კოლხეთის ეროვნული პარკი

კოლხეთის ეროვნული პარკი: ჭარბტენიანი ტერიტორიები, ფრინველები და უძველესი ლეგენდები

კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება კოლხეთის ეროვნულ პარკში, უნიკალურ წყლიან საოცრებათა სამყაროში, რომელიც საქართველოს შავი ზღვის სანაპიროზე მდებარეობს! საპორტო ქალაქ ფოთთან ახლოს განლაგებული ეს პარკი იცავს განსაკუთრებული ჭარბტენიანი ტერიტორიების დიდ ნაწილს, მათ შორის ვრცელ პალიასტომის ტბას, ნელა მიმდინარე მდინარეებს, ჭაობებსა და იშვიათ ჭალის ტყეებს. ეს რეგიონი ისტორიულად ცნობილია როგორც კოლხეთი, ლეგენდარული მიწა უძველესი ბერძნული მითებიდან, როგორიცაა იასონი და ოქროს საწმისი. დღეს პარკი ამ უძველესი მიწის ბუნებრივ საგანძურს ინახავს.

1998 წელს დაარსებული კოლხეთის ეროვნული პარკის მთავარი მიზანია მისი წარმოუდგენლად მდიდარი და მრავალფეროვანი ჭარბტენიანი ეკოსისტემების დაცვა. ეს ჭარბტენიანი ტერიტორიები განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, უპირველეს ყოვლისა, ფრინველებისთვის. მილიონობით ფრინველი, რომლებიც ევროპას, აზიასა და აფრიკას შორის მოგზაურობენ, კოლხეთს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან დასასვენებელ და საკვებ ადგილად იყენებენ თავიანთი ხანგრძლივი მიგრაციების დროს. ამის გამო, პარკი საერთაშორისოდ აღიარებულია, როგორც საერთაშორისო მნიშვნელობის რამსარის ჭარბტენიანი ტერიტორია და მნიშვნელოვანი ორნითოლოგიური ტერიტორია (IBA). ის ასევე არის იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლის “კოლხეთის ტროპიკული ტყეები და ჭაობების” ნაწილი, რაც მის გლობალურ მნიშვნელობას აღიარებს.

პარკის გული არის პალიასტომის ტბა, დიდი, არაღრმა ტბა, რომელიც ოდესღაც უშუალოდ იყო დაკავშირებული შავ ზღვასთან, როგორც ყურე ან ლაგუნა. ტბის გარშემო არის სველი მდელოები, ლერწმით დაფარული ჭაობები და უნიკალური ტყეები, რომლებსაც პერიოდული დატბორვის პირობებში შეუძლიათ არსებობა. პარკი ასევე მოიცავს შავი ზღვის სანაპიროსა და საზღვაო წყლების ნაწილს, იცავს სანაპირო ქვიშის დიუნებსა და საზღვაო სიცოცხლის ჰაბიტატებს, მათ შორის დელფინებს.

კოლხეთის ეროვნული პარკის მონახულება განსხვავებული გამოცდილებაა მთის პარკებთან შედარებით. მისი სილამაზის შესაცნობად საუკეთესო გზა ნავით გასეირნებაა. ფოთთან ახლოს მდებარე ვიზიტორთა ცენტრიდან შეგიძლიათ გაემგზავროთ გიდის თანხლებით ნავით ტურებში პალიასტომის ტბაზე ან მიხვეულ-მოხვეულ მდინარეებზე, როგორიცაა ფიჩორი, რომლებიც ხშირი ტყეებითაა გარშემორტყმული. წყნარ წყლებში სრიალისას შეგიძლიათ დატკბეთ ხასხასა პეიზაჟებით, შეიგრძნოთ ჭარბტენიანი ტერიტორიების მშვიდი ატმოსფერო და, რაც მთავარია, დააკვირდეთ ფრინველებს! აქ დაფიქსირებული 190-ზე მეტი სახეობის ფრინველით, მათ შორის ვარხვებით, ჩვამებით, ყანჩებით, თეთრი ყანჩებით, არწივებითა და იხვებისა და ბატების უზარმაზარი გუნდებით (განსაკუთრებით ზამთარში და მიგრაციის დროს), ეს სამოთხეა ფრინველებზე მოყვარულთათვის. კაიაკინგი და კანოეთი გასეირნება ასევე პოპულარული გზებია შესასწავლად.

კოლხეთის ეროვნული პარკი გთავაზობთ ფანტასტიკურ შანსს, აღმოაჩინოთ საქართველოს სანაპირო ჭარბტენიანი ტერიტორიების უნიკალური ბუნება, იხილოთ შთამბეჭდავი ფრინველთა სამყარო და შეეხოთ უძველესი კოლხეთის ისტორიას, ამავდროულად მხარს უჭერთ ამ ძვირფასი გარემოს კონსერვაციას.

დეტალური ინფორმაცია თქვენი გეგმის მიხედვით:

1. ძირითადი იდენტიფიკაცია

• ოფიციალური სახელი: კოლხეთის ეროვნული პარკი.
• დაცული ტერიტორიის ტიპი: ეროვნული პარკი (IUCN კატეგორია II). იცავს ეროვნული მნიშვნელობის ბუნებრივ ტერიტორიებს, გარემოსთან თავსებადი განათლებისა და რეკრეაციის დაშვებით.
• დაარსების თარიღი: 1998 წელი (ეფუძნება 1947 წელს დაარსებულ კოლხეთის სახელმწიფო ნაკრძალს).
• მმართველი ორგანო: საქართველოს დაცული ტერიტორიების სააგენტო (APA).

2. მდებარეობა და ხელმისაწვდომობა

• გეოგრაფიული მდებარეობა: საქართველო, მოიცავს სამეგრელო-ზემო სვანეთისა და გურიის მხარეებს. ფარავს ზუგდიდის, ხობის, სენაკის, აბაშისა და ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტების ნაწილებს. მდებარეობს შავი ზღვის სანაპირო დაბლობზე.
• რუკა/კოორდინატები: მიახლოებითი ცენტრი 42∘08′ ჩრდილოეთ განედზე, 41∘43′ აღმოსავლეთ გრძედზე. მოიცავს პალიასტომის ტბასა და სანაპირო ზონებს. რუკები ხელმისაწვდომია APA ვებგვერდზე და ვიზიტორთა ცენტრში.
• უახლოესი ქალაქები/დასახლებები: ფოთი (მთავარი საპორტო ქალაქი) არის ძირითადი მისასვლელი კვანძი. ზუგდიდი, სენაკი, ხობი, ლანჩხუთი სხვა ახლომდებარე ქალაქებია. ვიზიტორთა ცენტრი მდებარეობს ფოთთან ახლოს, პალიასტომის ტბასთან.
• როგორ მივიდეთ:
  • ფოთამდე: ადვილად მისადგომია მანქანით, მიკროავტობუსით (მარშრუტკით), ავტობუსით ან მატარებლით ისეთი დიდი ქალაქებიდან, როგორიცაა თბილისი, ბათუმი ან ქუთაისი. გზები ასფალტირებულია.
  • ვიზიტორთა ცენტრამდე/ნავით ტურებამდე: ფოთის ცენტრიდან მოკლე მანძილია ტაქსით (დაახლოებით 10-15 წუთი) ეროვნული პარკის ვიზიტორთა ცენტრამდე და პალიასტომის ტბაზე მდებარე ნავების სადგურამდე.
  • უახლოესი აეროპორტები: ქუთაისის (KUT) აეროპორტი შედარებით ახლოსაა (დაახლ. 1-1.5 საათის სავალი); ბათუმის (BUS) აეროპორტიც ხელმისაწვდომია (დაახლ. 1.5-2 საათის სავალი).

3. ზომა და ფიზიკური აღწერა

• ფართობი: საერთო ფართობი 44,648 ჰექტარია (446.48 კმ²). ეს მოიცავს:
  • ხმელეთს (მიწა და მტკნარი წყალი): 28,906 ჰა.
  • ზღვას (შავი ზღვა): 15,742 ჰა.
• ტოპოგრაფია: უპირატესად ბრტყელი სანაპირო დაბლობი, ხასიათდება ვრცელი ჭარბტენიანი ტერიტორიებით (ჭაობები, დაჭაობებული ადგილები, ტორფნარები), პალიასტომის ტბით, მდინარეების გასწვრივ ჭალის ტყეებითა და სანაპირო ქვიშის დიუნებით. სიმაღლე ძალიან დაბალია, ძირითადად ზღვის დონესთან ახლოს (0-10 მეტრი).
• გეოლოგია და ძირითადი მახასიათებლები: ჩამოყალიბებულია მდინარეების ალუვიური ნალექებით, რომლებმაც შექმნეს სანაპირო ვაკე. ძირითადი მახასიათებლებია დიდი, არაღრმა პალიასტომის ტბა (რელიქტური ლაგუნა), მდინარე ფიჩორი, რომელიც ჭარბტენიან ტერიტორიებზე მიედინება, ტორფნარები (როგორიცაა იმნათის ტორფნარი), სანაპირო დიუნები და საზღვაო ტერიტორია.
• ჰიდროლოგია: დომინირებს პალიასტომის ტბა და მასში ჩამდინარე მდინარეები (როგორიცაა ფიჩორი, კაპარჭინა). ტერიტორიაზე დიდ გავლენას ახდენს ახლომდებარე მდინარე რიონის დელტა. მოიცავს ვრცელ მტკნარ და მომლაშო წყლიან ჭარბტენიან ტერიტორიებსა და შავი ზღვის სანაპირო ზოლს. ექვემდებარება სეზონურ დატბორვას.
• კლიმატი: ნოტიო სუბტროპიკული კლიმატი. ზამთარი რბილი და ძალიან ნალექიანია, ხშირად უყინვო. ზაფხული ცხელი და ნოტიოა მნიშვნელოვანი ნალექებით. მაღალი ტენიანობა მთელი წლის განმავლობაში.

4. მიზანი და მნიშვნელობა

• დაარსების მიზეზი: უნიკალური კოლხური ჭარბტენიანი ეკოსისტემების (ტორფნარებისა და ჭალის ტყეების ჩათვლით), პალიასტომის ტბისა და მასთან დაკავშირებული სანაპირო და საზღვაო ჰაბიტატების დაცვა. ადგილობრივი და გადამფრენი ფრინველების, ენდემური/რელიქტური სახეობების კონსერვაცია. მდგრადი ეკოტურიზმისა და გარემოსდაცვითი განათლების ხელშეწყობა.
• ძირითადი ღირებულებები: გლობალური მნიშვნელობის უნიკალური ჭარბტენიანი ეკოსისტემები. კრიტიკული ჰაბიტატი მილიონობით გადამფრენი წყლის ფრინველისთვის (ბუდობა, მიგრაცია, გამოზამთრება). უნიკალური კოლხური ჭალის ტყეების ნაშთები. მაღალი ბიომრავალფეროვნება. რეკრეაციული (ნავით სეირნობა, ფრინველებზე დაკვირვება) და საგანმანათლებლო ღირებულება. მდებარეობა უძველესი კოლხეთის რეგიონში. იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლის ნაწილი.
• საერთაშორისო აღიარება:
  • საერთაშორისო მნიშვნელობის რამსარის ჭარბტენიანი ტერიტორია (“ცენტრალური კოლხეთის ჭარბტენიანი ტერიტორიების” ნაწილი).
  • იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი (“კოლხეთის ტროპიკული ტყეები და ჭაობების” ნაწილი).
  • მნიშვნელოვანი ორნითოლოგიური ტერიტორია (IBA).
  • ზურმუხტის ქსელის (Emerald Network) წევრი.

5. ბიომრავალფეროვნება (ფლორა და ფაუნა)

• ეკოსისტემები/ჰაბიტატები: არაღრმა ტბა (პალიასტომი), მტკნარი წყლის ჭაობები და დაჭაობებული ადგილები, ტორფნარები, კოლხური ჭალის ტყეები, სანაპირო ქვიშის დიუნები, შავი ზღვის საზღვაო გარემო.
• ძირითადი მცენარეული სახეობები: ჭარბტენიანი მცენარეულობა მოიცავს ლერწამს, ლელს, ისლს, დუმფარას, ყვითელ ზამბახს. ჭალის ტყეებში გვხვდება მურყანი, მუხა, იფანი, კავკასიური ლაფანი. ტორფნარებში დომინირებს სფაგნუმის ხავსები. სანაპირო დიუნებზე სპეციფიკური ქვიშის დამმაგრებელი მცენარეებია.
• ძირითადი ცხოველური სახეობები:
  • ფრინველები: უკიდურესად მდიდარია ფრინველთა სამყარო (194+ სახეობა). ძირითადი ადგილია გადამფრენი და მოზამთრე წყალმცურავი ფრინველებისთვის, როგორიცაა იხვები, ბატები, გედები, მელოტები, ხუჭუჭა ვარხვი, დიდი თეთრი ვარხვი, მცირე და დიდი ჩვამები, სხვადასხვა ყანჩები და თეთრი ყანჩები. ფრთათეთრი არწივი ბუდობს ახლოს. მნიშვნელოვანი შესაჩერებელი ადგილია მექვიშიებისა და ბეღურასნაირებისთვის.
  • ძუძუმწოვრები: ტურა, ევროპული წავი, გარეული ღორი, შველი გვხვდება. იშვიათი სახეობები, როგორიცაა ლელიანის კატა (ჭაობის ფოცხვერი), შესაძლოა არსებობდეს. საზღვაო ნაწილში ბინადრობს ზღვის ძუძუმწოვრები: აფალინა, ჩვეულებრივი დელფინი და ზღვის ღორი.
  • თევზები: პალიასტომის ტბა და მდინარეები მასპინძლობს სხვადასხვა თევზის სახეობას (ლოქო, ქორჭილა, კეფალი, კობრი და ა.შ.). ზუთხები ისტორიულად გვხვდებოდა რიონში, ახლა ძალიან იშვიათია.
  • ამფიბიები/რეპტილიები: ტბის ბაყაყი, ჩვეულებრივი ვასაკა, ევროპული ჭაობის კუ, წყლის ანკარა (კამათელა ანკარა).
• საფრთხის ქვეშ მყოფი/იშვიათი სახეობები: პარკით მოსარგებლე მრავალ ფრინველთა სახეობას აქვს საერთაშორისო კონსერვაციის სტატუსი (მაგ., ხუჭუჭა ვარხვი, ფრთათეთრი არწივი). ევროპული წავი მოწყვლადია. ზუთხები კრიტიკულად საფრთხის ქვეშაა. თავად კოლხური ჭარბტენიანი და ჭალის ტყის ჰაბიტატები ითვლება მოწყვლად ეკოსისტემებად.

6. ინფორმაცია ვიზიტორებისთვის

• ვიზიტორთა ცენტრი: დიახ, მდებარეობს პალიასტომის ტბასთან ახლოს, ქალაქ ფოთთან. გთავაზობთ ინფორმაციას პარკის შესახებ, ნავით ტურების დაჯავშნას, კაიაკების/კანოების დაქირავებას, ექსპონატებსა და შესაძლოა სუვენირებს. შეამოწმეთ APA ვებგვერდი საკონტაქტო დეტალებისა და სამუშაო საათებისთვის.
• სამუშაო საათები და სეზონები: ვიზიტორთა ცენტრი მუშაობს სტანდარტული სამუშაო საათებით (შეამოწმეთ APA ვებგვერდი). ნავით ტურები მთავარი აქტივობაა და ჩვეულებრივ ტარდება გაზაფხულიდან შემოდგომამდე, ამინდის მიხედვით. ფრინველებზე დაკვირვება კარგია მთელი წლის განმავლობაში, მაგრამ პიკს აღწევს გაზაფხულისა და შემოდგომის მიგრაციების დროს და ასევე ზამთარში წყალმცურავი ფრინველებისთვის.
• შესვლის საფასური და ნებართვები: დიახ, პარკში შესასვლელად/მომსახურებისთვის მოქმედებს შესვლის საფასური. ნავით ტურებსა და აღჭურვილობის დაქირავებას აქვს კონკრეტული საფასური, რაც ვიზიტორთა ძირითად ხარჯს წარმოადგენს. შეამოწმეთ APA ვებგვერდი მიმდინარე ფასებისთვის. ნავით ტურების წინასწარ დაჯავშნა რეკომენდებულია, განსაკუთრებით პიკის სეზონზე.
• ბილიკები და მარშრუტები: ჭარბტენიანი ლანდშაფტის გამო, მონიშნული საფეხმავლო ბილიკები შეზღუდულია. ვიზიტორთა წვდომა ძირითადად ხდება ნავით ტურებით:
  • პალიასტომის ტბის ნავით ტური (ტბის დათვალიერება).
  • მდინარე ფიჩორის ნავით ტური (მიდის მდინარის ზემოთ ჭალის ტყეების გავლით).
  • ხშირად ხელმისაწვდომია კომბინირებული ტურები.
  • შესაძლებელია კაიაკინგის/კანოეინგის მარშრუტები.
  • ვიზიტორთა ცენტრთან ან კონკრეტულ წერტილებთან შეიძლება არსებობდეს მოკლე ხის ბილიკები. ფრინველებზე სადამკვირვებლო კოშკურები მისაწვდომია ნავით ან პოტენციურად მოკლე ბილიკებით.
• აქტივობები: ნავით ტურები (მთავარი აქტივობა), ფრინველებზე დაკვირვება (შესანიშნავი), კაიაკინგი/კანოეთი გასეირნება, სპორტული თევზაობა (შეამოწმეთ რეგულაციები/ნებართვები), საგანმანათლებლო ტურები.
• განთავსება: პარკის ძირითად ჭარბტენიან ნაწილში განთავსების საშუალება არ არის. ვარიანტები ხელმისაწვდომია ახლომდებარე ქალაქ ფოთში (სასტუმროები, საოჯახო სასტუმროები). შესაძლოა საბაზისო ვარიანტები იყოს პარკის სხვა სექციებთან ახლოს მდებარე სოფლებში.
• ინფრასტრუქტურა: ვიზიტორთა ცენტრი (ტუალეტები, ინფორმაცია, დაჯავშნა), ნავმისადგომი, ტურისტული ნავები, გასაქირავებელი კაიაკები/კანოეები, ფრინველებზე სადამკვირვებლო კოშკურები (ხშირად მისადგომი ნავით), პოტენციურად საპიკნიკე ადგილები ვიზიტორთა ცენტრთან. საინფორმაციო დაფები.
• უსაფრთხოების რჩევები:
  • ნავით ტურისას: მიჰყევით ნავის კაპიტნის/გიდის მითითებებს, გამოიყენეთ სამაშველო ჟილეტები, თუ მოგეწოდებათ/მოითხოვება.
  • ამინდი: მოემზადეთ მზეზე ყოფნისთვის ღია წყალზე (ქუდი, მზისგან დამცავი). თან იქონიეთ მწერების საწინააღმდეგო საშუალება (კოღოები შეიძლება ბევრი იყოს). ბინოკლი აუცილებელია ფრინველებზე დაკვირვებისთვის. ამინდი შეიძლება შეიცვალოს, ტურები შეიძლება გაუქმდეს ძლიერი ქარის/წვიმის გამო.

7. წესები და რეგულაციები

• ქცევის კოდექსი: პატივი ეცით ველურ ბუნებას (განსაკუთრებით ფრინველებს, დაიცავით დისტანცია). არ დაანაგვიანოთ (წაიღეთ ნაგავი უკან). მიჰყევით ინსტრუქციებს ნავით ტურების დროს.
• აკრძალვები: არაავტორიზებული ნავები სავარაუდოდ აკრძალულია. ნადირობა აკრძალულია. თევზაობა მოითხოვს ნებართვას და რეგულაციების დაცვას (სახეობები, სეზონები, მეთოდები). ფრინველთა კოლონიების შეწუხება აკრძალულია. მცენარეების/ცხოველების შეგროვება აკრძალულია. ცეცხლის დანთება შეზღუდულია. დრონები სავარაუდოდ საჭიროებს ნებართვას.
• ზონირება: პარკი მოიცავს ხმელეთის, ტბისა და ზღვის ზონებს პოტენციურად განსხვავებული რეგულაციებით. ვიზიტორთა აქტივობები კონცენტრირებულია კონკრეტულ ადგილებში, რომლებიც ხელმისაწვდომია ნავით ტურებით ან ვიზიტორთა ცენტრთან ახლოს.

8. კონსერვაცია და მართვა

• მმართველი ორგანო: კოლხეთის ეროვნული პარკის ადმინისტრაცია (APA-ს დაქვემდებარებაში). რეინჯერები პატრულირებენ როგორც სახმელეთო, ისე საზღვაო ტერიტორიებს.
• კონსერვაციის ძალისხმევა: ჭარბტენიანი ჰაბიტატების დაცვა და აღდგენა. წყლის დონის მართვა (სადაც შესაძლებელია). ფრინველების მონიტორინგი (განსაკუთრებით გადამფრენი და საფრთხის ქვეშ მყოფი სახეობები). ანტი-ბრაკონიერული პატრულირება (თევზაობა და ნადირობა). ინვაზიური სახეობების მართვა. ვიზიტორთა მართვა და განათლება. იუნესკოს სტატუსთან დაკავშირებული თანამშრომლობა.
• საფრთხეები/გამოწვევები: წყლის დაბინძურება (მდინარე რიონიდან, სოფლის მეურნეობიდან, ქალაქ ფოთიდან). უკანონო/არარეგულირებული თევზაობა და ნადირობა. ჰაბიტატების დეგრადაცია (წარსული დრენაჟი, მდინარის დინების ცვლილებები). ინვაზიური სახეობები (მცენარეები და ცხოველები). კლიმატის ცვლილების გავლენა (ზღვის დონის აწევა, შეცვლილი ჰიდროლოგია). ტურიზმის მდგრადი მართვა.

9. ისტორია და კულტურა

• მოკლე ისტორია: ტერიტორია შეესაბამება უძველეს კოლხეთს, რომელიც ცნობილია ბერძნული მითოლოგიიდან (არგონავტები, ოქროს საწმისი). ჭარბტენიანი ტერიტორიები ისტორიულად ვრცელი იყო. ოფიციალური დაცვა დაიწყო კოლხეთის ნაკრძალით (1947), რომელიც გაფართოვდა ეროვნულ პარკად (1998). პალიასტომის ტბა ოდესღაც ზღვის ყურე იყო.
• კულტურული მნიშვნელობა: მჭიდრო კავშირები უძველესი კოლხეთის მითებსა და ისტორიასთან. არქეოლოგიური ძეგლები არსებობს ფართო რეგიონში. ფოთი ისტორიული საპორტო ქალაქია. პალიასტომის ტბაზე თაობების განმავლობაში მისდევდნენ ტრადიციულ თევზჭერას. პარკი იუნესკოს კოლხეთის ტროპიკული ტყეებისა და ჭაობების მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლის ნაწილია.

10. უნიკალური მახასიათებლები/საინტერესო ფაქტები

• იცავს უნიკალურ კოლხურ ჭარბტენიან ტერიტორიებს შავი ზღვის სანაპიროზე, მათ შორის ტორფნარებსა და ჭალის ტყეებს.
• მოიცავს დიდ პალიასტომის ტბას, ყოფილ ზღვის ლაგუნას.
• არის იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლის ნაწილი.
• ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ადგილია ევრაზიაში გადამფრენი და მოზამთრე წყალმცურავი ფრინველებისთვის.
• მოიცავს მნიშვნელოვან საზღვაო დაცულ ტერიტორიას, რომელიც დელფინების ჰაბიტატს წარმოადგენს.
• მდებარეობს ლეგენდარულ უძველეს კოლხეთის მიწაზე.
• გთავაზობთ უნიკალურ სავიზიტორო გამოცდილებას, რომელიც ფოკუსირებულია ნავით ტურებსა და ფრინველებზე დაკვირვებაზე.