მიმოხილვა
ბაღდათი არის ქალაქი და ბაღდათის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი დასავლეთ საქართველოს იმერეთის მხარეში. ცნობილია თავისი თვალწარმტაცი გარემოთი, ისტორიული მნიშვნელობითა და სასოფლო-სამეურნეო ტრადიციებით, განსაკუთრებით მევენახეობით, ბაღდათი კულტურული მემკვიდრეობისა და ბუნებრივი სილამაზის შერწყმას წარმოადგენს. ქალაქი და მისი მიმდებარე სოფლები აღიარებულია მათი მოწესრიგებული სახლებით, ხეხილის ბაღებითა და ვენახებით. ბაღდათი ასევე ცნობილია, როგორც ცნობილი რუსი ფუტურისტი პოეტის, ვლადიმერ მაიაკოვსკის, დაბადების ადგილი და XX საუკუნის გარკვეულ პერიოდში ქალაქი მის სახელს ატარებდა. ტერიტორიაზე მდებარეობს ბალნეოლოგიური კურორტები, როგორიცაა საირმე და ზეკარი, რომლებიც ცნობილია მათი სამკურნალო წყლებითა და ბუნებრივი გარემოთი.
გეოგრაფიული მდებარეობა
ბაღდათი მდებარეობს იმერეთის მხარეში, რეგიონის დედაქალაქ ქუთაისიდან სამხრეთ-სამხრეთ-აღმოსავლეთით დაახლოებით 25 კილომეტრში. ქალაქი გაშენებულია მდინარე ხანისწყლის, რიონის შენაკადის, ნაპირებზე, ზღვის დონიდან დაახლოებით 200-232 მეტრ სიმაღლეზე. მუნიციპალიტეტი მდინარე ხანისწყლის აუზში მდებარეობს და ხასიათდება უპირატესად მთიანი რელიეფით, მცირე ნაწილი კი დაბლობია. ამ ტერიტორიაზე მესხეთის ქედის ჩრდილოეთი განშტოებები სწრაფად ეშვება იმერეთის დაბლობისკენ. აჯამეთის აღკვეთილი, რომელიც ცნობილია თავისი რელიქტური იმერული მუხის ტყეებით, ასევე მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მდებარეობს. ბაღდათში ზომიერად ნოტიო სუბტროპიკული კლიმატია, ზომიერად ცივი ზამთრითა და ხანგრძლივი, თბილი ზაფხულით.
ისტორია
მიუხედავად იმისა, რომ არქეოლოგიური მტკიცებულებები ბაღდათის ტერიტორიაზე ადამიანთა დასახლების უძველეს დროზე, ნეოლითის ხანის აღმოჩენებით, მიუთითებს, ქალაქი ბაღდათი ისტორიულ წყაროებში პირველად XVII საუკუნის დასაწყისში ან XVIII საუკუნის დასაწყისში მოიხსენიება. ზოგიერთი ისტორიული ცნობით, ბაღდათის ტერიტორიაზე უძველესი ადგილია სოფელი დიმი, სადაც, გადმოცემით, იბერიის მეფე ფარნავაზს ძვ.წ. IV საუკუნეში ციხესიმაგრე, სახელად დიმნა, აუშენებია. ანტიკურ ხანაში ეს ტერიტორია, ახლომდებარე უძველეს ქალაქ ვარციხესთან (როდოპოლისი) ერთად, გეოპოლიტიკურად და ეკონომიკურად მნიშვნელოვანი ტერიტორია იყო, რომელიც ხე-ტყის, ღვინის, თაფლისა და სხვა საქონლის ექსპორტში იყო ჩართული.
XVIII საუკუნეში ოსმალებმა დაიკავეს ბაღდათი და იქ ციხესიმაგრე ააგეს, რომელიც, როგორც ამბობენ, ტყვეთა სყიდვისთვის გამოიყენებოდა. სახელწოდება “ბაღდათი” ზოგიერთი ვერსიით ძველი სპარსულიდან მომდინარეობს და “ღვთის ნაბოძებს” ნიშნავს (ბაღდადის მსგავსად), ხოლო სხვა ადგილობრივი ვერსიით იგი “ბაღების ადგილს” უკავშირდება. ოსმალთა ციხესიმაგრის ადგილს მანამდე თხმელის ციხე ერქვა.
ბაღდათის უახლეს ისტორიაში მნიშვნელოვანი თავია მისი კავშირი ვლადიმერ მაიაკოვსკისთან. ცნობილი პოეტი ბაღდათში (მაშინდელი რუსეთის იმპერიის ნაწილი) დაიბადა 1893 წელს. 1940 წელს, მისი გარდაცვალებიდან ათი წლის შემდეგ, ბაღდათს მის პატივსაცემად მაიაკოვსკი დაერქვა. ეს სახელი 1990-იანი წლების ბოლომდე შენარჩუნდა, როდესაც მას ისტორიული სახელი, ბაღდათი, დაუბრუნდა. ქალაქს ოფიციალური სტატუსი 1981 წელს მიენიჭა, როდესაც მას ჯერ კიდევ მაიაკოვსკი ერქვა. ვლადიმერ მაიაკოვსკის სახლ-მუზეუმი ბაღდათში (კონკრეტულად სოფელ ჭყვიშში, რომელიც ამ ისტორიული კონტექსტისთვის ხშირად ბაღდათის ნაწილად მოიაზრება) მის ხსოვნას ინახავს.
მოსახლეობა
საქართველოს 2014 წლის აღწერის მონაცემებით, ქალაქ ბაღდათის მოსახლეობა 3,707 ადამიანს შეადგენდა. ამავე აღწერით, ბაღდათის მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 21,582 კაცი იყო. მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის უახლესი შეფასებით (2020 წელი) დაახლოებით 18,701 ადამიანი იყო. მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის აბსოლუტურ უმრავლესობას ეთნიკური ქართველები შეადგენენ (2014 წლის აღწერით 99%-ზე მეტი).
პოლიტიკა (ისტორიული კონტექსტი)
ისტორიულად, ბაღდათი და მისი მიმდებარე ტერიტორია იმერეთის სამეფოს ნაწილი იყო. შესაბამისად, მისი პოლიტიკური სტრუქტურა სამეფოში გაბატონებულ ფეოდალურ სისტემას შეესაბამებოდა, ადგილობრივი თავადებითა და უზენაესი სამეფო ხელისუფლებით. რუსეთის იმპერიის პერიოდში, იმერეთის ანექსიის შემდეგ, ტერიტორია ქუთაისის გუბერნიის შემადგენლობაში შევიდა. თავად ბაღდათი საბჭოთა ეპოქაში, 1930 წელს, ცალკე ადმინისტრაციულ რაიონად (რაიონად) ჩამოყალიბდა. ამ პერიოდების განმავლობაში მისი ადმინისტრაციული და პოლიტიკური მნიშვნელობა ძირითადად ადგილობრივი ცენტრის როლით შემოიფარგლებოდა უფრო ფართო რეგიონული სტრუქტურების ფარგლებში. თანამედროვე საქართველოში ბაღდათის მუნიციპალიტეტს აქვს ადგილობრივი თვითმმართველობის სისტემა, არჩეული მუნიციპალური კრებით (საკრებულოთი) და მერით, რომლებიც ადგილობრივ მმართველობაზე არიან პასუხისმგებელნი.
ადმინისტრაციული დაყოფა
ბაღდათის მუნიციპალიტეტი არის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული საქართველოს იმერეთის მხარეში. მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი ბაღდათი. თავად ქალაქის გარდა, მუნიციპალიტეტი მოიცავს 24-25 სოფელს, რომლებიც, როგორც წესი, ადმინისტრაციულ ერთეულებად ან თემებად არის დაჯგუფებული. მუნიციპალიტეტის ზოგიერთი აღსანიშნავი სოფელი და ისტორიული ადგილია: დიმი, ვარციხე, ვარციხე, როკითი, წითელხევი, ხანი და სოფელი ჭყვიში (მაიაკოვსკის დაბადების ადგილი). საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ვანისა და ბაღდათის ეპარქია ასევე მოიცავს ამ ტერიტორიას, მუნიციპალიტეტის ფარგლებში მრავალი მოქმედი ეკლესიით.
