ცივი ტბა

ცივი ტბა არის მაღალმთიანი ტბა, რომელიც მდებარეობს საქართველოს დიდი კავკასიონის მთებში, განსაცვიფრებლად ლამაზ, მაგრამ მკაცრ ყელის ვულკანურ პლატოზე. მდებარეობს ზღვის დონიდან სავარაუდოდ 3000 მეტრზე მაღლა (პოტენციურად დაახლოებით 3100 მეტრზე ან ~10,170 ფუტზე), მისი სახელი ზუსტად აღწერს მის მთავარ მახასიათებელს: უკიდურესად ცივი წყალი მთელი წლის განმავლობაში მაღალი სიმაღლისა და მკაცრი ალპური კლიმატის გამო. ის წარმოადგენს პლატოზე არსებული ვულკანური და პოტენციურად მყინვარულად მოდიფიცირებული ტბების სისტემის ნაწილს და ხშირად სტუმრობენ ახლომდებარე, უფრო დიდ ყელის ტბასთან ერთად.

თავად ტბა სავარაუდოდ მცირე ზომისაა, საზრდოობს თოვლის ნადნობი წყლებით, ატმოსფერული ნალექებითა და შესაძლოა მიწისქვეშა წყაროებით, რაც დამახასიათებელია ვულკანური ზეგნებისთვის. მისი აუზი წარმოქმნილია რეგიონის ვულკანური წარსულით, შესაძლოა მოგვიანებით მყინვარული ზემოქმედებით სახეცვლილი. გარშემორტყმულია უნაყოფო, კლდოვანი ლანდშაფტით მეჩხერი ალპური ტუნდრის მცენარეულობით, ცივი ტბა ღრმა სიშორისა და ხელუხლებელი ველური ბუნების შეგრძნებას იწვევს.

ცივ ტბამდე მისვლა სერიოზული წამოწყებაა, განკუთვნილი მხოლოდ გამოცდილი მოლაშქრეებისა და ალპინისტებისთვის, რომლებიც მზად არიან მრავალდღიანი ექსპედიციებისთვის შორეულ, მაღალმთიან პირობებში. მარშრუტები, როგორც წესი, მოიცავს მაღალი უღელტეხილების გადაკვეთასა და ყელის პლატოს რთულ რელიეფზე ნავიგაციას, ხშირად იწყება თრუსოს ხეობიდან ან სხვა ახლომდებარე ხეობებიდან მისაწვდომი ადგილებიდან. რეგიონი ხასიათდება არაპროგნოზირებადი ამინდით, აკლიმატიზაციის საჭიროებითა და პოტენციურად რთული ლოგისტიკით, რაც ზოგჯერ კიდევ უფრო რთულდება ოკუპირებულ ტერიტორიებთან სიახლოვის გამო. ექსტრემალური სიმაღლის გამო, ტბა გაყინულია და დაფარულია ღრმა თოვლით წლის აბსოლუტური უმრავლესობის განმავლობაში, მონახულების ძალიან ხანმოკლე პერიოდით ზაფხულის პიკში (სავარაუდოდ ივლისის ბოლოდან სექტემბრის დასაწყისამდე). დღევანდელი თარიღის (2025 წლის 26 აპრილი) გათვალისწინებით, ცივი ტბა და ყელის პლატო ზამთრის პირობების (ღრმა თოვლი და ყინული) გამო სრულიად მიუწვდომელია.

იდენტიფიკაცია და ადგილმდებარეობა:

• სახელწოდება: ცივი ტბა. შენიშვნა: ზოგჯერ შესაძლოა აგვერიოს ახლომდებარე, უფრო დიდ ყელის ტბაში.
• ადგილმდებარეობა:
  • ქვეყანა: საქართველო
  • რეგიონი: მდებარეობს ყელის ვულკანურ პლატოზე, მცხეთა-მთიანეთისა და შიდა ქართლის მხარეების მოსაზღვრე ტერიტორიაზე და ცხინვალის რეგიონთან/სამხრეთ ოსეთთან (ოკუპირებული ტერიტორია) გამავალ ადმინისტრაციულ საზღვართან (ABL) ახლოს.
  • მუნიციპალიტეტი: სავარაუდოდ ყაზბეგის, დუშეთის ან პოტენციურად ახალგორის (ოკუპირებული) მუნიციპალიტეტების საზღვრებში.
  • უახლოესი მნიშვნელოვანი ორიენტირი: ყელის ვულკანური პლატო, ყელის ტბა, თრუსოს ხეობა (როგორც მისასვლელი ზონის ნაწილი). ძალიან დაშორებულია დიდი ქალაქებიდან.
  • კოორდინატები: ზუსტი კოორდინატები საჭიროებს გადამოწმებას, მაგრამ მდებარეობს ძალიან მაღალმთიან ზონაში, სავარაუდოდ 42.4° ჩ.გ., 44.2° ა.გ. მიდამოებში.
• კავშირი სხვა წყლის ობიექტებთან: ყელის პლატოს ტბების სისტემის ნაწილი, მდებარეობს უფრო დიდი ყელის ტბის მახლობლად. საზრდოობს თოვლის ნადნობი/წყაროს წყლებით. სავარაუდოდ დრენირდება გაჟონვით ან მცირე ნაკადულებით, რომლებიც კვებავენ პლატოდან სათავის ამღები მდინარეების ზემო წელს (პოტენციურად არაგვის ან ქსნის შენაკადები).

ფიზიკური მახასიათებლები:

• ზედაპირის ფართობი: მონაცემები მიუწვდომელია; სავარაუდოდ მცირე.
• მაქსიმალური სიღრმე: მონაცემები მიუწვდომელია.
• საშუალო სიღრმე: მონაცემები მიუწვდომელია.
• მოცულობა: მონაცემები მიუწვდომელია.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: ძალიან მაღალი, სავარაუდოდ $\approx 3100\text{ მ}$ (დაახლ. 10,170 ფუტი) ან მეტი. კონკრეტული სანდო მონაცემები მწირია.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: მოკლე; სავარაუდოდ კლდოვანი და უნაყოფო.
• წყლის წყარო(ები): თოვლის ნადნობი წყლები, ატმოსფერული ნალექები, მიწისქვეშა წყლები/წყაროები.
• გადინება: სავარაუდოდ გაჟონვით ან მცირე პერიოდული ნაკადულით.
• წყლის ტიპი: მტკნარი. ძალიან ცივი.
• აუზის გეოლოგია: ვულკანური წარმოშობის ყელის პლატოზე, შესაძლოა მყინვარული პროცესებით მოდიფიცირებული.

ეკოლოგიური ინფორმაცია:

• ფლორა (მცენარეულობა): მეჩხერი მაღალმთიანი ალპური ტუნდრის მცენარეულობა: ბალახები, ხავსები, ლიქენები. მოსალოდნელია მინიმალური წყლის მცენარეულობა ან მისი სრული არარსებობა უკიდურესი სიცივისა და ხანმოკლე სავეგეტაციო პერიოდის გამო.
• ფაუნა (ცხოველთა სამყარო): წყლის ცხოვრება სავარაუდოდ შემოიფარგლება მაღალადაპტირებული უხერხემლოებით. თევზის არსებობა უკიდურესად ნაკლებად სავარაუდოა. შესაძლოა სტუმრობდნენ მაღალმთიანი ფრინველები. მიმდებარე პლატო შორეული ჰაბიტატია, პოტენციურად ისეთი სახეობებისთვის, როგორიცაა ჯიხვი.
• ტროფიკული დონე: ძლიერად ოლიგოტროფული (ძალიან ღარიბი საკვები ნივთიერებებით).
• წყლის გამჭვირვალობა: მოსალოდნელია ძალიან მაღალი.
• წყლის ტემპერატურა: უკიდურესად ცივი მთელი წლის განმავლობაში. მყარად გაყინულია წლის უმეტესი ნაწილის განმავლობაში (დაახლ. ოქტომბრიდან ივნისის ან ივლისის დასაწყისამდე). წყლის ტემპერატურა ზაფხულშიც კი გაყინვის ნიშნულთან ახლოს რჩება.
• pH დონეები: მონაცემები მიუწვდომელია.
• გახსნილი ჟანგბადის დონეები: მონაცემები მიუწვდომელია; სავარაუდოდ მაღალი ცივი წყლის გამო.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: ექსტრემალური მაღალმთიანი ვულკანური/მყინვარული ტბის ეკოსისტემა. გამორჩეულად ცივი წყალი. ხელუხლებელი, შორეული გარემო.
• კონსერვაციის სტატუსი: კონკრეტული სტატუსი არ გააჩნია, მაგრამ მდებარეობს მგრძნობიარე მაღალმთიან ეკოსისტემაში. სიშორე უზრუნველყოფს ბუნებრივ დაცვას. წვდომა შეიძლება შეზღუდული იყოს რელიეფისა და ABL-თან სიახლოვის გამო.
• ინვაზიური სახეობები: უკიდურესად ნაკლებად სავარაუდოა.

ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა:

• ისტორიული მნიშვნელობა: ისტორიულად ცნობილი იყო მხოლოდ მწყემსებისთვის ან მონადირეებისთვის, რომლებიც მაღალ პლატოს კვეთდნენ.
• მიმდინარე გამოყენება: დანიშნულების ადგილი ძალიან გამოცდილი მოლაშქრეებისა და ალპინისტებისთვის, რომლებიც რთულ ექსპედიციებს ახორციელებენ ყელის პლატოზე, ხშირად სტუმრობენ რაიონის რამდენიმე ტბას. არ არის შესაფერისი ზოგადი ტურიზმისთვის.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: მინიმალური პირდაპირი ადამიანური ზემოქმედება უკიდურესი მიუწვდომლობის გამო. მთავარი საზრუნავი მაღალმთიანი ალპური ეკოსისტემის სისუსტე და ბუნებრივი საფრთხეებია (ამინდი, რელიეფი, სიმაღლე).
• მართვა და კონსერვაციის მცდელობები: ფორმალური მართვის სტრუქტურა არ არსებობს. წვდომა ნაკარნახევია ბუნებრივი პირობებით, უკიდურესი სირთულით და პოტენციურად მგრძნობიარე ადმინისტრაციულ საზღვრებთან სიახლოვით. მოითხოვს ფრთხილ დაგეგმვასა და თვითკმარობას.
• ადგილობრივი თემები: ძალიან დაშორებულია მუდმივი დასახლებებისგან. ურთიერთქმედება შემოიფარგლება მისასვლელ მარშრუტებზე სეზონურ მწყემსებთან შესაძლო შეხვედრებით ან სპეციალიზებული მთის გიდების დაქირავებით.

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები:

• სახელწოდება „ცივი ტბა“ პირდაპირ ნიშნავს „ცივ ტბას“, რაც ზუსტად ასახავს მის მთავარ მახასიათებელს.
• მდებარეობს მაღალმთიან ყელის ვულკანურ პლატოზე, რომელიც ცნობილია თავისი უნიკალური გეოლოგიითა და მკაცრი გარემოთი.
• ხშირად სტუმრობენ უფრო დიდ ყელის ტბასთან ერთად რთული მრავალდღიანი ლაშქრობების დროს.
• მოითხოვს მნიშვნელოვან ალპინისტურ/სალაშქრო გამოცდილებას, აკლიმატიზაციასა და ლოგისტიკურ დაგეგმვას.
• გაყინულია და თოვლით დაფარულია წლის აბსოლუტური უმრავლესობის განმავლობაში.
• ცხინვალის რეგიონთან/სამხრეთ ოსეთთან გამავალ ადმინისტრაციულ საზღვართან სიახლოვე მოითხოვს ინფორმირებულობასა და სიფრთხილეს არჩეული მარშრუტის მიხედვით.