ამტყელის ტბა: კავკასიონის ჩაკეტილი ზურმუხტი

წარმოიდგინეთ ტბა, რომელიც სულ რაღაც საუკუნე-ნახევრის წინ, ბუნების უეცარი და დრამატული ძალისხმ”ევით დაიბადა. ეს ამტყელის ტბაა – კავკასიონის მთებში ჩამალული საგანძური, რომელიც მე-19 საუკუნის ბოლოს, გრანდიოზული მეწყერის შედეგად წარმოიქმნა. 1891 წლის 3 ოქტომბერს, მთა ფშიშის ფერდობიდან ჩამოშლილმა კლდის მასამ მდინარე ამტყელის ხეობა გადაკეტა და საქართველოს ერთ-ერთი ყველაზე ღრმა და იდუმალი წყალსაცავი შექმნა. ეს არ არის უბრალოდ წყლით სავსე ღრმული; ეს არის ცოცხალი გეოლოგიური ძეგლი, რომლის ხასიათი სეზონების ცვლასთან ერთად გამუდმებით იცვლება.

მისი ყველაზე დიდი უნიკალურობა წყლის დონის დრამატული, 40 მეტრამდე მერყეობაა. გაზაფხულზე, თოვლის დნობისა და უხვი ნალექის დროს, ტბა მაქსიმალურ ზომას აღწევს, მისი სიგრძე 4 კილომეტრს აჭარბებს და ზურმუხტისფერი წყალი ტყით დაფარულ ფერდობებს ეხება. ზაფხულის ბოლოსა და შემოდგომაზე კი, როცა მდინარის შენაკადები მცირდება, წყალი მიწისქვეშა კარსტულ ძაბრებში იჟონება და ტბა საგრძნობლად „პატარავდება“. ეს მუდმივი პულსაცია მას ცოცხალ ორგანიზმად აქცევს, რომელიც კავკასიონის რიტმს იმეორებს. ტბის გარშემო არსებული ციცაბო, თითქმის მიუვალი ფერდობები, რომლებიც უძველესი ბზის, წიფლისა და სოჭის ხეებითაა დაფარული, მის იზოლირებულ და ველურ სილამაზეს კიდევ უფრო აძლიერებს. ეს არის ადგილი, სადაც ბუნების სიდიადე და სისასტიკე ერთდროულად იგრძნობა – შეხსენება იმისა, თუ როგორი წარმავალი და ამავდროულად, მარადიული შეიძლება იყოს პლანეტის ლანდშაფტი.

ძირითადი მახასიათებლები

სახელი და მდებარეობა

• ოფიციალური სახელი: ამტყელის ტბა (ასევე ცნობილია როგორც აზანთის ტბა).
• მდებარეობა: საქართველო, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა, გულრიფშის მუნიციპალიტეტი.
• ახლომდებარე დასახლება: სოფელი აზანთა.
• კოორდინატები: დაახლოებით 43.09° ჩრდილოეთ განედი, 41.33° აღმოსავლეთ გრძედი.

ფიზიკური მახასიათებლები

• ზომა: ზედაპირის ფართობი სეზონურად მერყეობს 0.5-დან 0.76 კვადრატულ კილომეტრამდე.
• სიღრმე: ერთ-ერთი ყველაზე ღრმა ტბა საქართველოში. საშუალო სიღრმე 60-65 მეტრია, ხოლო მაქსიმალური სიღრმე წყლის მაღალი დონისას 100 მეტრს აღემატება.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: 512 მეტრი.
• ფორმა: წაგრძელებული, მდინარის ხეობის ფორმის.
• წყლის ტიპი: მტკნარი.
• ფერი და გამჭვირვალობა: მომწვანო-ცისფერი, მაღალი გამჭვირვალობით.

ჰიდროლოგია

• შემდინარე/გამდინარე წყლები: ტბას საზრდოობს მდინარე ამტყელი. წყალი ტბიდან როგორც მიწისზედა გზით (ჯებირის გადავსებით), ასევე მიწისქვეშა კარსტული არხებით გადის.
• სეზონური ცვლილებები: ახასიათებს წყლის დონის მკვეთრი ცვალებადობა (35-40 მეტრი), რაც მისი მთავარი განმასხვავებელი ნიშანია. ზამთარში არ იყინება, გარდა სანაპირო ზოლისა.

გარემო

• ლანდშაფტი: ტბა მოქცეულია კირქვულ ქანებში ჩაჭრილ ღრმა, კანიონისებრ ხეობაში, ციცაბო და ტყიანი ფერდობებით.
• ფლორა და ფაუნა: მიმდებარე ტყეებში გავრცელებულია სოჭი, წიფელი და ბზა. ტბა მდიდარია თევზით, მათ შორის კალმახით, წვერითა და ქაშაპით.
• კლიმატი: ნოტიო სუბტროპიკული.

ადამიანთან ურთიერთქმედება

• რეკრეაციული გამოყენება: საბჭოთა პერიოდში პოპულარული ტურისტული ადგილი იყო ნაოსნობისა და თევზაობისთვის.
• ტურიზმი: ამჟამად, რეგიონში არსებული პოლიტიკური ვითარების გამო, ტურისტული ინფრასტრუქტურა და წვდომა შეზღუდულია.
• გარემოსდაცვითი სტატუსი: დაცული ტერიტორიის ნაწილია.

ვიზუალური და ემოციური შთაბეჭდილება

• პეიზაჟი: დრამატული ხედები, სადაც ციცაბო კლდეები და ხშირი ტყე პირდაპირ წყალში ეშვება.
• ატმოსფერო: სიმშვიდე, განმარტოება და ველური ბუნების შეგრძნება.
• განსაკუთრებული მახასიათებლები: წყლის დონის უნიკალური რყევა და ტბის წარმოშობის ისტორია მას განსაკუთრებულ ბუნების ძეგლად აქცევს.