საქართველოს ავტონომიური რესპუბლიკის, აჭარის მაღალმთიან ნაწილში მდებარე ხულოს მუნიციპალიტეტი დრამატული პეიზაჟების, მდიდარი კულტურული ტრადიციების და ძლიერი საზოგადოებრივი კავშირების მქონე რეგიონია. მდინარე აჭარისწყლის ხეობის ზემო წელში განლაგებული ხულო ვიზიტორებს სთავაზობს გაეცნონ აჭარის მთის ნამდვილ ცხოვრებას.
ზოგადი მიმოხილვა
ხულოს მუნიციპალიტეტი ზემო აჭარის ადმინისტრაციული რაიონია. იგი ხასიათდება მკაცრი მთიანი რელიეფით, მრავალფეროვანი ფლორისა და ფაუნითა და ისტორიული ძეგლებით, რომლებიც მის ხეობებსა და ფერდობებზეა მიმოფანტული. ადმინისტრაციული ცენტრია დაბა ხულო, მცირე, მაგრამ მნიშვნელოვანი კერა მიმდებარე სოფლის თემებისთვის. მუნიციპალიტეტი ცნობილია უნიკალური საბაგირო გზით, რომელიც ხულოს სოფელ თაგოსთან აკავშირებს და ადგილობრივი მოსახლეობისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან კავშირს წარმოადგენს.
გეოგრაფიული მდებარეობა
ხულოს მუნიციპალიტეტი მდებარეობს აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის აღმოსავლეთ ნაწილში. მას სამხრეთით ესაზღვრება თურქეთი, დასავლეთით შუახევის მუნიციპალიტეტი, სამხრეთ-დასავლეთით ქედის მუნიციპალიტეტი, ხოლო ჩრდილოეთით (ჩოხატაური და ოზურგეთი გურიაში) და აღმოსავლეთით (ადიგენი სამცხე-ჯავახეთში) სხვა ქართული რეგიონების მუნიციპალიტეტები. მუნიციპალიტეტი მდებარეობს მესხეთისა და არსიანის ქედებზე, სადაც სიმაღლეები მნიშვნელოვნად მერყეობს და მთა ყანლის მწვერვალზე 3007 მეტრს აღწევს. მდინარე აჭარისწყალი მთავარი წყლის არტერიაა, რომელიც მრავალრიცხოვანი შენაკადებით იკვებება და ლანდშაფტს კვეთს. ხულოს გეოგრაფიას ასევე ამშვენებს თვალწარმტაცი ტბები, როგორიცაა მწვანე ტბა და შუამთის ტბები, და მოიცავს დაცული ტერიტორიების ნაწილებს, რაც მის მდიდარ ბიომრავალფეროვნებას უსვამს ხაზს.
ისტორია
ხულოს ისტორია მჭიდროდ არის დაკავშირებული მის მდებარეობასთან უძველეს სავაჭრო გზებზე, განსაკუთრებით იმ გზაზე, რომელიც სამცხე-ჯავახეთს შავი ზღვის სანაპიროსთან გოდერძის უღელტეხილით აკავშირებდა. სახელწოდება „ხულო“, სავარაუდოდ, მომდინარეობს სიტყვიდან „ხულა“, რაც „სავაჭრო სახლს“ ნიშნავს და მის ისტორიულ როლს, როგორც კომერციული პუნქტისას, უსვამს ხაზს. შუა საუკუნეებში რეგიონი მნიშვნელოვანი იყო, რასაც მოწმობს მრავალი ციხე, ეკლესია და ხიდი, რომლებიც დღემდე შემორჩენილია, როგორიცაა ხიხანის ციხე და სხალთის მონასტერი. ოსმალეთის პერიოდში ხულო ზემო აჭარის მნიშვნელოვან ცენტრად იქცა. რეგიონი XIX საუკუნის ბოლოს რუსეთის იმპერიის, ხოლო შემდგომ საბჭოთა საქართველოს ნაწილი გახდა. ხულოს რაიონის თანამედროვე ადმინისტრაციული საზღვრები 1965 წელს დადგინდა, მოგვიანებით კი ხულოს მუნიციპალიტეტი ეწოდა. ტერიტორია მთელი ისტორიის მანძილზე არაერთ გამოწვევას უმკლავდებოდა, მათ შორის პოლიტიკური ცვლილებებისა და სტიქიური უბედურებების გავლენას, რამაც იმოქმედა მის მაღალმთიანი სოფლებიდან მიგრაციის პროცესზე.
მოსახლეობა
2020 წლის შეფასებით, ხულოს მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა დაახლოებით 35,520 ადამიანს შეადგენს. მოსახლეობა ძირითადად სოფლად ცხოვრობს, უმრავლესობა მთიან რელიეფზე მიმოფანტულ სოფლებშია დასახლებული. თავად დაბა ხულოს მოსახლეობა შედარებით მცირეა. ეთნიკური შემადგენლობა უპირატესად ქართულია. რელიგიური კუთვნილების მიხედვით, მოსახლეობა ძირითადად შედგება მუსლიმი ქართველებისა და საქართველოს მართლმადიდებელი ქრისტიანებისგან, რაც ასახავს აჭარის რეგიონის ისტორიულ და კულტურულ დინამიკას. რთული გეოგრაფია და ზოგიერთი ტერიტორიის შეზღუდული ხელმისაწვდომობა გავლენას ახდენს დემოგრაფიულ მახასიათებლებზე და საზოგადოებრივ სტრუქტურებზე.
პოლიტიკა
ხულოს მუნიციპალიტეტს მართავენ ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები, ისევე როგორც საქართველოს სხვა მუნიციპალიტეტებს. ხულოს მუნიციპალიტეტის საკრებულო არის არჩევითი წარმომადგენლობითი ორგანო, რომელიც პასუხისმგებელია ადგილობრივ კანონმდებლობასა და ზედამხედველობაზე. აღმასრულებელ ხელისუფლებას ხელმძღვანელობს მერი, რომელსაც უშუალოდ ირჩევს მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა.
ადმინისტრაციული დაყოფა
ხულოს მუნიციპალიტეტი ადმინისტრაციულად იყოფა ერთ დაბად (ხულო) და 12 ადმინისტრაციულ ერთეულად, რომლებიც ცნობილია როგორც თემები. ეს თემები მოიცავს სულ 78 სოფელს. ეს ადმინისტრაციული სტრუქტურა აწესრიგებს მთიან რელიეფზე მიმოფანტულ დასახლებებს, რაც აადვილებს ადგილობრივ მმართველობასა და მომსახურების მიწოდებას ამ ფართო და ხშირად რთულ გეოგრაფიულ არეალში მცხოვრები მოსახლეობისთვის.
