ხარაგაული

იმერეთის ბუნებრივი სილამაზის კარიბჭე

მიმოხილვა

ხარაგაული არის დაბა და ხარაგაულის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი, რომელიც მდებარეობს დასავლეთ საქართველოს იმერეთის მხარეში. ისტორიულად მნიშვნელოვანი, როგორც აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოს დამაკავშირებელი გზების ერთ-ერთი პუნქტი, ხარაგაული დღეს უპირველეს ყოვლისა ცნობილია თავისი განსაცვიფრებელი ბუნებრივი გარემოთი და მისი როლით, როგორც ევროპაში ერთ-ერთი უდიდესი, ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნული პარკის კარიბჭე. ამ ტერიტორიას მდიდარი ისტორია აქვს, ადამიანის ცხოვრების კვალი ქვის ხანიდან იწყება. მუნიციპალიტეტი ხასიათდება მთიანი რელიეფით, ხშირი ტყეებითა და მნიშვნელოვანი კულტურული ძეგლებით.

გეოგრაფიული მდებარეობა

ხარაგაულის მუნიციპალიტეტი მდებარეობს იმერეთის მხარეში, მთაგორიან ლანდშაფტში. ადმინისტრაციული ცენტრი, დაბა ხარაგაული, განლაგებულია მდინარე ჩხერიმელას ორივე ნაპირზე, ღრმა და ვიწრო ხეობაში. მუნიციპალიტეტის ტერიტორია მოიცავს მესხეთისა და ლიხის ქედების ნაწილებსა და ძირულას დენუდაციურ პლატოს.

მუნიციპალიტეტს დასავლეთით ესაზღვრება ზესტაფონისა და ბაღდათის მუნიციპალიტეტები, სამხრეთით – ბორჯომის მუნიციპალიტეტი (სამცხე-ჯავახეთის მხარე), აღმოსავლეთით – ხაშურის მუნიციპალიტეტი (შიდა ქართლის მხარე), ხოლო ჩრდილოეთით – ჭიათურისა და საჩხერის მუნიციპალიტეტები. ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნული პარკის მნიშვნელოვანი ნაწილი ხარაგაულის საზღვრებში მდებარეობს, რომელიც მრავალფეროვან ფლორასა და ფაუნას მოიცავს, მათ შორის წიფლის, რცხილის, წაბლის, მუხისა და წიწვოვანი ტყეებს, აგრეთვე სუბალპურ მდელოებს. რეგიონის მთავარი მდინარეა ძირულა, ჩხერიმელა კი ასევე მნიშვნელოვანი წყლის არტერიაა. ხარაგაულის დაბლობ ხეობებში ნოტიო სუბტროპიკული კლიმატია, ზომიერად ცივი ზამთრითა და შედარებით მშრალი, ცხელი ზაფხულით. მაღალმთიან რაიონებში უფრო ცივი ზამთარი და ხანგრძლივი, თბილი ზაფხულია.

ისტორია

დღევანდელი ხარაგაულის მუნიციპალიტეტის ტერიტორია ქვის ხანიდან არის დასახლებული, რასაც მოწმობს პალეოლითური ხანის დევისხვრელის მღვიმე მდინარე ჩხერიმელას მარჯვენა ნაპირზე. ფეოდალურ ხანაში ეს ტერიტორია სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი იყო, რადგან დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოს დამაკავშირებელი გზები აქ გადიოდა და არგვეთის საერისთავოს ნაწილს შეადგენდა. არქეოლოგიური აღმოჩენები, როგორიცაა სოფელ ბორში აღმოჩენილი ძვ.წ. I საუკუნითა და ახ.წ. III საუკუნით დათარიღებული საგვარეულო სამარხი, მიუთითებს, რომ ხარაგაულის ტერიტორია მჭიდროდ დასახლებულ მაგისტრალს წარმოადგენდა. სახელწოდება “ხარაგაული” მომდინარეობს მისი როლიდან, როგორც აბრეშუმის გზაზე მიმავალი ქარავნების დასასვენებელი ადგილი, სადაც სურსათი (“ხორაგი”) გროვდებოდა.

ისტორიული ძეგლები, როგორიცაა ვახანის ციხე, გადამწყვეტ როლს ასრულებდა რეგიონში. სწორედ ვახანის ციხეში დაიდო 1804 წელს ელაზნაურის შეთანხმება, რომლითაც იმერეთის სამეფო რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში შევიდა.

თავად დასახლება ხარაგაული XIX საუკუნეში, განსაკუთრებით 1870-იან წლებში ფოთი-თბილისის რკინიგზის მშენებლობასთან დაკავშირებით წარმოიშვა, რომელიც ამ ტერიტორიაზე გადიოდა და ამჟამინდელი მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე რამდენიმე სარკინიგზო სადგური (ხარაგაული, მოლითი, მარელისი, წიფა) დაარსდა. ამ რკინიგზამ მნიშვნელოვნად გაზარდა მისი როლი საქართველოს სატრანსპორტო სისტემაში.

საბჭოთა პერიოდში ხარაგაულს ორჯონიკიძე ერქვა, ახლომდებარე სოფელ ღორეშაში დაბადებული გამოჩენილი ბოლშევიკის, სერგო ორჯონიკიძის, პატივსაცემად. მას “ორჯონიკიძის რაიონს” უწოდებდნენ საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენამდე, რის შემდეგაც ისტორიული სახელი ხარაგაული დაუბრუნდა. 1917 წლამდე ტერიტორია ქუთაისის გუბერნიის შორაპნის მაზრის შემადგენლობაში შედიოდა.

მოსახლეობა

საქართველოს 2014 წლის აღწერის მონაცემებით, ხარაგაულის მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 19,473 ადამიანს შეადგენდა. მთავარი ქალაქის, დაბა ხარაგაულის, მოსახლეობა იმავე აღწერით 1,965 კაცი იყო.

პოლიტიკა (ისტორიული კონტექსტი)

ისტორიულად, ხარაგაულის ტერიტორია უფრო დიდი ფეოდალური ერთეულების, როგორიცაა არგვეთის საერისთავო და მოგვიანებით იმერეთის სამეფო, ნაწილი იყო. მისი სტრატეგიული მდებარეობა მთავარ სატრანზიტო გზებზე მნიშვნელობას სძენდა, მაგრამ მისი პოლიტიკური ადმინისტრაცია ამ უფრო დიდ სახელმწიფოებრივ ფორმაციებზე იყო დამოკიდებული. XIX საუკუნის დასაწყისში რუსეთის მიერ ანექსიის შემდეგ, იგი რუსეთის იმპერიის ადმინისტრაციულ სისტემაში ინტეგრირდა, კონკრეტულად ქუთაISის გუბერნიის ფარგლებში.

საბჭოთა პერიოდში, როგორც ორჯონიკიძის რაიონი, მას ტიპური საბჭოთა ადმინისტრაციული სტრუქტურა ჰქონდა ადგილობრივი საბჭოებითა და პარტიული კომიტეტებით. საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, ხარაგაული მუნიციპალიტეტი გახდა საკუთარი ადგილობრივი თვითმმართველობით, მათ შორის არჩეული მუნიციპალური კრებით (საკრებულოთი) და მერით, რომლებიც ადგილობრივ საქმეებზე არიან პასუხისმგებელნი.

ადმინისტრაციული დაყოფა

ხარაგაულის მუნიციპალიტეტი არის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული საქართველოს იმერეთის მხარეში. მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია დაბა ხარაგაული. მუნიციპალიტეტი დაყოფილია 12 ადმინისტრაციულ ერთეულად (თემად). ეს ერთეულები მოიცავს თავად დაბა ხარაგაულს და მრავალ სოფელს. ჩამოთვლილ ადმინისტრაციულ ერთეულებს შორისაა: ბაზალეთი, ბორითი, ვარძია, ვახანი, ზვარე, კიცხი, ლეღვანი, ლაში, მოლითი, ნადაბური, სარგვეში, საღანძილე, ფარცხნალი, ხიდარი, წყალაფორეთი, წიფა, ღორეშა, ხუნევი და ხევი.