ბარეთის ტბა

ბარეთის ტბა (Baretis Tba) არის მცირე, წყალმარჩხი მტკნარი ტბა, რომელიც მდებარეობს წალკის პლატოზე, ჯავახეთის ვულკანური ზეგნის ნაწილზე, საქართველოს ქვემო ქართლის მხარეში (წალკის მუნიციპალიტეტი). სოფელ ბარეთის მახლობლად, ზღვის დონიდან დაახლოებით 1612 მეტრ სიმაღლეზე მდებარე ეს ტბა დამახასიათებელია პლატოზე არსებული მრავალრიცხოვანი მცირე წყალსატევებისთვის. იგი საზრდოობს თოვლის ნადნობით, ნალექებითა და მიწისქვეშა წყლებით და წარმოადგენს მდინარე ბარეთის სათავეს. მისი მცირე სიღრმის გამო (მაქსიმალური სიღრმე დაახლოებით 2.5 მეტრი), ბარეთის ტბა მდიდარია წყლის მცენარეულობით და ითვლება ევტროფულად (საკვები ნივთიერებებით მდიდარი). ეს მას აქცევს მნიშვნელოვან ჰაბიტატად, განსაკუთრებით სხვადასხვა სახეობის წყალმცურავი და სხვა ჭარბტენიანი ფრინველებისთვის, რაც იზიდავს ფრინველებზე დამკვირვებლებს. ტბას ადგილობრივი მოსახლეობა სათევზაოდაც იყენებს.

იდენტიფიკაცია და მდებარეობა:

• ტბის სახელი: ბარეთის ტბა (Baretis Tba). ისტორიულად ზოგჯერ მოიხსენიება როგორც ბაშქოის ტბა.
• მდებარეობა:
  • ქვეყანა/რეგიონი: საქართველო, ქვემო ქართლის მხარე, წალკის მუნიციპალიტეტი.
  • კონკრეტული მდებარეობა: წალკის პლატოზე, სოფელ ბარეთის მახლობლად.
  • უახლოესი მთავარი ღირსშესანიშნაობა/არეალი: წალკის პლატო, სოფელი ბარეთი, წალკის წყალსაცავი (ახლომდებარე დიდი ხელოვნური ტბა), ქალაქი წალკა.
  • კოორდინატები: დაახლოებით 41.58∘ ჩ.გ., 44.16∘ ა.გ.
  • კავშირი სხვა წყლის ობიექტებთან: ბუნებრივი ტბა პლატოზე. წარმოადგენს მდინარე ბარეთის (ბარეთისწყლის) სათავეს, რომელიც მდინარე ხრამის შენაკადია.

ფიზიკური მახასიათებლები:

• ზედაპირის ფართობი: დაახლოებით 1.24 – 1.34 კმ² (ფართობი შეიძლება მერყეობდეს).
• მაქსიმალური სიღრმე: წყალმარჩხი, დაახლოებით 1.3 – 2.5 მეტრი.
• საშუალო სიღრმე: ძალიან წყალმარჩხი, დაახლოებით 0.8 – 1 მეტრი.
• მოცულობა: მცირე.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: დაახლოებით 1612 მეტრი.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: დაახლოებით 1.5 კმ.
• წყლის წყარო(ები): უპირატესად თოვლის ნადნობი, ნალექები და მიწისქვეშა წყლების წვლილი. არ გააჩნია მუდმივი მდინარის შენაკადი.
• გამდინარე(ები) (ასეთის არსებობის შემთხვევაში): წარმოადგენს მდინარე ბარეთის სათავეს; ხელოვნური არხითაც ხდება წყლის გაყვანა, რაც გავლენას ახდენს ტბის დონეზე.
• წყლის ტიპი: მტკნარი.
• აუზის გეოლოგია: იკავებს ბუნებრივ ღრმულს (სინკლინურ მულდას) წალკის პლატოზე, რომელიც ჯავახეთის ვულკანური ზეგნის ნაწილია.

ეკოლოგიური ინფორმაცია:

• ფლორა (მცენარეულობა): გარშემორტყმულია წალკის პლატოსთვის დამახასიათებელი ბალახეულითა და სტეპური მცენარეულობით. მცირე სიღრმის გამო, ტბაში ხარობს უხვი წყლის მცენარეულობა, მათ შორის ლერწამი, ლელქაში, დუმფარა და სხვა წყალში ჩაძირული/მოტივტივე მცენარეები.
• ფაუნა (ცხოველთა სამყარო): ბინადრობს თევზის პოპულაციები, მათ შორის წყალმარჩხ, ევტროფულ პირობებთან შეგუებული სახეობები (მაგ., კარჩხანა). მრავლადაა ამფიბიები და წყლის უხერხემლოები. ტბა წარმოადგენს მნიშვნელოვან კვებისა და დასვენების ადგილს მრავალი ადგილობრივი და გადამფრენი ფრინველისთვის, განსაკუთრებით წყალმცურავებისთვის.
• ტროფიკული დონე: ევტროფული (საკვები ნივთიერებებით მდიდარი).
• წყლის გამჭვირვალობა: ზოგადად დაბალი, განსაკუთრებით ზაფხულში, მცირე სიღრმის გამო ფსკერის ნალექების ამღვრევის, უხვი მცენარეულობისა და პოტენციური წყალმცენარეების ზრდის გამო.
• წყლის ტემპერატურა: მნიშვნელოვნად იცვლება სეზონურად. საგრძნობლად თბება ზაფხულის თვეებში. მთლიანად იყინება ზამთარში.
• pH დონე: ნეიტრალურთან ახლოს ან ტუტე.
• გახსნილი ჟანგბადის დონე: ცვალებადი; დონე შეიძლება დაეცეს ქვედა ფენებში ან ყინულის ქვეშ ორგანული ნივთიერებების დაშლის გამო.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: დამახასიათებელი წყალმარჩხი, ევტროფული პლატოს ტბა. წარმოადგენს მნიშვნელოვან ჰაბიტატს წყალმცურავი ფრინველებისა და ჭარბტენიანი ბიომრავალფეროვნებისთვის წალკის პლატოზე.
• კონსერვაციული სტატუსი: მდებარეობს ეკოლოგიურად მნიშვნელოვანი წალკის პლატოს/ჯავახეთის ზეგნის ლანდშაფტის ფარგლებში. შესაძლოა მოექცეს ფართო მნიშვნელოვანი ორნითოლოგიური ტერიტორიების (IBA) ან კონსერვაციის ფოკუს ზონების ფარგლებში, თუმცა თავად ტბას სპეციფიკური მაღალი დონის დაცული სტატუსი არ გააჩნია.
• ინვაზიური სახეობები: არსებობს არამშობლიური თევზის სახეობების ინტროდუქციის პოტენციალი.

ადამიანის ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა:

• ისტორიული მნიშვნელობა: მდებარეობს სოფელ ბარეთის მახლობლად, ისტორიული დასახლების მქონე რეგიონის ნაწილი. ტბასთან უშუალოდ დაკავშირებული მნიშვნელოვანი ისტორიული მოვლენები არ ფიქსირდება.
• მიმდინარე გამოყენება: გამოიყენება ადგილობრივი მოსახლეობის მიერ თევზჭერისთვის (სარეკრეაციო და საარსებო). პირუტყვის სარწყულებლად. იზიდავს ფრინველებზე დამკვირვებლებს. შეზღუდული ზოგადი ტურისტული ინტერესი რეგიონის უფრო დიდ ტბებთან შედარებით.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: მოწყვლადია ევტროფიკაციის მიმართ, რაც შესაძლოა გამწვავდეს აუზში სასოფლო-სამეურნეო ჩამონადენით. წყლის დონე მგრძნობიარეა გვალვისა და კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული ნალექების/თოვლის დნობის რეჟიმის ცვლილებების, ასევე არხით წყლის გაყვანის მიმართ. სანაპირო ზოლის მცენარეულობაზე გავლენას ახდენს პირუტყვის ძოვება.
• მართვა და კონსერვაციული ძალისხმევა: ექცევა ზოგადი მუნიციპალური გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის ქვეშ. პლატოს ჭარბტენიანი ეკოსისტემების დაცვა აღიარებულია როგორც მნიშვნელოვანი რეგიონული ბიომრავალფეროვნებისთვის.
• ადგილობრივი თემები: უზრუნველყოფს ადგილობრივ რესურსებს (თევზი, წყალი პირუტყვისთვის) და სარეკრეაციო შესაძლებლობებს სოფელ ბარეთისა და მიმდებარე თემების მაცხოვრებლებისთვის.

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები:

• ბარეთის ტბა სამხრეთ საქართველოს ვულკანურ პლატოებზე გავრცელებული მცირე, წყალმარჩხი, საკვები ნივთიერებებით მდიდარი ტბების ტიპური მაგალითია.
• იგი წარმოადგენს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან ჰაბიტატს ფრინველებისთვის წალკის პლატოს ეკოსისტემაში.
• ტბა წარმოადგენს მდინარე ბარეთის სათავეს.
• მის წყლის დონესა და ზედაპირის ფართობზე მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია გამდინარე არხის მშენებლობამ.