ბათუმი

ბათუმი: შავი ზღვის მარგალიტი

ბათუმი, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ცოცხალი დედაქალაქი, წარმოადგენს საქართველოს მთავარ შავიზღვისპირა საკურორტო ქალაქს და მნიშვნელოვან პორტს. ცნობილია თავისი Belle Époque-ის არქიტექტურისა და ფუტურისტული ცათამბჯენების გასაოცარი შერწყმით, პალმებით გაშენებული ბულვარით, მდიდარი ბოტანიკური ბაღითა და ცოცხალი ატმოსფეროთი, ბათუმი ქვეყნის მთავარი ეკონომიკური, კულტურული და ტურისტული ცენტრია.

ზოგადი მიმოხილვა

სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოში მდებარე ბათუმი აჭარის ადმინისტრაციული ცენტრია. ეს არის დინამიური კონტრასტების ქალაქი, სადაც მე-19 საუკუნის ხიბლი 21-ე საუკუნის ამბიციას ხვდება. როგორც სიდიდით მესამე ქალაქი საქართველოში, იგი გამოირჩევა მნიშვნელოვანი საპორტო ინფრასტრუქტურით, მზარდი ტურისტული სექტორით (რაც განპირობებულია მისი პლაჟებით, კაზინოებით, საერთაშორისო სასტუმროებითა და მრავალფეროვანი ღირსშესანიშნაობებით) და ქვეყნისთვის უნიკალური სუბტროპიკული გარემოთი.

გეოგრაფიული მდებარეობა

ბათუმი იკავებს საუკეთესო ადგილმდებარეობას შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე, ფართო, ნახევარწრიულ ყურეში.

• მდებარეობა: მდებარეობს თურქეთის საზღვრიდან ჩრდილოეთით დაახლოებით 15 კილომეტრში, საქართველოს სამხრეთ-დასავლეთ კუთხეში.
• ტოპოგრაფია: ქალაქი ძირითადად ვაკეზეა გაშენებული, შავ ზღვასა და მცირე კავკასიონის მთისწინეთს შორის, რომელიც შედარებით ახლოს იწყება სანაპიროსთან.
• კლიმატი: ბათუმი ხასიათდება ძალიან ტენიანი სუბტროპიკული კლიმატით (კიოპენის კლასიფიკაციით: Cfa), წლის განმავლობაში მნიშვნელოვანი ნალექით. ზამთარი გრილი, მაგრამ ზოგადად რბილია და თოვლი იშვიათია, ხოლო ზაფხული თბილი და ნოტიოა. მიმდებარე ბორცვები და ზღვასთან სიახლოვე ხელს უწყობს მის აყვავებულ სიმწვანეს.

ისტორია

ბათუმის ისტორია საუკუნეებს ითვლის და სხვადასხვა გავლენით აღინიშნება:

• ანტიკური ხანა: ტერიტორია დასახლებული იყო ანტიკურ ხანაში, შესაძლოა დაკავშირებული იყო ბერძნულ კოლონია “ბათუსთან”. მოგვიანებით აქ რომაული ციხესიმაგრე მდებარეობდა.
• შუა საუკუნეები: შუა საუკუნეების განმავლობაში იგი სხვადასხვა ქართული სამეფოებისა და სამთავროების ნაწილი იყო.
• ოსმალეთის მმართველობა: XVII საუკუნიდან 1878 წლამდე ბათუმი ოსმალეთის კონტროლის ქვეშ იყო და შედარებით მცირე დასახლებად რჩებოდა.
• რუსეთის იმპერია: ქალაქის ძირითადი განვითარება დაიწყო 1877-1878 წლების რუსეთ-თურქეთის ომის შემდეგ რუსეთის იმპერიის მიერ მისი ანექსიის შემდეგ. იგი გახდა მნიშვნელოვანი ნავთობპორტი, ბაქო-ბათუმის რკინიგზისა და ნავთობსადენის ბოლო წერტილი. 1878-1886 წლებში მას ჰქონდა “პორტო ფრანკოს” (თავისუფალი პორტი) სტატუსი, რამაც ხელი შეუწყო ვაჭრობას და მოიზიდა მრავალფეროვანი ევროპული ინვესტიციები და არქიტექტურული სტილები, რომელთა დიდი ნაწილი დღეს “ძველ ბათუმს” განსაზღვრავს.
• საბჭოთა პერიოდი: ბათუმი იყო მნიშვნელოვანი პორტი და პოპულარული საკურორტო ქალაქი საქართველოს სსრ-ისა და აჭარის ასსრ-ის ფარგლებში.
• პოსტსაბჭოთა ტრანსფორმაცია: საქართველოს დამოუკიდებლობის მოპოვებისა და 2004 წლის აჭარის კრიზისის მოგვარების შემდეგ, ბათუმმა განიცადა მასშტაბური ტრანსფორმაცია, განსაკუთრებით 2000-იანი წლების შუა პერიოდიდან. მნიშვნელოვანი ინვესტიციების შედეგად მოხდა სამშენებლო ბუმი, რამაც გამოიწვია მრავალი მაღალსართულიანი სასტუმროს, თანამედროვე საცხოვრებელი კომპლექსისა და საკულტო არქიტექტურული ნაგებობის აშენება, ისტორიული ცენტრისა და ცნობილი ბათუმის ბულვარის განახლებასთან ერთად.

მოსახლეობა

• რაოდენობა: ბათუმის მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა დაახლოებით 170,000 – 180,000 მცხოვრებს შეადგენს (ბოლო შეფასებებით).
• ეთნიკური შემადგენლობა: მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობა ეთნიკური ქართველებია (აჭარლების ჩათვლით). ბათუმი ისტორიულად იყო და რჩება მულტიკულტურულ ქალაქად სომხების, რუსების, უკრაინელების, ბერძნების, აფხაზებისა და სხვათა მცირე თემებით.
• ენები: ქართული ოფიციალური და ძირითადი ენაა. მისი ისტორიისა და მრავალფეროვანი მოსახლეობის გამო, რუსულიც ფართოდ ესმით და საუბრობენ, განსაკუთრებით უფროსი თაობა. ინგლისური სულ უფრო ხშირად გამოიყენება, განსაკუთრებით ტურიზმისა და მომსახურების სფეროებში.

პოლიტიკა

• სტატუსი: ბათუმს ორმაგი პოლიტიკური სტატუსი აქვს. იგი არის აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ადმინისტრაციული დედაქალაქი, სადაც განთავსებულია მისი სამთავრობო ინსტიტუტები (აჭარის უმაღლესი საბჭო და მთავრობა). ამავდროულად, ბათუმი არის თვითმმართველი ქალაქი – მუნიციპალიტეტის ტოლფასი – საქართველოს ადმინისტრაციული სტრუქტურის ფარგლებში.
• მმართველობა: როგორც თვითმმართველ ქალაქს, ბათუმს მართავს პირდაპირი წესით არჩეული მერი და არჩეული საკრებულო. ეს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები პასუხისმგებელნი არიან ქალაქის ბიუჯეტის, ინფრასტრუქტურის (გზები, კომუნალური მომსახურება), ურბანული დაგეგმარების, ადგილობრივი ტრანსპორტის, სკოლამდელი განათლებისა და სხვა მუნიციპალური სერვისების მართვაზე, საქართველოს კანონმდებლობისა და აჭარის ავტონომიის ფარგლებში.

ადმინისტრაციული დაყოფა

ადმინისტრაციულად, ქალაქი ბათუმი წარმოადგენს ერთ თვითმმართველ მუნიციპალიტეტს (ქალაქ ბათუმის მუნიციპალიტეტი). იგი არ იყოფა შემდგომ ფორმალურ ადმინისტრაციულ რაიონებად მუნიციპალიტეტის სტრუქტურის შიგნით, ისე როგორც რეგიონი (მხარე) იყოფა მუნიციპალიტეტებად. თუმცა, ქალაქს აქვს გამორჩეული ისტორიული უბნები და თანამედროვე ზონები, როგორიცაა ძველი ბათუმი, ბულვარის ტერიტორია, ხიმშიაშვილის უბანი (ცნობილი თანამედროვე მაღალსართულიანი შენობებით) და სხვადასხვა საცხოვრებელი გარეუბნები.