ძვ.წ. 20 – ახ.წ. 1: მმართველობა ახალი წელთაღრიცხვის გარიჟრაჟზე

მეფე არშაკ II-ს (ზოგჯერ მოიხსენიება როგორც არსუკი) საქართველოს ქრონოლოგიაში უნიკალური ადგილი უკავია. მისი მეფობა კაცობრიობის ისტორიის ყველაზე მნიშვნელოვან გამყოფ ხაზს — ძველი და ახალი წელთაღრიცხვის მიჯნას ემთხვევა. სანამ ის მცხეთაში მეფობდა, შორს სამხრეთით, იუდეაში, ისეთი მოვლენები ვითარდებოდა, რამაც მოგვიანებით საქართველოს სულიერი ცხოვრება შეცვალა. თუმცა არშაკისთვის მყისიერი საზრუნავი ამქვეყნიური იყო: სახიფათო მშვიდობის შენარჩუნება ავგუსტუსის რომის იმპერიასა და პართიას შორის.

ის იყო მირიან II-ის ძე, მეფისა, რომელმაც ათწლეულების არტაშესიანთა მმართველობის შემდეგ ფარნავაზიანთა დინასტია აღადგინა. არშაკმა მემკვიდრეობით მიიღო სამეფო, რომელიც ომით დაღლილი, თუმცა საკუთარი სუვერენიტეტით ამაყი იყო. ისტორიკოსები მის მეფობას ხშირად აღწერენ როგორც „შიდა კონსოლიდაციის“ პერიოდს, სიჩუმეს მისი მემკვიდრის ქარიშხლის წინ.

ნეიტრალიტეტის ტვირთი

არშაკ II იყო როგორც ქართული, ისე სპარსული (ნებროთიანთა ხაზით) დიდგვაროვნების შთამომავალი, რაც მას უნიკალურ დიპლომატიურ უპირატესობას ანიჭებდა. მას ესმოდა აღმოსავლეთის ენა, მაგრამ იცოდა დასავლეთის ძალა. მისი მეფობისას რომმა, პირველი იმპერატორის ავგუსტუსის მეთაურობით, Pax Romana (რომაული მშვიდობა) დაამყარა. რომის პოლიტიკა კავკასიაში პირდაპირი დაპყრობიდან გავლენის სფეროების შექმნაზე გადავიდა.

არშაკის გენიალობა იმაში მდგომარეობდა, რომ ის ყველას მეგობრად აჩვენებდა თავს, მაგრამ არავის მსახურად. მან შეინარჩუნა მამის დაწყებული სპარსული კულტურული აღორძინება, აღადგინა ცეცხლის ტაძრები და გააძლიერა ზოროასტრული გავლენა სამეფო კარზე, თუმცა არასდროს გაუღიზიანებია რომი სამხედრო პასუხისთვის. მან გაამაგრა ქალაქი წუნდა ჯავახეთში და ის მეორეხარისხოვან ძალოვან ცენტრად აქცია სომხეთის მხრიდან სამხრეთ საზღვრების დასაცავად.

ახალი ეპოქის დასაწყისი

საინტერესოა იმის გააზრება, რომ სანამ არშაკ II მცხეთის ტახტზე იჯდა და არმაზისა თუ ზადენის რიტუალებს აღასრულებდა, ბეთლემში ისტორიული იესო დაიბადა. არშაკმა არაფერი იცოდა ქრისტიანობის შესახებ, თუმცა მისი სამეფო სამი საუკუნის შემდეგ ერთ-ერთი პირველი იქნებოდა, ვინც ამ რწმენას მიიღებდა. ის განასახიერებს საქართველოს „კლასიკური წარმართული“ ეპოქის პიკს — დროს, როცა ქვეყანა სრულად იყო ინტეგრირებული ელინისტურ და სპარსულ კულტურულ სივრცეებში, იყო მდიდარი, სტაბილური და ამაყი.

ტურისტული გზამკვლევი: ქალაქი წუნდა

არშაკ II-ის ეპოქასთან დასაკავშირებლად ჯავახეთს უნდა ეწვიოთ:

  1. წუნდა (ვარძიასთან ახლოს): დღეს წუნდა ხშირად იჩრდილება ახლომდებარე ვარძიის გამოქვაბულების ქალაქით, მაგრამ არშაკის დროს წუნდა აყვავებული ქალაქი-ციხესიმაგრე იყო. მოინახულეთ წუნდას ეკლესია (აშენებულია მოგვიანებით, მე-12 საუკუნეში), რომელიც ძველი ქალაქის საძირკველზე დგას. აქ ჯერ კიდევ შეგიძლიათ შეამჩნიოთ ტერასული ბაღებისა და სტრატეგიული გორაკის ნაშთები, რომელიც არშაკმა გაამაგრა.
  2. თმოგვის ციხე: მტკვრის ხეობას გადმოჰყურებს ეს ციხესიმაგრე, რომელიც არშაკის მიერ დაცულ სავაჭრო გზებს აკონტროლებდა. ამ ნანგრევებზე ასვლა შეგიქმნით წარმოდგენას იმ თავდაცვით ქსელზე, რომელსაც ის მშვიდობის შესანარჩუნებლად იყენებდა.