ლანჩხუთი არის ქალაქი დასავლეთ საქართველოს გურიის მხარეში. ის ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია. ისტორიულად, ეს ტერიტორია ქვის ხანიდან იყო დასახლებული, ხოლო ურბანული განვითარების ნიშნები ბრინჯაოს ხანიდან შეიმჩნევა, განსაკუთრებით სოფელ შუხუთის დასახლებაში. თავად ლანჩხუთი ისტორიულ წყაროებში პირველად XVII საუკუნეში მოიხსენიება. მისი სახელწოდების ეტიმოლოგია საკამათოა; სიმონ ჯანაშიას ერთ-ერთი თეორიით, ის დაკავშირებულია მეგრულ-ჭანურ სიტყვა “ჩხუ”-სთან (ძროხა), რაც ნიშნავს, რომ “ლანჩხუთი” “საძროხეს” აღნიშნავდა.
ქალაქმა ოფიციალური სტატუსი 1961 წელს მიიღო. საბჭოთა პერიოდში ის საქართველოს სსრ-ის ლანჩხუთის რაიონის ცენტრი იყო და ამ როლს დღესაც ინარჩუნებს, როგორც გურიის მხარის რაიონული დედაქალაქი. ლანჩხუთი განვითარდა როგორც სამრეწველო ქალაქი, სადაც ფუნქციონირებდა ჩაის გადამამუშავებელი ფაბრიკა, საკონსერვო ქარხანა, ხორცისა და რძის პროდუქტების ქარხანა და აგურისა და კრამიტის ქარხანა. სოფლის მეურნეობა კვლავ მნიშვნელოვანია მუნიციპალიტეტში, სადაც ყურადღება გამახვილებულია ციტრუსების მოყვანაზე, მეცხოველეობასა და თხილის კულტივაციაზე. ბაქო-სუფსის ნავთობსადენი და სუფსის ტერმინალი ასევე გადამწყვეტ როლს თამაშობს ადგილობრივ ეკონომიკაში. ტურიზმი, განსაკუთრებით მის შავი ზღვის სანაპიროზე, მნიშვნელოვანი სექტორია. ქალაქსა და მის შემოგარენში განთავსებულია სამედიცინო დაწესებულებები, საჯარო სკოლები, სამრევლო სკოლა, კულტურის ცენტრი, ბიბლიოთეკა და მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი.
გეოგრაფიული მდებარეობა
ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი მდებარეობს დასავლეთ საქართველოს გურიის მხარეში. ის კოლხეთის დაბლობზე, მდინარე რიონის სამხრეთით და გურიის სერის მთისწინეთში მდებარეობს. მუნიციპალიტეტს დასავლეთით შავი ზღვა ესაზღვრება, 18 კილომეტრიანი სანაპირო ზოლით, რომელიც მოიცავს ისეთ პოპულარულ კურორტებს, როგორიცაა ურეკი, შეკვეთილი და გრიგოლეთი. აღმოსავლეთით მას სამტრედიისა და ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტები ესაზღვრება. მისი ჩრდილოეთი მეზობლებია ხობის, სენაკისა და აბაშის მუნიციპალიტეტები, ხოლო ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი სამხრეთით მდებარეობს.
ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის რელიეფი დაბლობისა და გორაკ-ბორცვიანი ტერიტორიების ნაზავია. მისი ჩრდილო-დასავლეთი ნაწილი გურიის დაბლობს უკავია, ხოლო სამხრეთ-აღმოსავლეთი ნაწილი – გურიის სერს. სიმაღლე ზღვის დონიდან დაახლოებით 20 მეტრიდან (დაბლობში) მერყეობს უმაღლეს წერტილამდე, მთა თალახა, 660 მეტრამდე. რეგიონს ახასიათებს ნოტიო სუბტროპიკული კლიმატი, რაზეც გავლენას ახდენს შავი ზღვიდან წამოსული ჰაერის მასები, რაც უხვ ატმოსფერულ ნალექებს განაპირობებს. საშუალო წლიური ტემპერატურა დაახლოებით -ია. მის ტერიტორიაზე რამდენიმე მდინარე მიედინება, მათ შორის სუფსა, ფიჩორი, ლესისწყალი, შუთი, გომახურისწყალი და წყალწითელა. აღსანიშნავი ტბებია პალიასტომი (ნაწილობრივ მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე), იმნათი, იაპანა და გრიგოლეთი. კოლხეთის ეროვნული პარკის მნიშვნელოვანი ნაწილი, რომელიც იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლია, ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის ფარგლებში მდებარეობს.
ისტორია
ლანჩხუთის ტერიტორიას ადამიანთა დასახლების ხანგრძლივი ისტორია აქვს, არქეოლოგიური მტკიცებულებები ქვის ხანიდან დასახლებაზე მიუთითებს, ხოლო განვითარებული ურბანული ცხოვრება ბრინჯაოს ხანიდან (მაგ., შუხუთის დასახლება) დასტურდება. ქალაქი ლანჩხუთი პირველად XVII საუკუნის დოკუმენტებში მოიხსენიება.
ლანჩხუთის ეკონომიკურმა განვითარებამ ბიძგი XX საუკუნის დასაწყისში მიიღო სამტრედია-ბათუმის სარკინიგზო ხაზთან დაკავშირებით, რამაც ხელი შეუწყო ადგილობრივი სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის გადამუშავებასა და ტრანსპორტირებას. ლანჩხუთმა ქალაქის სტატუსი 1961 წელს მიიღო. ლანჩხუთის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი, რომელიც 1978 წელს დაარსდა, ინახავს არქეოლოგიურ, ეთნოგრაფიულ და ისტორიულ არტეფაქტებს, რომელთა კოლექციები შუა და გვიანი ბრინჯაოს ხანით თარიღდება. რეგიონი ასევე ცნობილია თავისი გურული მოჯირითეებით, რომლებიც ცნობილია აშშ-ში “ველური დასავლეთის შოუებში” მონაწილეობით. ტრადიციული თამაში ლელო, რაგბის წინაპარი, ყოველწლიურად მართლმადიდებლურ აღდგომას სოფელ შუხუთში იმართება.
მოსახლეობა
2024 წლის შეფასებით, ქალაქ ლანჩხუთის მოსახლეობა დაახლოებით 6,213 ადამიანს შეადგენს. საქართველოს 2014 წლის აღწერის მონაცემებით, ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 31,486 კაცი იყო. მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის უახლესი შეფასებით (2020 წლის 1 იანვარი) დაახლოებით 30,152 ადამიანი იყო.
პოლიტიკა
ისტორიულად, ლანჩხუთის მმართველობა, როგორც საქართველოს ნაწილი, სხვადასხვა ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩარჩოების მეშვეობით ვითარდებოდა. თანამედროვე კონტექსტში, როგორც მუნიციპალიტეტი, ლანჩხუთი ადგილობრივი თვითმმართველობის სისტემით იმართება. ეს მოიცავს ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს, წარმომადგენლობით ორგანოს, რომლის წევრებსაც ადგილობრივი მოსახლეობა ყოველ ოთხ წელიწადში ერთხელ ირჩევს. ეს სტრუქტურა მუნიციპალიტეტის განვითარებასა და ადმინისტრირებასთან დაკავშირებულ საკითხებზე ადგილობრივ დონეზე გადაწყვეტილებების მიღების საშუალებას იძლევა, რაც ასახავს მმართველობის დეცენტრალიზებულ მიდგომას, რომელიც ქართული პოლიტიკური რეფორმების მახასიათებელია.
ადმინისტრაციული დაყოფა
ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი არის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული საქართველოს გურიის მხარეში. ქალაქი ლანჩხუთი მისი ადმინისტრაციული ცენტრია. მუნიციპალიტეტი დაყოფილია 16 ტერიტორიულ ერთეულად (ასევე მოიხსენიება როგორც ადმინისტრაციული ერთეულები ან თემები). ეს ერთეულები მოიცავს ქალაქ ლანჩხუთს და მრავალ სოფელს. ზოგიერთი ამ ადმინისტრაციული ერთეულთაგანია: აცანა, აკეთი, მამათი, ნიგოითი, შუხუთი, მაჩხვარეთი, გვიმბალაური, ჩიბათი, ლესა, ჯურუყვეთი, ნინოშვილი, ნიგვზიანი, ჭოჩხათი, ღრმაღელე და სუფსა. ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის საერთო ფართობი დაახლოებით 533 კვადრატული კილომეტრია.
