კახეთის რეგიონში, ახმეტის მუნიციპალიტეტის სოფელ მატნის მახლობლად, გორაკზე განმარტოებით მდებარეობს ყორანთას სამონასტრო კომპლექსი – ძეგლი, რომელიც უნიკალურად აერთიანებს ადრეული შუა საუკუნეების საეკლესიო არქიტექტურასა და გვიანი პერიოდის თავდაცვით ნაგებობას. კომპლექსის მთავარი ნაგებობა, IX-X საუკუნეების წმინდა გიორგის ეკლესია, ქართული ხუროთმოძღვრებისთვის დამახასიათებელი სამეკლესიიანი ბაზილიკის ტიპს განეკუთვნება. მოგვიანებით, XVI-XVII საუკუნეებში, კახეთის სამეფოსთვის მძიმე პერიოდში, მონასტერს გარს შემოავლეს მძლავრი გალავანი კოშკებით, რითაც იგი მნიშვნელოვან სტრატეგიულ თავშესაფრად, მონასტერ-ციხესიმაგრედ აქციეს.

ყორანთას კომპლექსი ისტორიის სხვადასხვა ეტაპის მატერიალური ქრონიკაა. აქ ერთმანეთს ერწყმის ადრეული სამონასტრო ცხოვრების სიმშვიდე და გვიანი შუა საუკუნეების მოუსვენარი, თავდაცვაზე ორიენტირებული ყოფა. დღეს ეს ისტორიული ნანგრევი, თავისი შთამბეჭდავი მდებარეობითა და არქიტექტურული მრავალფეროვნებით, მნახველზე წარუშლელ შთაბეჭდილებას ახდენს და საქართველოს ისტორიის ერთ-ერთ ყველაზე დრამატულ პერიოდს ასახავს.

ფუნდამენტური იდენტიფიკაცია

• ოფიციალური სახელი: ყორანთას წმინდა გიორგის სახელობის სამონასტრო კომპლექსი
• ტიპი: ქართული მართლმადიდებლური მონასტერი-ციხესიმაგრე
• მდებარეობა: სოფელ მატნის მახლობლად, ახმეტის მუნიციპალიტეტი, კახეთის მხარე, საქართველო.
• სტატუსი: საქართველოს ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის უძრავი კულტურის ძეგლი

ისტორიული კონტექსტი

• ადრეული პერიოდი: კომპლექსის ბირთვს წარმოადგენს IX-X საუკუნეების წმინდა გიორგის ეკლესია, რომელიც ამ პერიოდის კახეთის სამეფოს სამონასტრო ცხოვრების აღორძინებაზე მიუთითებს.
• გვიანი შუა საუკუნეები: XVI-XVII საუკუნეებში, ლეკიანობისა და ირანის გამუდმებული აგრესიის ფონზე, მონასტრის ტერიტორია გამაგრდა. აშენდა ქვის მძლავრი გალავანი კოშკებითა და კარიბჭე-სამრეკლოთი, რამაც კომპლექსი ადგილობრივი მოსახლეობისთვის მნიშვნელოვან თავშესაფრად აქცია.
• შემდგომი პერიოდი: XVIII საუკუნიდან მონასტერი თანდათან კარგავს თავის მნიშვნელობას და იწყებს დაცარიელებას.

მნიშვნელობა და დანიშნულება

• რელიგიური მნიშვნელობა: ადრეულ შუა საუკუნეებში წარმოადგენდა რეგიონის მნიშვნელოვან სულიერ ცენტრს.
• თავდაცვითი მნიშვნელობა: გვიან შუა საუკუნეებში მისი მთავარი ფუნქცია ადგილობრივი მოსახლეობის დაცვა და თავშესაფრის მიცემა იყო. იგი კახეთის თავდაცვითი სისტემის ნაწილი გახდა.
• არქიტექტურული მნიშვნელობა: კომპლექსი ისტორიული შრეების თვალსაჩინო მაგალითია. განსაკუთრებით ღირებულია მთავარი ეკლესია, როგორც სამეკლესიიანი ბაზილიკის კარგად შემონახული ნიმუში, რომელიც ამ არქიტექტურული ტიპის განვითარების შესწავლისთვის მნიშვნელოვან მასალას იძლევა.

არქიტექტურისა და ხელოვნების აღწერა

• კომპლექსის გეგმარება: კომპლექსის ცენტრში დგას ეკლესია, რომელსაც გარს ერტყმის გეგმით არასწორი ოთხკუთხედის ფორმის გალავანი. გალავანში ჩართულია რამდენიმე კოშკი და კარიბჭე-სამრეკლო.
• მთავარი ეკლესია: ნაგებია რიყის ქვით. იგი სამეკლესიიანი ბაზილიკაა, რაც გულისხმობს, რომ ცენტრალური, მაღალი ნავი გვერდითი ნავებისგან (ეკლესიებისგან) გამოყოფილია არა სვეტებით, არამედ კაპიტალური კედლებით. სამივე ნავს დამოუკიდებელი შესასვლელი აქვს. ინტერიერში შემორჩენილია მოხატულობის ფრაგმენტები.
• გალავანი და კოშკები: ნაგებია რიყის ქვით. კედლები საკმაოდ მაღალი და მძლავრია, რაც მის თავდაცვით დანიშნულებაზე მიუთითებს. გალავნის დასავლეთ კედელში ჩაშენებულია კარიბჭე, რომელზეც დაშენებულია სამრეკლო.

სასარგებლო ინფორმაცია ვიზიტორთათვის

• მდებარეობა და მისასვლელი გზა: კომპლექსი მდებარეობს სოფელ მატნიდან რამდენიმე კილომეტრში, შემაღლებულ გორაკზე. მასთან მისასვლელი გზა, განსაკუთრებით ბოლო მონაკვეთი, გრუნტიანია და შესაძლოა საჭიროებდეს მაღალი გამავლობის ავტომობილს ან ფეხით ასვლას (დაახლოებით 1-2 კმ).
• რას უნდა ელოდოთ: ეს არის ისტორიული ნანგრევების კომპლექსი ტყით დაფარულ გორაკზე, საიდანაც იშლება ლამაზი ხედები. ადგილი იდეალურია ისტორიით, ლაშქრობითა და ფოტოგრაფიით დაინტერესებული ადამიანებისთვის.
• ხელმისაწვდომობა: რთული რელიეფისა და მისასვლელი გზის გამო, გადაადგილება გაუჭირდებათ შეზღუდული მობილობის მქონე პირებს.
• დაშვება და სამუშაო საათები: ტერიტორიაზე შესვლა თავისუფალი და უფასოა.
• რჩევები: ჩაიცვით მოხერხებული, სპორტული ფეხსაცმელი. თან იქონიეთ სასმელი წყალი.