ახ.წ. 249–265: შაპურ I-თან დაპირისპირება და სასანიანთა დომინაცია

მეფე მირდატ II მე-3 საუკუნის ყველაზე ბნელ პერიოდში მეფობდა. სასანიანთა მეფეთ-მეფე, შაპურ I, შეუჩერებელი იყო. მან სამი რომაელი იმპერატორი დაამარცხა. ახლა მისი მზერა სრულად კავკასიისკენ იყო მიპყრობილი.

მირდატ II-ის მეფობას არა მხოლოდ ქართული მატიანეები, არამედ მსოფლიოს ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი წარწერა ადასტურებს: „ქააბა-ი ზარდოშტი“ ირანში. ამ სამენოვან წარწერაში შაპური ჩამოთვლის ქვეყნებს, რომლებიც მას ხარკს უხდიან. მათ შორისაა „ვირუზანი“ (იბერია/საქართველო). ქვაზე ამოტვიფრული ეს სიტყვები იბერიის დამორჩილების უტყუარი მტკიცებულებაა.

ორმეფობა

მირდატ II შიდა დივერსიასაც ებრძოდა. სანამ ის პრო-რომაული პოზიციის (ან სულ მცირე ნეიტრალიტეტის) შენარჩუნებას ცდილობდა, სასანიანები მხარს უჭერდნენ მეტოქე ანტი-მეფეს, ამაზასპ III-ს, რომელიც სამეფოს გამოყოფილ ნაწილს მართავდა. ეს პერიოდი სავარაუდოდ „ორმეფობის“ ხანა იყო, როცა მირდატი მცხეთას ფლობდა, მაგრამ უწევდა გამკლავება ძლიერ სპარსულ გავლენასთან, რომელიც მის ავტორიტეტს შიგნიდან ანგრევდა.

მიუხედავად ამისა, მირდატ II ისტორიას ახსოვს როგორც აღმშენებელი და გადარჩენილი. მან მოახერხა სახელმწიფოს ბირთვის შენარჩუნება და თავიდან აიცილა სრული ანექსია და სასანიანთა იმპერიის რიგით პროვინციად ქცევა. მან შეინარჩუნა სამეფო ტიტული, რითაც გზა გაუკვალა თავის ვაჟს, ასფაგურს, რომელმაც მოგვიანებით მომავალი ქრისტიანული რევოლუციისთვის ნიადაგი მოამზადა.

ტურისტული გზამკვლევი: სპარსული ქვა

ამ ეპოქასთან დასაკავშირებლად გლობალურ კონტექსტს უნდა შევხედოთ:

  1. ქააბა-ი ზარდოშტი (ირანი): თუმცა საქართველოდან შორსაა, ნაკშე-რუსტამში არსებულ ამ მონუმენტზე მირდატის სამეფოს ხსენება ადასტურებს, რომ მე-3 საუკუნის იბერია მსოფლიო არენის მოთამაშე იყო, რომელსაც მარცხის დროსაც კი აღიარებდნენ ზესახელმწიფოები.
  2. არმაზციხის ნანგრევები: არქეოლოგების მიერ ქალაქის ზოგიერთ ნაწილში აღმოჩენილი ნგრევის ფენა მე-3 საუკუნის შუა ხანებით თარიღდება, რაც შესაძლოა ასახავდეს იმ ძალადობრივ წნეხს, რომელსაც მირდატ II სასანიანთა არმიებისგან ან მათი შიდა აგენტებისგან განიცდიდა.