წუნდის ტბა

წუნდის ტბა (Tsundis Tba) არის მცირე, მაგრამ მისი ზომისთვის საყურადღებოდ ღრმა ტბა, რომელიც მდებარეობს ჯავახეთის ვულკანურ პლატოზე, საქართველოს სამცხე-ჯავახეთის მხარეში, ასპინძის მუნიციპალიტეტში. ზღვის დონიდან დაახლოებით 1550 მეტრ სიმაღლეზე, მნიშვნელოვანი ისტორიული ძეგლის – წუნდის (უძველესი ეკლესიითა და სამონასტრო კომპლექსით) სიახლოვეს მდებარე ეს ტბა, სავარაუდოდ, ვულკანურ კრატერში ან ღრმულშია (შესაძლოა მაარი) წარმოქმნილი. მიუხედავად მისი მოკრძალებული ზედაპირის ფართობისა (დაახლოებით 4-5 ჰექტარი), მისი სიღრმე 15 მეტრს აღწევს. ეს მტკნარი ტბა ძირითადად მიწისქვეშა წყაროებით, თოვლის ნადნობითა და წვიმით საზრდოობს, გამოირჩევა სუფთა წყლით და მასში თევზიც ბინადრობს, რაც მას ადგილობრივი სარეკრეაციო თევზჭერის ადგილად აქცევს. ჯავახეთის პლატოსთვის დამახასიათებელი ბალახოვანი და ვულკანური რელიეფის ფონზე, წუნდის ტბა წარმოადგენს ბუნებრივ სილამაზეს მნიშვნელოვანი ისტორიული ადგილის გვერდით და ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების სისტემის ნაწილია.

იდენტიფიკაცია და მდებარეობა:

• ტბის სახელი: წუნდის ტბა (Tsundis Tba).
• მდებარეობა:
  • ქვეყანა/რეგიონი: საქართველო, სამცხე-ჯავახეთის მხარე, ასპინძის მუნიციპალიტეტი.
  • კონკრეტული მდებარეობა: ჯავახეთის პლატოზე, სოფლისა და ისტორიული ძეგლის – წუნდის სიახლოვეს.
  • უახლოესი მთავარი ღირსშესანიშნაობა/არეალი: წუნდის ისტორიული ძეგლი (გამოქვაბული მონასტერი, ეკლესია), ვარძიის სამონასტრო კომპლექსი (შედარებით ახლოს), ქალაქი ასპინძა.
  • კოორდინატები: დაახლოებით 41.45∘ ჩ.გ., 43.31∘ ა.გ.
  • კავშირი სხვა წყლის ობიექტებთან: მაღალმთიანი პლატოს ტბა. ძირითადად საზრდოობს მიწისქვეშა წყლებით და ზედაპირული ჩამონადენით მისი ლოკალური აუზიდან. გააჩნია მცირე გამდინარე ნაკადული, რომელიც მდინარე მტკვრის აუზს უერთდება.

ფიზიკური მახასიათებლები:

• ზედაპირის ფართობი: მცირე, დაახლოებით 0.04 – 0.05 კმ² (4-5 ჰექტარი).
• მაქსიმალური სიღრმე: შედარებით ღრმა მისი ზომისთვის, დაახლოებით 14 – 15 მეტრი.
• საშუალო სიღრმე: დაახლოებით 6 – 7 მეტრი.
• მოცულობა: მცირე.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: დაახლოებით 1540 – 1550 მეტრი.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: მოკლე, დაახლოებით 0.7 – 0.8 კმ.
• წყლის წყარო(ები): უპირატესად მიწისქვეშა წყლები (წყაროები, შესაძლოა ვულკანური/კარსტული გავლენით), თოვლის ნადნობი და ნალექები.
• გამდინარე(ები) (ასეთის არსებობის შემთხვევაში): ტბიდან გამოედინება მცირე ზედაპირული ნაკადული.
• წყლის ტიპი: მტკნარი.
• აუზის გეოლოგია: ვულკანური წარმოშობის; იკავებს ღრმულს, რომელიც სავარაუდოდ ვულკანური აქტივობით (შესაძლოა მაარის კრატერი) არის ფორმირებული ჯავახეთის პლატოზე.

ეკოლოგიური ინფორმაცია:

• ფლორა (მცენარეულობა): გარშემორტყმულია ჯავახეთის პლატოსთვის დამახასიათებელი მცენარეულობით – ბალახეულით, სტეპური მცენარეულობით, შესაძლოა ბუჩქნარით ან მეჩხერი ხეებით ადგილობრივი პირობების შესაბამისად. ტბაში არსებობს გრილ, სუფთა წყალთან ადაპტირებული წყლის მცენარეულობა.
• ფაუნა (ცხოველთა სამყარო): ბინადრობს თევზის პოპულაციები და გამოიყენება ადგილობრივი თევზჭერისთვის (სახეობები შეიძლება მოიცავდეს კალმახს და პლატოს ტბებთან ადაპტირებულ სხვა სახეობებს). მასპინძლობს ამფიბიებსა და წყლის სხვადასხვა უხერხემლოებს. მიმდებარე პლატო მნიშვნელოვანია ფრინველთა მრავალფეროვნებისთვის (განსაკუთრებით წყალმცურავი ფრინველები სტუმრობენ ტბებს) და ჯავახეთისთვის დამახასიათებელი ძუძუმწოვრებისთვის (მღრღნელები, მელიები, მგლები).
• ტროფიკული დონე: მერყეობს ოლიგოტროფულიდან მეზოტროფულამდე (საკვები ნივთიერებებით ღარიბიდან ზომიერად მდიდარამდე).
• წყლის გამჭვირვალობა: წყალი ზოგადად სუფთაა.
• წყლის ტემპერატურა: რჩება გრილი მაღალი სიმაღლის გამო, ზედაპირი თბება ზაფხულის თვეებში. იყინება ზამთარში.
• pH დონე: ნეიტრალურთან ახლოს ან ოდნავ ტუტე.
• გახსნილი ჟანგბადის დონე: საკმარისია თევზის პოპულაციების არსებობისთვის.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: მაღალმთიანი ვულკანური წარმოშობის ტბის ეკოსისტემა ჯავახეთის პლატოზე. უზრუნველყოფს თევზებისა და ფრინველების ჰაბიტატს რეგიონში.
• კონსერვაციული სტატუსი: მდებარეობს ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების სისტემის ფარგლებში (სავარაუდოდ ჯავახეთის ეროვნული პარკი ან მასთან დაკავშირებული აღკვეთილი).
• ინვაზიური სახეობები: კონკრეტული ინფორმაცია მიუწვდომელია, მაგრამ არსებობს ინტროდუცირებული თევზის სახეობების პოტენციალი, რამაც შესაძლოა გავლენა იქონიოს ადგილობრივ ფაუნაზე (ასეთის არსებობის შემთხვევაში).

ადამიანის ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა:

• ისტორიული მნიშვნელობა: მისი უშუალო სიახლოვე უძველეს და ისტორიულად მნიშვნელოვან წუნდის ეკლესიასა და გამოქვაბულ კომპლექსთან ტბას მნიშვნელოვან კულტურულ კონტექსტს სძენს.
• მიმდინარე გამოყენება: გამოიყენება ადგილობრივი სარეკრეაციო თევზჭერისთვის. პოტენციურად ემსახურება პირუტყვის წყლის წყაროს. იზიდავს შეზღუდულ ტურიზმს, როგორც წესი, წუნდის ისტორიული ძეგლისა და რეგიონის სხვა ატრაქციონების, როგორიცაა ვარძია, მონახულებასთან ერთად.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: მგრძნობიარეა მიმდებარე პლატოზე სოფლის მეურნეობის აქტივობების ზემოქმედების მიმართ (ჩამონადენი). წყლის დონე შეიძლება მერყეობდეს ნალექებისა და თოვლის დნობის რეჟიმის მიხედვით, რაზეც პოტენციურად გავლენას ახდენს კლიმატის ცვლილება. წყლის ხარისხის დაცვა მნიშვნელოვანია ეკოსისტემისა და ადგილობრივი გამოყენებისთვის.
• მართვა და კონსერვაციული ძალისხმევა: იმართება ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების რეგულაციების ფარგლებში. კონსერვაცია მიზნად ისახავს პლატოს ბუნებრივი ლანდშაფტისა და ბიომრავალფეროვნების, მათ შორის მისი ტბების, შენარჩუნებას.
• ადგილობრივი თემები: უზრუნველყოფს რესურსს (თევზაობა, წყალი) და ბუნებრივი ინტერესის ადგილს ასპინძის მუნიციპალიტეტის ახლომდებარე სოფლების მაცხოვრებლებისთვის. აქვს ინტეგრირებული კულტურული და ბუნებაზე დაფუძნებული ტურიზმის განვითარების პოტენციალი.

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები:

• წუნდის ტბა შესამჩნევად ღრმაა მის მცირე ზედაპირის ფართობთან შედარებით, რაც კრატერის მსგავს წარმოშობაზე მიუთითებს.
• იგი მდებარეობს ვრცელ ჯავახეთის ვულკანურ პლატოზე, საქართველოს უნიკალურ ლანდშაფტზე, რომელიც მრავალი ტბითა და ვულკანური ფორმაციებით ხასიათდება.
• მდებარეობს უშუალოდ უძველესი წუნდის რელიგიური და ისტორიული კომპლექსის გვერდით, რაც ბუნებრივ სილამაზეს მნიშვნელოვან კულტურულ მემკვიდრეობასთან აერთიანებს.