კოლხეთის ეროვნული პარკი

კოლხეთის ეროვნული პარკი: უძველესი ისტორიები, ჭარბტენიანი ტერიტორიები და ფრინველები

კოლხეთის ეროვნული პარკი უნიკალური წყლის სამოთხეა საქართველოს შავი ზღვის სანაპიროზე. ეს პარკი იცავს უნიკალური ჭარბტენიანი ტერიტორიების დიდ ნაწილს, როგორიცაა უზარმაზარი პალიასტომის ტბა, ნელა მოძრავი მდინარეები, ჭაობები და იშვიათი ჭალის ტყეები. ის მდებარეობს საპორტო ქალაქ ფოთთან ახლოს. ძველ ბერძნულ მითებში, როგორიცაა „იასონი და ოქროს საწმისი“, ეს ტერიტორია ცნობილი იყო როგორც კოლხეთი. დღეს პარკი ამ უძველესი მიწის ბუნებრივ საგანძურს იცავს.

1998 წელს დაარსებული კოლხეთის ეროვნული პარკის მთავარი მიზანია მისი წარმოუდგენლად მდიდარი და მრავალფეროვანი ჭარბტენიანი ეკოსისტემების დაცვა. ეს ჭარბტენიანი ტერიტორიები ძალიან მნიშვნელოვანია, განსაკუთრებით ფრინველებისთვის. კოლხეთი მილიონობით ფრინველისთვის უმნიშვნელოვანესი დასასვენებელი და საკვები ადგილია ევროპას, აზიასა და აფრიკას შორის მათი გრძელი მიგრაციის დროს. სწორედ ამიტომ არის პარკი მსოფლიოში ცნობილი, როგორც რამსარის საერთაშორისო მნიშვნელობის ჭარბტენიანი ტერიტორია და მნიშვნელოვანი ორნითოლოგიური ტერიტორია (IBA). ის ასევე იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლის, „კოლხეთის წვიმის ტყეები და ჭარბტენიანი ტერიტორიების“ ნაწილია, რაც მის მსოფლიო მნიშვნელობას უსვამს ხაზს.

პარკის მთავარი ღირსშესანიშნაობაა პალიასტომის ტბა, დიდი, არაღრმა ტბა, რომელიც წარსულში პირდაპირ უკავშირდებოდა შავ ზღვას, როგორც ყურე ან ლაგუნა. ტბის ირგვლივ არის ნესტიანი მდელოები, ლერწმით სავსე ჭაობები და უნიკალური ტყეები, რომლებიც დროდადრო წყალდიდობას უძლებენ. პარკი ასევე მოიცავს შავი ზღვის სანაპიროსა და საზღვაო წყლების ნაწილს, რომელიც იცავს სანაპირო ქვიშის დიუნებსა და ზღვის ცხოველების, მათ შორის დელფინების, საბინადროებს.

კოლხეთის ეროვნული პარკი სხვა მთის პარკებისგან განსხვავდება. მისი სილამაზის სანახავად საუკეთესო გზა ნავით სეირნობაა. ფოთთან ახლოს მდებარე ვიზიტორთა ცენტრიდან შეგიძლიათ გაემგზავროთ გიდის თანხლებით ნავით ტურებზე პალიასტომის ტბაზე ან მდინარე ფიჩორის მსგავს მიხვეულ-მოხვეულ მდინარეებზე. წყნარ წყლებში სრიალისას შეგიძლიათ დატკბეთ ულამაზესი პეიზაჟებით, ჭარბტენიანი ტერიტორიების სიმშვიდით და, რაც მთავარია, დააკვირდეთ ფრინველებს! აქ 190-ზე მეტი სახეობის ფრინველია, მათ შორის პელიკანები, ჩვამები, ყანჩები, ოყარი, არწივები და იხვებისა და ბატების უზარმაზარი გუნდები (განსაკუთრებით ზამთარში და მიგრაციის დროს). ეს ფრინველების მოყვარულთა სამოთხეა. ასევე პოპულარულია კაიაკითა და კანოეთი მოგზაურობა.

კოლხეთის ეროვნული პარკი შესანიშნავი ადგილია საქართველოს სანაპირო ჭარბტენიანი ტერიტორიების უნიკალური ბუნების გასაცნობად, საოცარი ფრინველების სანახავად და უძველესი კოლხეთის ისტორიასთან შეხებისთვის, ამავე დროს კი ამ ძვირფასი გარემოს დაცვაში წვლილის შესატანად.

ძირითადი მონაცემები

ოფიციალური სახელწოდება:

კოლხეთის ეროვნული პარკი.

დაცული ტერიტორიის ტიპი:

ეროვნული პარკი (IUCN-ის II კატეგორია). იცავს ეროვნული მნიშვნელობის ბუნებრივ ტერიტორიებს, ხელს უწყობს ეკოლოგიურად მდგრად განათლებასა და რეკრეაციას.

დაარსდა:

1998 წელს, 1947 წელს შექმნილი კოლხეთის სახელმწიფო ნაკრძალის საფუძველზე.

მმართველი ორგანო:

საქართველოს დაცული ტერიტორიების სააგენტო (APA).

მდებარეობა და მისასვლელი გზები

მდებარეობა:

საქართველო, სამეგრელო-ზემო სვანეთისა და გურიის რეგიონები. მოიცავს ზუგდიდის, ხობის, სენაკის, აბაშისა და ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტების ნაწილებს. შავი ზღვის სანაპირო დაბლობზე.

რუკა/კოორდინატები:

ცენტრი დაახლოებით 42°08′ ჩ.გ., 41°43′ ა.გ.-ზეა. მოიცავს პალიასტომის ტბასა და სანაპიროს. რუკების მიღება შეგიძლიათ APA-ს ვებსაიტიდან და ვიზიტორთა ცენტრიდან.

უახლოესი ქალაქები/დასახლებები:

მთავარი მისასვლელი პუნქტია ფოთი, დიდი საპორტო ქალაქი. სხვა ახლომდებარე ქალაქებია ზუგდიდი, სენაკი, ხობი და ლანჩხუთი. ვიზიტორთა ცენტრი ფოთიდან არც ისე შორს, პალიასტომის ტბასთან მდებარეობს.

როგორ მივიდეთ:

ფოთში მისასვლელად შეგიძლიათ ისარგებლოთ მანქანით, მარშრუტკით, ავტობუსით ან მატარებლით ისეთი დიდი ქალაქებიდან, როგორიცაა თბილისი, ბათუმი ან ქუთაისი. გზები ასფალტირებულია. ვიზიტორთა ცენტრამდე და სანაოსნო ტურებამდე მისასვლელად, ფოთის ცენტრიდან ტაქსით გაემგზავრეთ ეროვნული პარკის ვიზიტორთა ცენტრისა და სანაოსნო სადგურისკენ პალიასტომის ტბაზე. მგზავრობას დაახლოებით 10-15 წუთი სჭირდება. უახლოესი აეროპორტია ქუთაისი (KUT), მანქანით დაახლოებით 1-1.5 საათის სავალზე. ბათუმი (BUS) ასევე ახლოსაა, მანქანით დაახლოებით 1.5-2 საათის სავალზე.

ზომა და ფიზიკური აღწერა

ფართობი:

საერთო ფართობია 44,648 ჰექტარი (446.48 კმ²). ეს მოიცავს: ხმელეთსა და მტკნარ წყალს: 28,906 ჰა. საზღვაო (შავი ზღვა): 15,742 ჰა.

ტოპოგრაფია:

ძირითადად ბრტყელი სანაპირო დაბლობი უამრავი ჭარბტენიანი ტერიტორიით (ჭაობები, დაჭაობებული ადგილები, ტორფნარები), პალიასტომის ტბით, მდინარეების გასწვრივ ჭალის ტყეებითა და სანაპირო ქვიშის დიუნებით. სიმაღლე ზღვის დონიდან ძალიან დაბალია, ძირითადად 0-დან 10 მეტრამდე.

გეოლოგია და მნიშვნელოვანი მახასიათებლები:

სანაპირო დაბლობი მდინარეების ალუვიური ნალექებით შეიქმნა. ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილია დიდი, არაღრმა პალიასტომის ტბა (რელიქტური ლაგუნა). მდინარე ფიჩორი მიედინება ჭარბტენიან ტერიტორიებზე, ტორფნარებზე (როგორიცაა იმნათის ტორფნარი), სანაპირო დიუნებსა და საზღვაო ზონაში.

ჰიდროლოგია:

ყველაზე მნიშვნელოვანია პალიასტომის ტბა და მასში ჩამავალი მდინარეები (როგორიცაა ფიჩორი და კაპარჭინა). ახლომდებარე მდინარე რიონის დელტა დიდ გავლენას ახდენს ტერიტორიაზე. მოიცავს შავი ზღვის სანაპიროს გრძელ ზოლს და უამრავ ჭარბტენიან ტერიტორიას როგორც მტკნარი, ისე მომლაშო წყლით. წყალდიდობა ყოველწლიურად ხდება.

კლიმატი:

კლიმატი ნოტიო სუბტროპიკულია. ზამთარი რბილი და ძალიან ნოტიოა, და ჩვეულებრივ ყინვა არ არის. ზაფხულში ცხელა და ნოტიოა, და ბევრი წვიმა მოდის. მაღალი ტენიანობა მთელი წლის განმავლობაში.

მნიშვნელობა და მიზანი

დაარსების მიზეზი:

უნიკალური და ბიომრავალფეროვანი კოლხური ჭარბტენიანი ეკოსისტემების დაცვა, რომლებიც მოიცავს ტორფნარებსა და ჭალის ტყეებს, ასევე პალიასტომის ტბასა და მასთან დაკავშირებულ სანაპირო და საზღვაო ჰაბიტატებს. ადგილობრივი და გადამფრენი ფრინველების პოპულაციების, ასევე ენდემური ან რელიქტური სახეობების დაცვა. ეკოლოგიურად სუფთა ტურიზმისა და გარემოსდაცვითი განათლების მხარდაჭერა.

მნიშვნელოვანი ღირებულებები:

მთელი მსოფლიოსთვის მნიშვნელოვანი ჭარბტენიანი ეკოსისტემები. მილიონობით გადამფრენი წყლის ფრინველისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი ადგილი. უნიკალური კოლხური ჭალის ტყეების ნაწილები. მცენარეთა და ცხოველთა სამყაროს დიდი მრავალფეროვნება. მნიშვნელოვანი რესურსი რეკრეაციისა (ფრინველებზე დაკვირვება, ნაოსნობა) და სწავლისთვის. მდებარეობს ძველ კოლხეთის მიწაზე. იუნესკოს მიერ მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლად გამოცხადებული ტერიტორიის ნაწილი.

საერთაშორისო აღიარება:

• რამსარის საერთაშორისო მნიშვნელობის ჭარბტენიანი ტერიტორია, „ცენტრალური კოლხეთის ჭარბტენიანი ტერიტორიების“ ნაწილი.
• იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი, „კოლხეთის წვიმის ტყეები და ჭარბტენიანი ტერიტორიების“ ნაწილი.
• მნიშვნელოვანი ორნითოლოგიური ტერიტორია (IBA).
• ზურმუხტის ქსელის ტერიტორია.

ფლორისა და ფაუნის ბიომრავალფეროვნება

ეკოსისტემები/ჰაბიტატები:

შავი ზღვის საზღვაო გარემო, არაღრმა ტბები (პალიასტომი), მტკნარი წყლის ჭაობები და დაჭაობებული ადგილები, ტორფნარები, კოლხური ჭალის ტყეები და სანაპირო ქვიშის დიუნები.

მნიშვნელოვანი მცენარეთა სახეობები:

ჭარბტენიან ტერიტორიებზე იზრდება ლერწამი, ისლი, ლელქაში, დუმფარა და ყვითელი ზამბახი. ჭალის ტყეებში იზრდება მურყანი, მუხა, იფანი და კავკასიური ლაფანი. ტორფნარები ძირითადად სფაგნუმის ხავსებისგან შედგება. სანაპირო დიუნებში არის გარკვეული მცენარეები, რომლებიც ქვიშას ამაგრებენ.

მნიშვნელოვანი ცხოველთა სახეობები:

ფრინველები: აქ უამრავი ფრინველია (194-ზე მეტი სახეობა). იხვები, ბატები, გედები, მელოტა, ხუჭუჭა ვარხვი, დიდი თეთრი ვარხვი, მცირე ჩვამა, დიდი ჩვამა და მრავალი ყანჩა და ოყარი აქ ისვენებს და ბუდობს. თეთრკუდა არწივი ახლოს ბუდობს. ძალიან მნიშვნელოვანი გაჩერებაა მექვიშიებისა და ბეღურასნაირთათვის. ძუძუმწოვრებიდან გვხვდება ტურა, წავი, გარეული ღორი და შველი. შესაძლოა, იყოს ზოგიერთი იშვიათი სახეობა, როგორიცაა ლელიანის კატა. ზღვის ძუძუმწოვრებიდან, რომლებიც ზღვაში ცხოვრობენ, არიან აფალინა, ჩვეულებრივი დელფინი და ზღვის ღორი. თევზებიდან პალიასტომის ტბასა და მის მდინარეებში ბინადრობს ლოქო, ქორჭილა, კობრი, კეფალი და სხვა. ისტორიულად, კრიტიკულად საფრთხის ქვეშ მყოფი ზუთხისებრნი მდინარე რიონს იყენებდნენ. ამფიბიები და რეპტილიები მოიცავს ტბის ბაყაყს, ჩვეულებრივ ვასაკას, ევროპულ ჭაობის კუს და წყლის ანკარას. პარკში მცხოვრები მრავალი ფრინველი საფრთხის ქვეშაა ან იშვიათია, როგორიცაა ხუჭუჭა ვარხვი და თეთრკუდა არწივი. წავი საფრთხეშია. ზუთხისებრნი გადაშენების სერიოზული საფრთხის წინაშე დგანან. კოლხური ჭარბტენიანი და ჭალის ტყის ჰაბიტატები სუსტ ეკოსისტემებად ითვლება.

ინფორმაცია ვიზიტორებისთვის

ვიზიტორთა ცენტრი:

დიახ, ის მდებარეობს პალიასტომის ტბასთან და ქალაქ ფოთთან ახლოს. გთავაზობთ დეტალებს პარკის შესახებ, სანაოსნო ტურების დაჯავშნას, კაიაკებისა და კანოების გაქირავებას, გამოფენებს და შესაძლოა სუვენირებსაც. დასაკავშირებლად და სამუშაო საათების გასაგებად ეწვიეთ APA-ს ვებსაიტს.

სამუშაო საათები და სეზონები:

ვიზიტორთა ცენტრი ღიაა ჩვეულებრივ სამუშაო საათებში (იხილეთ APA-ს ვებსაიტი). მთავარი აქტივობაა ნავით ტური, რომელიც ჩვეულებრივ გაზაფხულიდან შემოდგომამდე ტარდება, ამინდის მიხედვით. ფრინველებზე დასაკვირვებლად საუკეთესო დროა მათი მიგრაციის პერიოდი გაზაფხულზე (მარტი-მაისი) და შემოდგომაზე (სექტემბერი-ნოემბერი). ზამთარი ასევე კარგი დროა წყლის ფრინველებზე დასაკვირვებლად.

საფასური და ნებართვები:

დიახ, პარკში შესვლისა და მისი მომსახურებით სარგებლობისთვის საფასურია დაწესებული. ვიზიტორების ძირითადი ხარჯებია ნავით ტურებისა და აღჭურვილობის გაქირავების საფასური. მიმდინარე ფასების გასაგებად ეწვიეთ APA-ს ვებსაიტს. ნავით ტურების წინასწარ დაჯავშნა უმჯობესია, განსაკუთრებით პიკის სეზონზე.

ბილიკები და მარშრუტები:

მონიშნული სალაშქრო ბილიკები ცოტაა, რადგან ტერიტორია ჭარბტენიანია. ვიზიტორებს შეუძლიათ ადგილზე მოხვედრა ძირითადად: ნავით ტურებით: პარკის სანახავად ყველაზე პოპულარული გზაა გიდის თანხლებით ტური პალიასტომის ტბაზე და/ან მდინარე ფიჩორზე. ხანგრძლივობა განსხვავებულია. კაიაკინგი და კანოე: შეგიძლიათ იქირაოთ ნავები გარკვეული წყლის მარშრუტების შესასწავლად. ფრინველებზე დაკვირვების კოშკები: მათთან მისვლა შეგიძლიათ ნავით ან შესაძლოა ვიზიტორთა ცენტრთან ახლოს მოკლე ბილიკებით.

აქტივობები:

ნავით ტურები, ფრინველებზე დაკვირვება (ძალიან რეკომენდებულია), კაიაკინგი, კანოე, სპორტული თევზაობა (მოითხოვს ნებართვას და მკაცრ წესებს) და გარემოსდაცვითი საგანმანათლებლო ტურები.

განთავსება:

პარკის მთავარ ჭარბტენიან ტერიტორიებზე პირდაპირ სასტუმროები ან თავშესაფრები არ არის. ვიზიტორების უმეტესობა რჩება ახლომდებარე ქალაქ ფოთში, სადაც რამდენიმე სასტუმრო და საოჯახო სასტუმროა.

ინფრასტრუქტურა:

ვიზიტორთა ცენტრი სველი წერტილებით, ინფორმაციითა და დაჯავშნის მაგიდით; ნავმისადგომი; ტურისტული ნავები; გასაქირავებელი კაიაკები და კანოეები; ფრინველებზე დაკვირვების კოშკები; და საინფორმაციო დაფები. ვიზიტორთა ცენტრთან ახლოს შეიძლება იყოს საპიკნიკე ადგილები.

უსაფრთხოების რჩევები:

ნავის უსაფრთხოება: მიჰყევით კაპიტნის ან გიდის მითითებებს და საჭიროების შემთხვევაში ჩაიცვით სამაშველო ჟილეტი. ამინდი: მზად იყავით მზისთვის ღია წყალზე (ატარეთ ქუდები, მზისგან დამცავი კრემი და სათვალე) ან წვიმისა და ქარისთვის. ცუდმა ამინდმა შეიძლება ტურების გაუქმება გამოიწვიოს. მწერები: კოღოები და სხვა მწერები შეიძლება ძალიან ბევრი იყოს, განსაკუთრებით ზაფხულში. გამოიყენეთ მწერებისგან დამცავი საშუალება. ფრინველებზე საუკეთესო დაკვირვებისთვის თან იქონიეთ ბინოკლი. არ იხმაუროთ ფრინველების საბინადრო ადგილებთან.

კანონები და წესები

ქცევის კოდექსი:

პატივი ეცით ველურ ბუნებას, განსაკუთრებით მობუდარ ან დასასვენებელ ფრინველებს. დაიცავით დისტანცია და იყავით ჩუმად. არ დატოვოთ ნაგავი; წაიღეთ ყველაფერი თან. შეასრულეთ პარკის პერსონალისა და ნავის გიდების მითითებები.

აკრძალვები:

შეიძლება იყოს შეზღუდვები არაავტორიზებულ მოტორიან ნავებზე. ნადირობა არ შეიძლება. თევზაობისთვის საჭიროა ლიცენზია და არსებობს მკაცრი წესები დროის, სახეობის, ზომისა და მეთოდის შესახებ. ველურ ბუნებაში ცხოველების შეწუხება კანონით აკრძალულია. მცენარეების ან ცხოველების შეგროვება არ შეიძლება. ცეცხლის დანთება მხოლოდ გარკვეულ ადგილებშია (თუ არის) ნებადართული. დრონის გამოსაყენებლად, სავარაუდოდ, ნებართვა გჭირდებათ.

ზონირება:

პარკს აქვს სხვადასხვა ზონა (ხმელეთი, ტბა და ზღვა), რომლებსაც შეიძლება განსხვავებული წესები ჰქონდეს. ვიზიტორთა აქტივობების უმეტესობა შემოიფარგლება გარკვეული სანაოსნო მარშრუტებითა და ვიზიტორთა ცენტრის მიმდებარე ტერიტორიებით.

მართვა და კონსერვაცია

მმართველი ორგანო:

კოლხეთის ეროვნულ პარკს მართავს დაცული ტერიტორიების სააგენტო (APA). პარკის რეინჯერები აკონტროლებენ როგორც ხმელეთს, ისე წყალს.

კონსერვაციის მცდელობები:

ჭარბტენიანი ტერიტორიების დაცვა და აღდგენა. წყლის ხარისხისა და დონის შემოწმება. ფრინველთა პოპულაციების მონიტორინგი, განსაკუთრებით მიგრირებადი და მობუდარი ფრინველების. უკანონო ნადირობისა და თევზაობის მონიტორინგი. ინვაზიური სახეობების მართვა. ტურიზმის ზემოქმედების კონტროლი. ხალხის გარემოსდაცვითი განათლება და ცნობიერების ამაღლება. იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სტატუსთან დაკავშირებული წესების დანერგვა.

საფრთხეები და პრობლემები:

მდინარეებისა და პალიასტომის ტბის მიმდებარე სხვა ტერიტორიებიდან წყლის დაბინძურება. უკანონო და არამდგრადი თევზაობა და ნადირობა. დრენაჟისა და შეცვლილი მდინარის დინებების წარსული და აწმყო გავლენა ჭარბტენიანი ტერიტორიების ჰიდროლოგიაზე. ინვაზიური სახეობების გავრცელება. კლიმატის ცვლილების გავლენა, როგორიცაა ზღვის დონის აწევა და ნალექების ცვლილება. ტურიზმისა და კონსერვაციის საჭიროებებს შორის ბალანსის პოვნა.

კულტურა და ისტორია

მოკლე ისტორია:

პარკი იცავს ჭარბტენიან ტერიტორიებს ისტორიულ კოლხეთის რეგიონში, რომელიც ცნობილი იყო ბერძნულ მითოლოგიაში (არგონავტები, ოქროს საწმისი). პალიასტომის ტბა ადრე ზღვის ყურე იყო. პირველი ფორმალური დაცვა 1947 წელს კოლხეთის სახელმწიფო ნაკრძალის სახით დაიწყო. ეროვნულმა პარკმა 1998 წელს გაცილებით მეტი დაცვა დაამატა.

კულტურული მნიშვნელობა:

ძლიერი კავშირი უძველესი კოლხეთის მითებსა და ისტორიასთან. ახლომდებარე ქალაქი ფოთი ისტორიულად მნიშვნელოვანია, როგორც პორტი. პალიასტომის ტბაზე თევზაობას დიდი ხნის ტრადიციული ისტორია აქვს. იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლის ნაწილად ყოფნა მას დიდ კულტურულ და ბუნებრივ ღირებულებას ანიჭებს.

საინტერესო ფაქტები და უნიკალური მახასიათებლები

• იცავს უნიკალურ კოლხურ ჭარბტენიან ტერიტორიებს შავი ზღვის სანაპიროზე, როგორიცაა ტორფნარები და ჭალის ტყეები.
• აქ არის დიდი, არაღრმა ტბა, სახელად პალიასტომი, რომელიც ადრე ზღვის ლაგუნა იყო.
• ის შედის იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლში „კოლხეთის წვიმის ტყეები და ჭარბტენიანი ტერიტორიები“.
• ევრაზიაში წყლის ფრინველების მიგრაციისა და გამოზამთრების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ადგილია.
• აქვს დიდი საზღვაო დაცული ტერიტორია, რომელიც დელფინების სახლია.
• მდებარეობს ცნობილ ძველ კოლხეთის მიწაზე.
• სტუმრებს სთავაზობს უნიკალურ გამოცდილებას, რომელიც ფრინველებზე დაკვირვებასა და ნავით ტურებზეა ორიენტირებული.