თაბორის ციხე

თაბორის ციხე: თბილისის დავიწყებული მცველი სოლოლაკის ქედზე

ნარიყალას დიდების ჩრდილში ხშირად ექცევა თაბორის ციხე, მისი ნაკლებად ცნობილი, მაგრამ არანაკლებ მნიშვნელოვანი მეზობელი, რომელიც სოლოლაკის ქედის სამხრეთ ფერდობზეა აღმართული. თუ ნარიყალა ქალაქის უძველესი გულია, თაბორი მისი ფხიზელი დარაჯი იყო, რომელიც თბილისს სამხრეთიდან მომავალი საფრთხეებისგან იცავდა. მისი კედლებიდან იშლება ხედი არა ძველ თბილისზე, არამედ კრწანისის ველზე, ადგილზე, სადაც საქართველოს ისტორიის არაერთი გადამწყვეტი ბრძოლა გაიმართა.

ისტორიულად, თაბორის ციხე გვიან შუა საუკუნეებში ჩნდება, როგორც თბილისის თავდაცვითი სისტემის გაფართოების ნაწილი. ზოგიერთი წყარო მას ოსმალების მიერ აგებულ ციხესიმაგრეს უკავშირებს, რომელიც ქალაქზე კონტროლის გასამყარებლად შეიქმნა. მისი სტრატეგიული მდებარეობა საშუალებას აძლევდა, გაეკონტროლებინა ბოტანიკურ ბაღში გამავალი ხეობა და თბილისისკენ მომავალი გზები. ეს არ იყო დიდგვაროვანთა რეზიდენცია; ეს იყო წმინდა სამხედრო ნაგებობა, რომლის კედლებშიც მუდამ მეომრების ხმა ისმოდა.

საუკუნეების განმავლობაში ციხემ არაერთი ბრძოლა და ალყა გადაიტანა, განსაკუთრებით სპარსეთისა და ოსმალეთის იმპერიებს შორის დაპირისპირებისას. ყოველი ახალი დამპყრობელი ცდილობდა მის გამაგრებას, რადგან იცოდა, რომ თაბორის დაუფლება თბილისზე ბატონობის ერთ-ერთი გასაღები იყო. 1795 წელს, აღა-მაჰმად ხანის შემოსევის დროს, სწორედ აქ და მის მიმდებარე ტერიტორიაზე გაიმართა კრწანისის ბრძოლის ერთ-ერთი ყველაზე სისხლიანი ეპიზოდი.

დღეს თაბორის ციხე ნანგრევების სახითაა შემორჩენილი, თუმცა მის ტერიტორიაზე ახალი სამონასტრო კომპლექსი შენდება. ეს ადგილი ერთგვარად აერთიანებს ძველსა და ახალს, ომისა და მშვიდობის ისტორიას. აქ ამოსვლა არ არის უბრალოდ ნანგრევების დათვალიერება; ეს არის იმ სტრატეგიული სივრცის გააზრება, რომელსაც საუკუნეების მანძილზე იცავდნენ ქალაქის ერთგული მცველები. აქედან დანახული თბილისი სულ სხვა რაკურსით ჩანს – ეს არის ქალაქი, რომელმაც უმძიმეს ბრძოლებს გაუძლო და დღემდე ამაყად დგას.

🗺️ გეოგრაფია და მდებარეობა

ზუსტი მდებარეობა:

თაბორის ციხე მდებარეობს თბილისში, სოლოლაკის ქედის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში, თბილისის ბოტანიკური ბაღის თავზე. ის გადაჰყურებს კრწანისის რაიონს.

სტრატეგიული მნიშვნელობა:

ციხე აკონტროლებდა წავკისისწყლის (ლეღვთახევის) ხეობას და თბილისისკენ მომავალ სამხრეთის გზებს. ნარიყალასთან ერთად ის ქმნიდა ერთიან თავდაცვით სისტემას.

კოორდინატები:

დაახლოებით 41.6855° N, 44.8055° E.

📖 ისტორია და წარსული

მშენებლობის თარიღი და წარმოშობა:

ზუსტი თარიღი უცნობია, თუმცა ისტორიკოსთა ნაწილი მას XVI-XVII საუკუნეებით ათარიღებს. სავარაუდოდ, ის აშენდა ან მნიშვნელოვნად გაფართოვდა ოსმალების მიერ და ცნობილი იყო „ყალას“ სახელით.

ისტორიული როლი:

თაბორის ციხე იყო წმინდა სამხედრო დანიშნულების ფორპოსტი. მისი მთავარი ფუნქცია იყო დედაქალაქის დაცვა სამხრეთიდან და ნარიყალას ციხის ფლანგის უზრუნველყოფა.

მნიშვნელოვანი მოვლენები:

ციხე აქტიურად გამოიყენებოდა გვიან ფეოდალურ ხანაში სპარსელებისა და ოსმალების ბატონობის პერიოდში. მან განსაკუთრებული როლი შეასრულა 1795 წლის კრწანისის ბრძოლის დროს, როგორც ერთ-ერთმა მთავარმა თავდაცვითმა პუნქტმა. რუსეთის იმპერიის მმართველობის დამყარების შემდეგ ციხემ დაკარგა თავისი ფუნქცია და თანდათან დაინგრა.

სტატუსი:

დღესდღეობით თაბორის ციხის ნანგრევები კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლია. მის ტერიტორიაზე აშენდა თაბორის ფერისცვალების მამათა მონასტერი.

🏗️ არქიტექტურა და დიზაინი

გამოყენებული მასალები:

ციხე ნაგებია ადგილობრივი კლდის ქვითა და რიყის ქვით, რაც მას გარემოსთან შერწყმულ იერს აძლევს.

ძირითადი მახასიათებლები:

შემორჩენილია გალავნის ფრაგმენტები და რამდენიმე კოშკის ნანგრევები. ციხის გეგმა არარეგულარულია და მორგებულია რელიეფს. ის შედგებოდა ციტადელისა და ქვედა ეზოსგან.

უნიკალური ასპექტები:

მისი უნიკალურობა მდგომარეობს არა არქიტექტურულ სირთულეში, არამედ მის სტრატეგიულ მდებარეობაში. ის თბილისის თავდაცვითი სისტემის ნაკლებად ცნობილი, მაგრამ უმნიშვნელოვანესი ნაწილი იყო.

🌟 კულტურული და ტურისტული მნიშვნელობა

ლეგენდები და ისტორიები:

ციხე მჭიდროდ არის დაკავშირებული კრწანისის ბრძოლასთან და 300 არაგველის გმირობასთან, რადგან ბრძოლის ველი სწორედ მისი კედლებიდან მოჩანდა.

რელიგიური მნიშვნელობა:

დღეს ამ ადგილს ახალ რელიგიურ მნიშვნელობას სძენს მის ტერიტორიაზე აგებული ფერისცვალების მონასტერი, რომელიც ძველ ნანგრევებს ახალი სიცოცხლით ავსებს.

ამჟამინდელი გამოყენება:

ეს არის ისტორიული და რელიგიური ადგილი, რომელიც ღიაა მნახველებისთვის. ის პოპულარულია ადგილობრივებში, რომლებიც ეძებენ თბილისის ალტერნატიულ ხედებს და სიმშვიდეს ქალაქის ხმაურისგან მოშორებით.

🚶 როგორ მოვინახულოთ

საუკეთესო დრო მოსანახულებლად:

ადგილის მონახულება საუკეთესოა გაზაფხულზე და შემოდგომაზე, როდესაც ამინდი სასიამოვნოა და ხილვადობა მაღალია. ზაფხულში დღის ცხელი საათების თავიდან არიდება ჯობს.

ხელმისაწვდომობა:

ციხემდე მისვლა შესაძლებელია ბოტანიკური ბაღიდან ამავალი საფეხმავლო ბილიკით ან კრწანისის მხრიდან სამანქანო გზით, რომელიც მონასტრამდე მიდის. საჭიროა კომფორტული ფეხსაცმელი.