ჯავახეთის ეროვნული პარკი

ჯავახეთის ეროვნული პარკი: ტბებისა და ფრინველების მხარე

კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება ჯავახეთის ეროვნულ პარკში, უნიკალურ და ვრცელ ბუნებრივ ტერიტორიაზე, რომელიც მდებარეობს სამხრეთ საქართველოს მაღალმთიან ვულკანურ პლატოზე, სომხეთისა და თურქეთის საზღვრებთან ახლოს. საქართველოს მრავალი სხვა პარკის ტყით დაფარული მთებისგან განსხვავებით, ჯავახეთი დრამატულად განსხვავებულ ლანდშაფტს გთავაზობთ: ფართოდ გადაშლილ ბალახოვან ვაკეებს (სტეპებს), გორაკებს და, რაც მთავარია, ცის ქვეშ მოციმციმე მრავალრიცხოვან ლამაზ ტბებსა და ვრცელ ჭარბტენიან ტერიტორიებს.

2011 წელს ეროვნულ პარკად (უფრო ფართო ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების სისტემის ნაწილად) დაარსებული მისი მთავარი მიზანია დაიცვას ეს განსაკუთრებული მაღალმთიანი ეკოსისტემები – ბალახეულები, მრავალი ტბა და წარმოუდგენელი ფრინველთა სამყარო, რომელიც მათზეა დამოკიდებული. ჯავახეთი ითვლება ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან რეგიონად საქართველოში და საერთაშორისო დონეზეც კი ფრინველებისთვის. მისი რამდენიმე ტბა გამოცხადებულია საერთაშორისო მნიშვნელობის რამსარის ჭარბტენიან ტერიტორიად და მთელი ტერიტორია მნიშვნელოვანი ორნითოლოგიური ტერიტორიაა (IBA). ეს ნიშნავს, რომ ის კრიტიკულად მნიშვნელოვანი ადგილია ფრინველების ბუდობისთვის, მიგრაციის დროს დასვენებისთვის ან გამოსაზამთრებლად, განსაკუთრებით წყალმცურავი ფრინველებისთვის, როგორიცაა იხვები, ბატები, წეროები, ვარხვები და თოლიები.

ჯავახეთის პლატო ზღვის დონიდან საშუალოდ 2000 მეტრ სიმაღლეზე მდებარეობს. ეს მაღალი მდებარეობა ნიშნავს, რომ კლიმატი საკმაოდ მკაცრია. ზამთარი ძალიან გრძელი, ცივი და თოვლიანია, ხშირად გრძელდება ოქტომბრიდან ან ნოემბრიდან აპრილამდე ან მაისამდე. ზაფხული მოკლე, გრილი და ხშირად ძალიან ქარიანია. ამის გამო, ჯავახეთის ეროვნული პარკის მოსანახულებლად საუკეთესო დრო, როგორც წესი, ზაფხულის თვეებია, ივნისიდან სექტემბრამდე, როდესაც ამინდი უფრო რბილია და გზები თოვლისგან თავისუფალია.

ჯავახეთის შესწავლა ძირითადად პლატოზე მოგზაურობას და მისი სხვადასხვა ტბების მონახულებას გულისხმობს. დაცულ ტერიტორიებში შემავალი ან მოსაზღვრე ყველაზე ცნობილი ტბებია ხანჩალი, მადათაფა, ბუღდაშენი, კარწახი და სულდა (ფარავნის ტბა, საქართველოს უდიდესი ტბა, ასევე რეგიონის ცენტრშია, მაგრამ თავად პარკის გარეთ). ამ ტერიტორიებს აკავშირებს გზები, ზოგი ასფალტირებული, ზოგი კი გრუნტიანი, სადაც მაღალი გამავლობის მანქანა შეიძლება უკეთესი იყოს. ვიზიტორებს შეუძლიათ დატკბნენ განსაცვიფრებელი ფართო ხედებით, დააკვირდნენ ფრინველებს ზოგიერთ ტბასთან მდებარე სპეციალური პლატფორმებიდან ან კოშკურებიდან, მოაწყონ პიკნიკი და შეიგრძნონ ამ მაღალი პლატოს უნიკალური ატმოსფერო.

ჯავახეთი ასევე საინტერესოა კულტურულად, რეგიონის ქალაქებსა და სოფლებში (როგორიცაა ახალქალაქი, ნინოწმინდა, გორელოვკა) მცხოვრები ქართული, სომხური და ისტორიული დუხობორული (რუსული სულიერი ჯგუფი) თემების ნაზავით.

ფრინველებზე დამკვირვებლებისთვის და მათთვის, ვინც ეძებს ვრცელ, გაშლილ, მკაცრი სილამაზის ლანდშაფტებს, რომლებიც ძალიან განსხვავდება საქართველოს სხვა ნაწილებისგან, ჯავახეთის ეროვნული პარკი განსაკუთრებულ და დასამახსოვრებელ გამოცდილებას გთავაზობთ, განსაკუთრებით მისი ხანმოკლე ზაფხულის სეზონის განმავლობაში.

1. ძირითადი იდენტიფიკაცია

• ოფიციალური სახელი: ჯავახეთის ეროვნული პარკი. ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების სისტემის ნაწილი, რომელიც ასევე მოიცავს რამდენიმე ტბის აღკვეთილს (ხანჩალი, ბუღდაშენი, კარწახი, სულდა, მადათაფა) და ბუნების ძეგლებს.
• დაცული ტერიტორიის ტიპი: ეროვნული პარკი (IUCN კატეგორია II), გარშემორტყმული აღკვეთილებით (IUCN IV). იცავს მაღალმთიანი პლატოს ეკოსისტემებს, რეგულირებული ტურიზმის დაშვებით.
• დაარსების თარიღი: 2011 წელი.
• მმართველი ორგანო: საქართველოს დაცული ტერიტორიების სააგენტო (APA).

2. მდებარეობა და ხელმისაწვდომობა

• გეოგრაფიული მდებარეობა: საქართველო, სამცხე-ჯავახეთის მხარე. მდებარეობს ნინოწმინდისა და ახალქალაქის მუნიციპალიტეტების ფარგლებში. განლაგებულია ჯავახეთის ვულკანურ პლატოზე, სომხეთისა და თურქეთის საზღვრებთან ახლოს.
• რუკა/კოორდინატები: მიახლოებითი ცენტრი 41∘08′ ჩრდილოეთ განედზე, 43∘40′ აღმოსავლეთ გრძედზე. პარკისა და მიმდებარე ტბების აღკვეთილების ამსახველი რუკები აუცილებელია დაგეგმვისთვის და ხელმისაწვდომია APA-ს/ვიზიტორთა ცენტრის მეშვეობით.
• უახლოესი ქალაქები/დასახლებები: ახალქალაქი და ნინოწმინდა არის რეგიონის მთავარი ქალაქები და მისასვლელი პუნქტები. ახალციხე უფრო დასავლეთით მდებარეობს.
• როგორ მივიდეთ:
  • გზა: თბილისიდან ახალქალაქამდე/ნინოწმინდამდე მისვლა მანქანით (დაახლ. 3-4+ საათი). ამ ქალაქებამდე მთავარი გზები ასფალტირებულია. ტბების დამაკავშირებელი ან პარკის ტერიტორიაზე არსებული გზები შეიძლება იყოს გრუნტიანი, პოტენციურად უსწორმასწორო და მოითხოვდეს მაღალი გამავლობის მანქანებს, განსაკუთრებით წვიმის ან თოვლის დნობის შემდეგ. ზოგიერთი მთავარი გზა, რომელიც პლატოს კვეთს, ასფალტირებულია.
  • საზოგადოებრივი ტრანსპორტი: მიკროავტობუსები/ავტობუსები დადიან თბილისიდან ახალქალაქისა და ნინოწმინდის მიმართულებით. ამ ქალაქებიდან ადგილობრივი ტრანსპორტი (ტაქსი) დაგჭირდებათ პარკის კონკრეტულ ადგილებში ან ბილიკების დასაწყისამდე მისასვლელად.
  • უახლოესი აეროპორტი: თბილისის (TBS) აეროპორტი ყველაზე პრაქტიკული ვარიანტია საქართველოში.

3. ზომა და ფიზიკური აღწერა

• ფართობი: ჯავახეთის ეროვნული პარკი მოიცავს 16,209 ჰექტარს (162.09 კმ²). ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების სისტემის საერთო ფართობი (ტბების აღკვეთილების ჩათვლით) დაახლოებით 29,000 ჰა-ია.
• ტოპოგრაფია: მაღალმთიანი ვულკანური პლატო საშუალო სიმაღლით 2000-2200 მეტრი. ხასიათდება შედარებით ბრტყელი ან ოდნავ ტალღოვანი რელიეფით, მრავალრიცხოვანი ტბებით, ჭარბტენიანი ტერიტორიებითა და ზოგიერთი ვულკანური კონუსით (მაგ., მთა დიდი აბული – 3301მ, პლატოს უმაღლესი წერტილი, სავარაუდოდ პარკის ძირითადი ნაწილის გარეთ, მაგრამ რეგიონის განმსაზღვრელი). ტყის საფარი შეზღუდულია, ძირითადად ბალახეული და ჭარბტენიანი ტერიტორიებია.
• გეოლოგია და ძირითადი მახასიათებლები: ჯავახეთის ვულკანური პლატო ჩამოყალიბებულია ლავის ნაკადებით. მრავალრიცხოვანი ვულკანური ან ტექტონიკური წარმოშობის ტბები. ვულკანური კონუსები ფართო ლანდშაფტის თვალსაჩინო მახასიათებლებია. ჭარბტენიანი ტერიტორიები და ბალახეულები.
• ჰიდროლოგია: დომინირებს მრავალი ტბა: ფარავანი (საქართველოს უდიდესი ტბა, პარკის გარეთ, მაგრამ რეგიონის ცენტრში), ხანჩალი, მადათაფა, ბუღდაშენი, კარწახი, სულდა არის ძირითადი ტბები, უმეტესობა გამოცხადებულია ეროვნული პარკის მომიჯნავე აღკვეთილებად. მდინარე ფარავანი აქედან იღებს სათავეს. ტბებთან დაკავშირებულია ვრცელი ჭარბტენიანი და დაჭაობებული ტერიტორიები.
• კლიმატი: მკაცრი კონტინენტური მაღალმთიანი კლიმატი. ძალიან ცივი, გრძელი, თოვლიანი ზამთარი (ოქტ./ნოემ.-დან აპრ./მაისამდე). მოკლე, გრილი, ხშირად ქარიანი ზაფხული. დღე-ღამის ტემპერატურის მნიშვნელოვანი ცვალებადობა. ძლიერი ქარები ხშირია. ვიზიტის სეზონი შეზღუდულია, ძირითადად ივნისიდან სექტემბრამდე. გზები შეიძლება გვიან გაზაფხულამდე იყოს თოვლით ჩახერგილი.

4. მიზანი და მნიშვნელობა

• დაარსების მიზეზი: ჯავახეთის პლატოს უნიკალური მაღალმთიანი სტეპის ბალახეულების, ჭარბტენიანი ტერიტორიებისა და ტბების ეკოსისტემების დაცვა. მისი უნიკალური და მდიდარი ფრინველთა სამყაროს (განსაკუთრებით წყალმცურავი ფრინველების) კონსერვაცია. ამ გარემოსთან ადაპტირებული ენდემური/იშვიათი სახეობების დაცვა. ფრინველებზე დაკვირვებასა და უნიკალურ ლანდშაფტებზე ფოკუსირებული მდგრადი ტურიზმის მხარდაჭერა.
• ძირითადი ღირებულებები: უნიკალური ვულკანური პლატოს ლანდშაფტი მრავალი ტბით. ფრინველთა მრავალფეროვნებისა და მიგრაციისთვის საერთაშორისო მნიშვნელობის ტერიტორია. უნიკალური სტეპისა და ჭარბტენიანი ჰაბიტატები. მაღალი პოტენციალი ფრინველებზე დაკვირვების ტურიზმისთვის. მკაცრი კლიმატი ქმნის სპეციფიკურ ადაპტაციებს. კულტურული მრავალფეროვნება (სომხური, დუხობორული მემკვიდრეობა).
• საერთაშორისო აღიარება:
  • რამდენიმე ტბა (კარწახი, ბუღდაშენი, ხანჩალი, მადათაფა, სულდა) არის საერთაშორისო მნიშვნელობის რამსარის ჭარბტენიანი ტერიტორია.
  • მთელი ტერიტორია აღიარებულია როგორც მნიშვნელოვანი ორნითოლოგიური ტერიტორია (IBA).
  • ზურმუხტის ქსელის (Emerald Network) წევრი.

5. ბიომრავალფეროვნება (ფლორა და ფაუნა)

• ეკოსისტემები/ჰაბიტატები: ალპური სტეპის ბალახეულები, მრავალრიცხოვანი ტბები (მტკნარი/მომლაშო), ვრცელი ჭაობები, დაჭაობებული და სველი მდელოები, ვულკანური ფერდობები (პარკის ბირთვის გარეთ). ძალიან მცირე ტყის საფარი.
• ძირითადი მცენარეული სახეობები: დომინირებს მაღალ სიმაღლესა და მკაცრ კლიმატს ადაპტირებული სტეპის ბალახები და მცენარეები (მაგ., წივანა, ვაციწვერა). ტბების ირგვლივ ჭარბტენიანი მცენარეულობა (ლერწამი, ისლი). ზაფხულის დასაწყისში ყვავის მრავალი უნიკალური ველური ყვავილი. პარკის საზღვრებში მნიშვნელოვანი ტყეები არ არის.
• ძირითადი ცხოველური სახეობები:
  • ფრინველები: მთავარი ბიოლოგიური ღირსშესანიშნაობა. ფრინველთა განსაკუთრებულად მდიდარი სამყარო, განსაკუთრებით წყალმცურავი და მინდვრის ფრინველები. სომხური თოლიის, ხუჭუჭა ვარხვის, რუხი წეროს, წითელი იხვის, ციმბირული და დიდი ყურყუმელას და მრავალი სხვა იხვის, ბატისა და მექვიშიას ბუდობის/მიგრაციისთვის მნიშვნელოვანი ადგილი. მტაცებლებიდან გვხვდება მინდვრისა და მდელოს ძერები, ჩვეულებრივი კაკაჩა, არწივები, შავარდნები. სტეპის ფრინველებია ტოროლები და მწყერჩიტები.
  • ძუძუმწოვრები: მგელი, წითელი მელა, ევროპული კურდღელი, სტეპის გარემოსთან ადაპტირებული სხვადასხვა მღრღნელები (მემინდვრიები, ზაზუნები). წავი სავარაუდოდ ტბებთან/მდინარეებთან გვხვდება. დიდი ძუძუმწოვრები, როგორიცაა დათვი, ზოგადად არ არიან ღია პლატოზე.
  • თევზები: ტბებში ბინადრობს სხვადასხვა თევზის სახეობა (კობრი, კარჩხანა, ზოგან შეყვანილი კალმახი). მნიშვნელოვანია ადგილობრივი თევზჭერისთვის.
  • ამფიბიები/რეპტილიები: მრავალფეროვნება შეზღუდულია მკაცრი კლიმატის გამო. შესაძლოა იყოს მაღალ სიმაღლეს ადაპტირებული ზოგიერთი ბაყაყი, ხვლიკი, გველგესლა.
• საფრთხის ქვეშ მყოფი/იშვიათი სახეობები: მრავალ ფრინველთა სახეობას აქვს გლობალური ან რეგიონული კონსერვაციის სტატუსი (მაგ., ხუჭუჭა ვარხვი, ციმბირული და დიდი ყურყუმელა, სომხური თოლია). თავად სტეპის ეკოსისტემა მოწყვლადია.

6. ინფორმაცია ვიზიტორებისთვის

• ვიზიტორთა ცენტრი: დიახ, მდებარეობს ქალაქ ახალქალაქში (ნახალაკის ქ. 17). გთავაზობთ ინფორმაციას ეროვნული პარკისა და მიმდებარე ტბების აღკვეთილების შესახებ, რუკებს, საგანმანათლებლო ექსპონატებს და შეუძლია დაგეხმაროთ ადგილობრივი გიდების ან საოჯახო სასტუმროების მოძიებაში. შეამოწმეთ APA ვებგვერდი საკონტაქტო დეტალებისა და სამუშაო საათებისთვის.
• სამუშაო საათები და სეზონები: ვიზიტორთა ცენტრი მუშაობს სამუშაო საათებში (შეამოწმეთ APA). პარკზე წვდომა დიდად არის დამოკიდებული ამინდსა და სეზონზე. ძირითადი ვიზიტის სეზონი არის ივნისიდან სექტემბრამდე, როდესაც გზები თოვლისგან თავისუფალია და ამინდი უფრო რბილია. ზამთარი უკიდურესად მკაცრი და მიუწვდომელია ტიპური ტურიზმისთვის. გაზაფხულზე (მაისი) შეიძლება კვლავ ციოდეს და გზები ტალახიანი იყოს.
• შესვლის საფასური და ნებართვები: შეამოწმეთ მიმდინარე პოლიტიკა APA-სთან. პარკის ტერიტორიაზე ზოგადი შესვლა შეიძლება უფასო იყოს, მაგრამ საფასური შეიძლება ვრცელდებოდეს კონკრეტულ სერვისებზე ან გარკვეულ ტბის აღკვეთილებზე/სადამკვირვებლო პუნქტებზე შესვლაზე. ნებართვები შეიძლება საჭირო გახდეს თურქეთისა და სომხეთის საზღვრებთან ძალიან ახლოს მდებარე ტერიტორიებისთვის (იკითხეთ ვიზიტორთა ცენტრში ან შესაბამის სასაზღვრო პოლიციის ოფისებში ახალქალაქში/ნინოწმინდაში). თევზაობა მოითხოვს სპეციალურ ნებართვებს.
• ბილიკები და მარშრუტები: თავად ეროვნული პარკის საზღვრებში შეზღუდულია მონიშნული საფეხმავლო ბილიკები. დათვალიერება ხშირად მოიცავს პლატოს გზებზე (ასფალტირებული ან გრუნტიანი) მგზავრობას, რომლებიც აკავშირებს ტბებსა და ხედებს.
  • მარშრუტები ფოკუსირებულია სხვადასხვა ტბების მონახულებაზე (ხანჩალი, მადათაფა, კარწახი, ბუღდაშენი, სულდა), რომლებიც უმეტესად ეროვნული პარკის გარშემო მდებარე აღკვეთილებია.
  • ზოგიერთ ტბასთან არის ფრინველებზე სადამკვირვებლო პლატფორმები/კოშკურები.
  • შესაძლებელია მოკლე გასეირნებები ტბების გარშემო ან ხედებზე. პლატოს გზებზე ველოსიპედით სეირნობა შეიძლება იყოს ვარიანტი (გაითვალისწინეთ ქარი/სიმცირე).
• აქტივობები: ფრინველებზე დაკვირვება (ძირითადი აქტივობა, შესანიშნავი შესაძლებლობები). ლანდშაფტის ფოტოგრაფია. სხვადასხვა ტბების მონახულება. ველოსიპედით სეირნობა (გზებზე). პოტენციურად შეზღუდული ლაშქრობა. სპორტული თევზაობა (ნებართვით). ახლომდებარე კულტურული ადგილების მონახულება (დუხობორების სოფლები, ისტორიული ძეგლები).
• განთავსება:
  • პარკის შიგნით: ოფიციალური პარკის განთავსების საშუალებები, როგორიცაა თავშესაფრები, არ არის. კემპინგი შესაძლებელია გამოყოფილ/შესაფერის ადგილებში (მოემზადეთ ქარისა და სიცივისთვის).
  • ახლომახლო: საოჯახო სასტუმროები ხელმისაწვდომია ახალქალაქში, ნინოწმინდაში და ზოგიერთ სოფელში (მაგ., გორელოვკა, სამება). საბაზისო სასტუმროები მთავარ ქალაქებში.
• ინფრასტრუქტურა: ვიზიტორთა ცენტრი (ახალქალაქში). ფრინველებზე სადამკვირვებლო ინფრასტრუქტურა (კოშკურები/პლატფორმები) ძირითად ტბებთან. საინფორმაციო დაფები. გზები (ცვალებადი მდგომარეობა). შეზღუდული საპიკნიკე ადგილები. ტუალეტები სავარაუდოდ მხოლოდ ვიზიტორთა ცენტრში ან ქალაქებში. პლატოზე სასმელი წყლის წყაროები საჭიროებს საიმედო დამუშავებას; რეკომენდებულია წყლის თან ტარება. მაღაზიები/რესტორნები ძირითადად ახალქალაქში/ნინოწმინდაშია.
• უსაფრთხოების რჩევები:
  • ამინდი: მოემზადეთ მკაცრი, სწრაფად ცვალებადი ამინდისთვის ზაფხულშიც კი (სიცივე, ძლიერი ქარი, წვიმა). ჩაალაგეთ თბილი ფენები, ქარგაუმტარი/წყალგაუმტარი ტანსაცმელი. მზისგან დაცვა აუცილებელია მაღალი სიმაღლის გამო.
  • გზები: შეამოწმეთ გზების მდგომარეობა ადგილობრივად, განსაკუთრებით გრუნტიანი გზებისთვის, რომლებიც კონკრეტულ ტბებთან მიდის. მაღალი გამავლობის მანქანა რეკომენდებულია მთავარი მარშრუტების მიღმა შესასწავლად.
  • სიმაღლე: პლატო მაღალ სიმაღლეზეა (~2000მ+). მიეცით ორგანიზმს შეგუების დრო, თუ დაბალი სიმაღლიდან ჩადიხართ.
  • სიმცირე: მომსახურება შეზღუდულია მთავარი ქალაქების გარეთ. იყავით თვითკმარი საკვებით, წყლით, საწვავით, პირველადი დახმარებით. მობილური კავშირი შეიძლება წყვეტილი იყოს.
  • სასაზღვრო ზონა: გაითვალისწინეთ სომხეთისა და თურქეთის საზღვრებთან სიახლოვე. მიიღეთ ნებართვები, თუ საჭიროა კონკრეტული ტერიტორიებისთვის და დაიცავით რეგულაციები.

7. წესები და რეგულაციები

• ქცევის კოდექსი: პატივი ეცით ველურ ბუნებას, განსაკუთრებით ფრინველებს (დაიცავით დისტანცია, მინიმუმამდე დაიყვანეთ ხმაური). დარჩით გზებზე/ბილიკებზე, სადაც მითითებულია. დაიცავით “არ დატოვო კვალის” პრინციპი (წაიღეთ ნაგავი უკან). პატივი ეცით ადგილობრივ კულტურასა და კერძო საკუთრებას (განსაკუთრებით სასოფლო-სამეურნეო/საძოვარ ტერიტორიებს).
• აკრძალვები: ნადირობა აკრძალულია. თევზაობა მოითხოვს ნებართვებს და წესების დაცვას (სეზონები, სახეობები, ლიმიტები). ფრინველების (განსაკუთრებით ბუდობის სეზონზე) შეწუხება აკრძალულია. გზებიდან გადასვლა შეზღუდულია. ცეცხლის დანთება შეიძლება შეზღუდული იყოს შეშის ნაკლებობისა და ქარის გამო; გამოიყენეთ გაზქურები, სადაც შესაძლებელია და უზრუნველყავით უსაფრთხოება. დრონების გამოყენება სავარაუდოდ საჭიროებს ნებართვას. დაიცავით სასაზღვრო ზონის წესები.
• ზონირება: სისტემა მოიცავს ეროვნულ პარკს და რამდენიმე აღკვეთილს (ტბებს) და ბუნების ძეგლებს, თითოეულს პოტენციურად კონკრეტული წესებით, თუმცა ვიზიტორთა გამოცდილება ხშირად მათ შორის მოგზაურობას გულისხმობს.

8. კონსერვაცია და მართვა

• მმართველი ორგანო: ჯავახეთის ეროვნული პარკის ადმინისტრაცია (APA-ს დაქვემდებარებაში), ბაზირებული ახალქალაქში. რეინჯერები პატრულირებენ ტერიტორიას.
• კონსერვაციის ძალისხმევა: ფოკუსირებულია ჭარბტენიანი და სტეპის ჰაბიტატების დაცვაზე. ფრინველთა პოპულაციების მონიტორინგი (ბუდობა, მიგრაცია, გამოზამთრება). ადგილობრივ თემებთან მუშაობა მდგრადი მიწათსარგებლობის (ძოვება, თევზაობა) შესახებ. მგრძნობიარე ტბების ტერიტორიებზე ვიზიტორთა ზემოქმედების მართვა. ბრაკონიერობისა და უკანონო თევზაობის პრევენცია. მაღალმთიანი ეკოსისტემების კვლევა.
• საფრთხეები/გამოწვევები: პირუტყვის ძოვების ზემოქმედება სტეპის ჰაბიტატებზე. უკანონო/არარეგულირებული თევზაობა და ფრინველებზე ნადირობა/ბრაკონიერობა. წყლის მართვის საკითხები, რომლებიც გავლენას ახდენს ტბების დონესა და ხარისხზე (პოტენციურად კლიმატის ცვლილებითა და წყლის გამოყენებით). კლიმატის ცვლილების გავლენა მგრძნობიარე მაღალმთიან ჭარბტენიან ტერიტორიებსა და სახეობებზე. ტურიზმის განვითარების დაბალანსება მყიფე ეკოსისტემის დაცვასთან. ცნობიერების ნაკლებობა, რაც ზოგჯერ იწვევს შეწუხებას.

9. ისტორია და კულტურა

• მოკლე ისტორია: ჯავახეთის პლატო ისტორიულად მნიშვნელოვანი საძოვარი ტერიტორია იყო. ვულკანურმა აქტივობამ ლანდშაფტი შედარებით ცოტა ხნის წინ (გეოლოგიურად) ჩამოაყალიბა. ტერიტორია დროთა განმავლობაში დასახლებული იყო სხვადასხვა ჯგუფებით, მათ შორის მნიშვნელოვანი სომხური მოსახლეობითა და რუსი დუხობორების თემებით (მე-19 საუკუნიდან). დაცული ტერიტორიების სისტემა დაარსდა 2011 წელს.
• კულტურული მნიშვნელობა: უნიკალური კულტურული ნაზავი, მათ შორის სომხური ეკლესიები და მემკვიდრეობა, და გამორჩეული დუხობორების სოფლები (მაგ., გორელოვკა) უნიკალური არქიტექტურითა და ისტორიით. პლატოზე არსებობს სხვადასხვა პერიოდის არქეოლოგიური ძეგლები (მეგალითები, ციხესიმაგრეები). ტრადიციული მეცხოველეობა მნიშვნელოვანია.

10. უნიკალური მახასიათებლები/საინტერესო ფაქტები

• საქართველოს უმაღლესი ვულკანური პლატო, მრავალრიცხოვანი ტბებით მოფენილი.
• საერთაშორისოდ მნიშვნელოვანი ფრინველებზე დაკვირვების დანიშნულების ადგილი (რამსარის ადგილები, IBA).
• ალპური სტეპებისა და ჭარბტენიანი ტერიტორიების უნიკალური ლანდშაფტი.
• მკაცრი კლიმატი ტემპერატურის ექსტრემალური დიაპაზონით.
• გამორჩეული კულტურული მემკვიდრეობა (სომხური, დუხობორული).
• ესაზღვრება როგორც სომხეთს, ასევე თურქეთს.
• ფარავნის ტბა (პარკის გარეთ, მაგრამ რეგიონის ცენტრში) საქართველოს უდიდესი ტბაა ფართობით.
• შესანიშნავი დანიშნულების ადგილია ფრინველებზე დამკვირვებლებისთვის.