წმინდა პეტრესა და პავლეს ეკლესია

About this activity

წმინდა პეტრესა და პავლეს ეკლესია

მიმოხილვა

თბილისის ისტორიულ ჩუღურეთის რაიონში მდებარე წმინდა პეტრესა და პავლეს ეკლესია წარმოადგენს საქართველოს კათოლიკური თემისთვის მნიშვნელოვან სულიერ ცენტრს და დედაქალაქის თვალსაჩინო არქიტექტურულ ღირსშესანიშნაობას. ივანე ჯავახიშვილის ქუჩაზე მდებარე ეს შთამბეჭდავი ნაგებობა განსხვავდება ქვეყნის რელიგიურ ლანდშაფტში გაბატონებული ტრადიციული ქართული მართლმადიდებლური ეკლესიებისგან და სანაცვლოდ გრანდიოზულ ევროპულ არქიტექტურულ სტილს წარმოაჩენს.

ეკლესიის ისტორია XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან იწყება, რუსეთის იმპერიის მმართველობის ქვეშ არსებული შედარებითი ზრდისა და სტაბილურობის პერიოდიდან, რამაც ხელი შეუწყო თბილისში მრავალფეროვანი თემების აყვავებას, მათ შორის მნიშვნელოვანი კათოლიკური მოსახლეობისა, რომელიც შედგებოდა ქართველების, სომხების, პოლონელების, გერმანელებისა და სხვებისგან. უფრო დიდი სალოცავის საჭიროების გაცნობიერებით, წმინდა პეტრესა და პავლეს ეკლესიის მშენებლობა დააფინანსა კონსტანტინე ზუბალაშვილმა, ცნობილმა ქართველმა კათოლიკე ბიზნესმენმა და ქველმოქმედმა, რომელიც ცნობილი იყო სხვადასხვა კულტურული და საქველმოქმედო პროექტების მხარდაჭერით. ეკლესია, რომელიც თბილისში მოღვაწე გერმანული წარმოშობის არქიტექტორმა, ალბერტ ზალცმანმა დააპროექტა, 1870-1877 წლებში აშენდა, თუმცა წყაროები კურთხევის ზუსტ თარიღთან დაკავშირებით ოდნავ განსხვავდება.

მისმა აშენებამ კათოლიკური ლიტურგიისა და სათემო ცხოვრებისთვის ერთგული და შთამბეჭდავი სივრცე შექმნა. მთელი თავისი ისტორიის მანძილზე, ეკლესია კავკასიის რეგიონის კათოლიკეებისთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობის კერას წარმოადგენდა. მან შეძლო გადარჩენა საბჭოთა ეპოქაში, რელიგიური ინსტიტუტებისთვის რთულ პერიოდში, თუმცა მისი საქმიანობა უდავოდ შეზღუდული იყო. საქართველოს დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, ეკლესიას ჩაუტარდა რესტავრაცია და დაიბრუნა სრულად მოქმედი სალოცავის სტატუსი. მისი თანამედროვე ისტორიის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო რომის პაპის იოანე პავლე II-ის ვიზიტი თბილისში 1999 წელს, რომლის დროსაც მან ამ ეკლესიაში აღავლინა მესა, რაც ხაზს უსვამს მის მნიშვნელობას.

დღეს წმინდა პეტრესა და პავლეს ეკლესია არა მხოლოდ ისტორიული შენობაა, არამედ რწმენის ცოცხალი ცენტრი, რომელსაც კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია მართავს. აქ რეგულარულად ტარდება ღვთისმსახურება მრავალ ენაზე, რაც ასახავს თბილისის კათოლიკური მრევლის მრავალფეროვან წარმომავლობას და მიესალმება ვიზიტორებს, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან მისი ისტორიით, არქიტექტურით ან უბრალოდ ეძებენ ლოცვისა და განსჯისთვის განკუთვნილ ადგილს.

ძირითადი საიდენტიფიკაციო მონაცემები

• სრული სახელწოდება: წმინდა პეტრესა და პავლეს კათოლიკური ეკლესია.
• ტიპი: ეკლესია (რომის კათოლიკური).
• მდებარეობა: ივანე ჯავახიშვილის ქუჩა 55, ჩუღურეთის რაიონი, თბილისი, საქართველო. მდებარეობს მდინარე მტკვრის ჩრდილოეთით, მარჯანიშვილის მოედანთან და მარჯანიშვილის თეატრთან შედარებით ახლოს.

ისტორიული ფონი

• დაარსება: მშენებლობა დაიწყო 1870 წელს და ძირითადად დასრულდა 1877 წლისთვის. იგი შეუკვეთა და დააფინანსა ქართველმა კათოლიკე ქველმოქმედმა კონსტანტინე ზუბალაშვილმა. არქიტექტორი იყო ალბერტ ზალცმანი. ზოგიერთი წყარო მოიხსენიებს საბოლოო კურთხევის უფრო გვიან თარიღებს (მაგ., 1884 ან 1898 წწ.), რაც შესაძლოა მიუთითებდეს პოტენციურ შეფერხებებზე ან ეტაპობრივ დასრულებაზე/ინტერიერის სამუშაოებზე.
• მნიშვნელოვანი თარიღები და მოვლენები:

• 1870-1877: ძირითადი სამშენებლო პერიოდი.
• XIX საუკუნის ბოლო: გახდა თბილისის მზარდი კათოლიკური თემის ცენტრალური სალოცავი.
• საბჭოთა პერიოდი (დაახლ. 1921-1991): გადაურჩა დახურვას, თუმცა რელიგიური პრაქტიკა მკაცრად იყო შეზღუდული.
• 1999 (ნოემბერი): რომის პაპი იოანე პავლე II ეწვია საქართველოს და ამ ეკლესიაში აღავლინა მესა.
• პოსტსაბჭოთა ეპოქა: რესტავრაცია და სამრევლო ცხოვრების აღორძინება.

• ისტორიული ფიგურები: კონსტანტინე ზუბალაშვილი (დამფინანსებელი), ალბერტ ზალცმანი (არქიტექტორი), რომის პაპი იოანე პავლე II (სტუმარი).
• ლეგენდები: როგორც შედარებით თანამედროვე ნაგებობა (XIX ს.), იგი, როგორც წესი, არ ასოცირდება უძველეს ლეგენდებთან ან სასწაულებთან ისე, როგორც ეს შეიძლება ახასიათებდეს ძველ მართლმადიდებლურ ძეგლებს.

მნიშვნელობა და დანიშნულება

• რელიგიური მნიშვნელობა: რომის კათოლიკური სარწმუნოების მთავარი ცენტრი თბილისსა და საქართველოში. ემსახურება კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაციას. აქ რეგულარულად ტარდება მესები და საიდუმლოებები. მფარველი წმინდანები არიან წმ. პეტრე და წმ. პავლე.
• კულტურული მნიშვნელობა: წარმოადგენს საქართველოს მრავალფეროვანი დედაქალაქის კათოლიკური თემის ისტორიასა და არსებობას. იგი XIX საუკუნის თბილისის არქიტექტურის მნიშვნელოვანი ნიმუშია.
• არქიტექტურული მნიშვნელობა: დაპროექტებულია ბაროკოს ან ნეო-ბაროკოს სტილში, ნეოკლასიკური ელემენტებით, რაც კონტრასტშია ტრადიციულ ქართულ საეკლესიო არქიტექტურასთან. იგი ითვლება ალბერტ ზალცმანის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ნამუშევრად თბილისში.
• მიმდინარე სტატუსი: მოქმედი რომის კათოლიკური სამრევლო ეკლესია.

არქიტექტურული და მხატვრული აღწერა

• ექსტერიერი: ეკლესია ძირითადად აგურითაა ნაგები და ჯავახიშვილის ქუჩისკენ მიმართული შთამბეჭდავი ფასადი აქვს. იგი გამოირჩევა მაღალ ყელზე აღმართული დიდი ცენტრალური გუმბათით, რომელსაც ფანჯრები აქვს. სიმეტრიული ფასადი აღნიშნულია კორინთული პილასტრებით, თაღოვანი ფანჯრებით, დეკორატიული კარნიზებითა და ნიშებით, რომლებიც განკუთვნილია ქანდაკებებისთვის (სავარაუდოდ, წმინდა პეტრესა და პავლეს გამოსახულებებით, თუმცა ისინი შეიძლება ყოველთვის არ იყოს წარმოდგენილი ან იყოს მოგვიანებით დამატებული). შესასვლელი თვალსაჩინოა, ხშირად ზემოთ მიმავალი კიბეებით. მიუხედავად იმისა, რომ მასიური ცალკე სამრეკლო კოშკები არ გააჩნია, ფასადის ვერტიკალური ელემენტები მის მონუმენტურ იერსახეს უწყობს ხელს.
• ინტერიერი: ინტერიერი, როგორც წესი, მიჰყვება ბაზილიკურ გეგმას – ნავითა და ნავებით, რომლებიც გამოყოფილია სვეტებით ან ბურჯებით და მიემართება აფსიდაში მდებარე მთავარი საკურთხევლისკენ. დიდი გუმბათის ქვეშ არსებული სივრცე ქმნის სიმაღლისა და სივრცის შეგრძნებას. ინტერიერი ხშირად აღწერილია, როგორც მდიდრულად მორთული, რელიგიური ფერწერით, შესაძლოა ვიტრაჟებით (თუმცა ზოგჯერ შეცვლილია ჩვეულებრივი მინით), ტრადიციული კათოლიკური ქანდაკებებითა და მორთული საკურთხევლის არეალით.
• მხატვრული ნამუშევრები: მოიცავს ინტერიერის ფერწერას (კედლის მხატვრობა ან ტილო), მთავარი საკურთხევლის დიზაინს, რელიგიურ ქანდაკებებს და პოტენციურად გუმბათის შიდა მხარეს ან აფრების დეკორატიულ ელემენტებს.
• კომპლექსი: მთავარი შენობა თავად ეკლესიაა. შესაძლოა არსებობდეს მიმდებარე ან ახლომდებარე შენობები, რომლებიც ემსახურება როგორც სამრევლო ოფისს, რექტორატს ან სათემო დარბაზს, რაც დამახასიათებელია მოქმედი სამრევლოსთვის.

პრაქტიკული ინფორმაცია ვიზიტორებისთვის

• გახსნის საათები: ეკლესია ზოგადად ღიაა პირადი ლოცვისთვის დღის განმავლობაში, როგორც წესი, დილიდან საღამომდე, დაგეგმილი ღვთისმსახურების დროის გარეთ. თუმცა, კონკრეტული საათები შეიძლება იცვლებოდეს.
• შესვლის საფასური: შესვლა უფასოა. შემოწირულობები მისასალმებელია ეკლესიის შენახვისა და მსახურების მხარდასაჭერად.
• ხელმისაწვდომობა: როგორც ისტორიული შენობის, ხელმისაწვდომობა შეიძლება შეზღუდული იყოს. ველით საფეხურებს მთავარ შესასვლელთან. პანდუსები ან სხვა საშუალებები შეზღუდული მობილობის მქონე ვიზიტორებისთვის შეიძლება არ იყოს ხელმისაწვდომი; საჭიროების შემთხვევაში, მიზანშეწონილია წინასწარ გარკვევა.
• წესები და ეტიკეტი:

• ჩაცმულობის წესი: ვიზიტორებმა პატივისცემით უნდა ჩაიცვან. მიუხედავად იმისა, რომ კათოლიკური ეკლესიები შეიძლება ნაკლებად მკაცრი იყოს, ვიდრე ქართული მართლმადიდებლური ეკლესიები (მაგ., ქალებისთვის თავსაბურავები, როგორც წესი, სავალდებულო არ არის), მოკრძალებული ჩაცმულობა, რომელიც ფარავს მხრებსა და მუხლებს, მიზანშეწონილი და დასაფასებელია. მამაკაცებისგან მოსალოდნელია ქუდების მოხდა.
• ფოტო/ვიდეო გადაღება: ჩვეულებრივ დაშვებულია პირადი მოხმარებისთვის, როდესაც ღვთისმსახურება არ მიმდინარეობს, მაგრამ განათების (ე.წ. “ვსპიშკის”) გამოყენება ხშირად არ არის რეკომენდებული ან აკრძალულია. ყოველთვის პატივი ეცით მლოცველებს და წმინდა სივრცეს. შეამოწმეთ ფოტოგადაღების წესების შესახებ გამოკრული ნიშნები.
• ქცევა: შეინარჩუნეთ სიჩუმე და მოწიწებული ატმოსფერო. გამორთეთ მობილური ტელეფონები. მოერიდეთ ხმამაღალ საუბრებს, განსაკუთრებით თუ ადამიანები ლოცულობენ.

• ინფრასტრუქტურა: შესაძლოა ხელმისაწვდომი იყოს სანიტარული კვანძები, პოტენციურად მიმდებარე სამრევლო შენობაში; საჭიროების შემთხვევაში იკითხეთ. როგორც წესი, პირდაპირ არ არის მიმაგრებული დიდი საჩუქრების მაღაზია ან კაფე, თუმცა რელიგიური ნივთები შეიძლება ხელმისაწვდომი იყოს სამრევლო ოფისის მეშვეობით.

ღვთისმსახურების დრო: მესა რეგულარულად აღევლინება. განრიგი ხშირად მოიცავს ყოველდღიურ მესას და რამდენიმე მესას კვირაობით და დღესასწაულებზე. ცნობილია, რომ ღვთისმსახურება ტარდება სხვადასხვა ენაზე, მათ შორის ქართულ, რუსულ, ინგლისურ და ზოგჯერ ლათინურ ან სომხურ ენებზე, რაც ასახავს მრავალფეროვან თემს. უმჯობესია შეამოწმოთ მიმდინარე განრიგი, რომელიც შეიძლება გამოკრული იყოს ეკლესიის შესასვლელთან ან მოიძიოთ ონლაინ თბილისის კათოლიკური თემის რესურსების საშუალებით.