თბილისის ციხე

თბილისის ციხე: დედაქალაქის უძველესი გუშაგი

ყველა დიდ ქალაქს აქვს თავისი სიმბოლო, რომელიც მის ისტორიასა და სულს განასახიერებს. თბილისისთვის ეს, უპირველეს ყოვლისა, მისი მთავარი ციხესიმაგრეა — ნარიყალა, რომელსაც ხშირად უბრალოდ თბილისის ციხედაც მოიხსენიებენ. ეს არ არის უბრალოდ კედლებისა და კოშკების ერთობლიობა; ეს არის ქალაქის ისტორიის ცოცხალი მატიანე, რომელიც ძველი თბილისის გულში, სოლოლაკის ქედზეა აღმართული და საუკუნეების მანძილზე გადმოჰყურებს მტკვრის დინებასა და ქალაქის ცხოვრებას.

მისი ისტორია IV საუკუნიდან იწყება, როდესაც აქ პირველი გამაგრება, „შურის ციხე“ აიგო. ეს იყო ადგილი, საიდანაც ქალაქის დამაარსებელი, ვახტანგ გორგასალი, თავის სამფლობელოს აკონტროლებდა. მას შემდეგ ციხე ქალაქის ისტორიის ყველა მნიშვნელოვანი მოვლენის ეპიცენტრში იყო. არაბმა ამირებმა ის გააფართოვეს და თავიანთ რეზიდენციად აქციეს, დავით აღმაშენებელმა ის საქართველოს გაერთიანების სიმბოლოდ აქცია, მონღოლებმა კი მას „ნარინ ყალა“, ანუ „მცირე ციხე“ უწოდეს.

თბილისის ციხე იყო არა მხოლოდ სამხედრო ობიექტი, არამედ ადმინისტრაციული და სამეფო ცენტრიც. მის კედლებში წყდებოდა ქვეყნის ბედი, იმართებოდა სამეფო კარის ცერემონიები და ინახებოდა ხაზინა. ყოველი დამპყრობელი, რომელიც თბილისს აიღებდა, პირველ რიგში მის ციხეს იკავებდა, რადგან ეს ქალაქზე სრული კონტროლის დამყარებას ნიშნავდა.

დღეს ციხეზე ასვლა წარსულში მოგზაურობას ჰგავს. დაზიანებული, მაგრამ მაინც ამაყად მდგარი კედლები, ძველი წყალსაცავები და კოშკების ნანგრევები უამრავ ისტორიას ინახავს. 1827 წელს აქ რუსული გარნიზონის დენთის საწყობის აფეთქებამ ციხე მნიშვნელოვნად დააზიანა, მაგრამ ვერ წაშალა მისი სიდიადე. განახლებული წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია კი მის სულიერ მნიშვნელობას უსვამს ხაზს.

თბილისის ციხე არის ადგილი, სადაც ერთმანეთს ხვდება წარსული და აწმყო. საბაგიროთი თუ ფეხით ასული, თქვენ აღმოჩნდებით სივრცეში, საიდანაც მთელი ქალაქი ხელისგულივით ჩანს. ეს არის საუკეთესო ადგილი იმის გასააზრებლად, თუ როგორ გაუძლო თბილისმა დროს, ომებსა და სტიქიებს და როგორ იქცა ისეთ ქალაქად, როგორიც დღეს არის.

🗺️ გეოგრაფია და მდებარეობა

ზუსტი მდებარეობა:

ციხესიმაგრე მდებარეობს ძველ თბილისში, სოლოლაკის ქედზე, მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე. ის გადაჰყურებს აბანოთუბანსა და მეიდანს.

სტრატეგიული მნიშვნელობა:

აკონტროლებდა ქალაქის ცენტრს და მტკვრის გასწვრივ გამავალ სავაჭრო გზებს. ის იყო თბილისის თავდაცვითი სისტემის ბირთვი.

კოორდინატები:

დაახლოებით 41.6879° N, 44.8075° E.

📖 ისტორია და წარსული

მშენებლობის თარიღი და წარმოშობა:

პირველი გამაგრება, „შურის ციხე“, IV საუკუნეში აიგო. შემდგომში, VII-VIII საუკუნეებში, არაბმა ამირებმა მნიშვნელოვნად გააფართოვეს.

ისტორიული როლი:

იყო თბილისის მთავარი ციტადელი, სამეფო რეზიდენცია და ქალაქის ადმინისტრაციული ცენტრი საუკუნეების განმავლობაში.

მნიშვნელოვანი მოვლენები:

1122 წელს დავით აღმაშენებელმა აიღო. XIII საუკუნეში მონღოლებმა უწოდეს „ნარიყალა“. 1827 წელს დენთის საწყობის აფეთქებამ ციხის დიდი ნაწილი დაანგრია. XX საუკუნის ბოლოს ციხის ტერიტორიაზე აღადგინეს წმინდა ნიკოლოზის ტაძარი.

სტატუსი:

ნარიყალა თბილისის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ისტორიული ძეგლი და ტურისტული ღირსშესანიშნაობაა.

🏗️ არქიტექტურა და დიზაინი

გამოყენებული მასალები:

ნაგებია ძირითადად თლილი და რიყის ქვით. სხვადასხვა ეპოქის აღდგენის კვალი აშკარად ეტყობა.

ძირითადი მახასიათებლები:

კომპლექსი შედგება ორი ძირითადი ნაწილისგან: ზედა და ქვედა ციხე. შემორჩენილია გალავნის კედლები, მრავალი კოშკი (მათ შორის „შაჰტახტის“ კოშკი), აბანოს ნაშთები და წყალსაცავი.

უნიკალური ასპექტები:

ციხის მრავალფენიანობა, სადაც სხვადასხვა ისტორიული ეპოქის (სპარსული, არაბული, ქართული, ოსმალური) არქიტექტურული სტილები ერთმანეთშია გადახლართული.

🌟 კულტურული და ტურისტული მნიშვნელობა

ლეგენდები და ისტორიები:

ციხე ქალაქის დაარსების ლეგენდას უკავშირდება. ის არის თბილისის გამძლეობისა და მებრძოლი სულის სიმბოლო.

რელიგიური მნიშვნელობა:

ციხის ტერიტორიაზე მდებარეობს წმინდა ნიკოლოზის ტაძარი, რომელიც თავდაპირველად XII საუკუნეში აიგო და 1990-იან წლებში აღდგა, რაც ადგილს სულიერ დატვირთვას მატებს.

ამჟამინდელი გამოყენება:

ეს არის თბილისის ყველაზე პოპულარული ტურისტული ადგილი. ვიზიტორებს შეუძლიათ დაათვალიერონ ნანგრევები, დატკბნენ პანორამული ხედებით და ეწვიონ ეკლესიას.

🚶 როგორ მოვინახულოთ

საუკეთესო დრო მოსანახულებლად:

ციხის მონახულება შესაძლებელია წლის ნებისმიერ დროს, თუმცა ხედებით დასატკბობად საუკეთესოა გაზაფხული და შემოდგომა. მზის ჩასვლისას ხედები განსაკუთრებით შთამბეჭდავია.

ხელმისაწვდომობა:

ციხემდე მისვლა შესაძლებელია რამდენიმე გზით: რიყის პარკიდან საბაგიროთი, მეიდნიდან ან ბოტანიკური ბაღიდან ფეხით ამავალი ბილიკებით.