ყინულის ტბა

ყინულის ტბა (სიტყვასიტყვითი თარგმანი) საყოველთაოდ მოიხსენიებს მცირე, მაღალმთიან მყინვარულ ტბას, რომელიც მდებარეობს შთამბეჭდავი ჭაუხის უღელტეხილის მახლობლად, საქართველოს მცხეთა-მთიანეთის რეგიონის ყაზბეგის მუნიციპალიტეტში. კავკასიონის მთებში მაღლა, სავარაუდოდ 3000 მეტრზე მეტ სიმაღლეზე ჩამალული ეს ტბა ამართლებს თავის სახელს – ის ხშირად ნაწილობრივ გაყინული რჩება ან გარშემორტყმულია თოვლითა და ყინულით ზაფხულის თვეებშიც კი. შთამბეჭდავი ჭაუხის მასივის (მთამსვლელებსა და მოლაშქრეებს შორის პოპულარული კლდოვანი მწვერვალების ჯგუფი) ქვემოთ მდებარე ყინულის ტბა წარმოადგენს ღირსშესანიშნაობას რთულ საფეხმავლო მარშრუტზე, რომელიც აკავშირებს სოფელ ჯუთას (ხევის რეგიონი) როშკასთან (ხევსურეთის რეგიონი) ჭაუხის უღელტეხილის გავლით. ეს არის ტიპური მყინვარული ტბა (ტარნი), მცირე ზომის, რომელიც საზრდოობს თოვლის ნადნობითა და ატმოსფერული ნალექებით და ხასიათდება ძალიან ცივი, სუფთა მტკნარი წყლით. ექსტრემალური სიმაღლისა და მკაცრი პირობების გამო, მიმდებარე ლანდშაფტი ძირითადად კლდოვანი რელიეფი და მეჩხერი ალპური მცენარეულობაა, თავად ტბაში კი ძალიან შეზღუდული წყლის სიცოცხლეა. მისი მნიშვნელობა უპირველეს ყოვლისა მის განსაცვიფრებელ, ველურ სილამაზესა და საქართველოს ერთ-ერთ ყველაზე სანახაობრივ ალპურ ზონაში მაღალმთიანი მოლაშქრეებისთვის ღირშესანიშნაობის როლში მდგომარეობს.

იდენტიფიკაცია და მდებარეობა

• სახელწოდება: ყინულის ტბა.
• მდებარეობა:
  • ქვეყანა: საქართველო
  • რეგიონი: მცხეთა-მთიანეთი
  • მუნიციპალიტეტი: ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი
  • უახლოესი ორიენტირი: მდებარეობს ჭაუხის უღელტეხილთან (დაახლ. 3338 მ) და ჭაუხის მასივთან ახლოს. ხშირად მისასვლელია სოფელ ჯუთადან დაწყებული ლაშქრობით. გეოგრაფიულად ახლოსაა აბუდელაურის ტბებთან, თუმცა მათგან უღელტეხილითაა გამოყოფილი.
  • კოორდინატები: ჭაუხის უღელტეხილთან ახლოს მდებარე ტბების მიახლოებითი კოორდინატებია 42°29′ ჩრდილოეთ განედი, 44°47′ აღმოსავლეთ გრძედი. ამ კონკრეტული ტბის ზუსტი კოორდინატები შეიძლება განსხვავდებოდეს სხვადასხვა რუკაზე.
  • კავშირი სხვა წყლის ობიექტებთან: იზოლირებული მაღალმთიანი მყინვარული ტბა. მისი გადინება სავარაუდოდ ხელს უწყობს მცირე მთის ნაკადულებს, რომლებიც კვებავენ მდინარეებს, როგორიცაა სნოს ან გუდამაყრის არაგვის სისტემები.

ფიზიკური მახასიათებლები

• ზედაპირის ფართობი: მცირე, ტიპური მაღალმთიანი ტბისთვის. კონკრეტული გაზომვები ფართოდ ხელმისაწვდომი არ არის.
• მაქსიმალური სიღრმე: უცნობია.
• საშუალო სიღრმე: უცნობია.
• მოცულობა: უცნობია, სავარაუდოდ მცირე.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: ძალიან მაღალი, სავარაუდოდ მდებარეობს 3000-დან 3300 მეტრამდე (დაახლ. 9800 – 10800 ფუტი) სიმაღლეზე, ჭაუხის უღელტეხილის სიმაღლესთან ახლოს.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: მოკლე.
• წყლის წყარო(ები): უპირატესად თოვლის ნადნობი, ატმოსფერული ნალექები, პოტენციურად მცირე, მუდმივი თოვლნარების ან ჭაუხის მასივზე არსებული მცირე მყინვარების ნადნობი წყალი.
• გამოსასვლელი(ები): სავარაუდოდ მცირე ზედაპირული ნაკადული, განსაკუთრებით თოვლის დნობის პიკის სეზონზე.
• წყლის ტიპი: მტკნარი.
• აუზის გეოლოგია: მყინვარული წარმოშობის, იკავებს დეპრესიას, რომელიც სავარაუდოდ ყინულის მიერაა გამოკვეთილი მაღალ ალპურ ზონაში.

ეკოლოგიური ინფორმაცია

• ფლორა (მცენარეული საფარი): ძალიან მეჩხერი მცენარეულობა, შემოფარგლული მაღალ სიმაღლესა და მოკლე ვეგეტაციის სეზონთან ადაპტირებული გამძლე ალპური სახეობებით – ძირითადად ლიქენები, ხავსები, ზოგიერთი ბალახი და დაბალმოზარდი ყვავილოვანი მცენარეები დაცულ ადგილებში. წყლის მცენარეულობა სავარაუდოდ მინიმალურია ან არ არსებობს.
• ფაუნა (ცხოველთა სამყარო): უკიდურესად შეზღუდულია მკაცრი პირობების გამო (დაბალი ტემპერატურა, ხანგრძლივი ყინულის საფარი, დაბალი საკვები ნივთიერებები). შესაძლოა ბინადრობდნენ სიცივესთან ადაპტირებული ზოგიერთი უხერხემლო. თევზი არ არის. ამფიბიები ამ სიმაღლეზე ნაკლებად სავარაუდოა. მაღალმთიან ძუძუმწოვრებს (როგორიცაა ჯიხვი, არჩვი) და ფრინველებს (როგორიცაა კავკასიური შურთხი, მტაცებელი ფრინველები) შეუძლიათ მიმდებარე ფერდობებზე გამოჩენა, მაგრამ კონკრეტულად ტბასთან დაკავშირებული არ არიან.
• ტროფიკული დონე: მკვეთრად ოლიგოტროფული (ძალიან ღარიბი საკვები ნივთიერებებით).
• წყლის გამჭვირვალობა: სავარაუდოდ ძალიან მაღალია მინიმალური ნატანისა და ბიოლოგიური აქტივობის გამო.
• წყლის ტემპერატურა: უკიდურესად ცივი მთელი წლის განმავლობაში. გაყინული რჩება წლის დიდ ნაწილში (ხშირად ივლისამდე ან აგვისტომდეც კი).
• pH დონეები და გახსნილი ჟანგბადის დონეები: კონკრეტული მონაცემები ხელმისაწვდომი არ არის, მაგრამ სავარაუდოდ ასახავს პირველყოფილ, ცივ, მაღალმთიან წყლის პირობებს.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: წარმოადგენს მაღალალპურ წყლის ჰაბიტატს. ყინულის/თოვლის ხანგრძლივი არსებობა მისი მთავარი მახასიათებელია.
• კონსერვაციის სტატუსი: მდებარეობს მაღალმთიან რაიონში, რომელიც ხშირად განიხილება ყაზბეგის ეროვნული პარკის ნაწილად ან მის მიმდებარედ. სარგებლობს ამ რეგიონისთვის მინიჭებული ზოგადი დაცვით. თავად ტბისთვის რაიმე კონკრეტული სტატუსი ფართოდ ცნობილი არ არის.
• ინვაზიური სახეობები: ძალიან ნაკლებად სავარაუდოა ექსტრემალური პირობებისა და სიშორის გამო.

ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა

• ისტორიული მნიშვნელობა: კონკრეტული ისტორიული მოვლენები ცნობილი არ არის. თავად უღელტეხილი, სავარაუდოდ, საუკუნეების განმავლობაში სეზონურად გამოიყენებოდა მწყემსების ან რეგიონებს შორის მოგზაურების მიერ.
• მიმდინარე გამოყენება: უპირატესად ემსახურება როგორც თვალწარმტაცი სანახაობა და ღირშესანიშნაობა მოლაშქრეებისა და მთამსვლელებისთვის, რომლებიც ახორციელებენ რთულ ჯუთა-როშკას ლაშქრობას ჭაუხის უღელტეხილის გავლით ან იკვლევენ ჭაუხის მასივის ტერიტორიას. არ არის შესაფერისი სხვა რეკრეაციული ან ეკონომიკური გამოყენებისთვის.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: მინიმალური პირდაპირი ზემოქმედება სიშორისა და ლაშქრობის სეზონის გარეთ ვიზიტორთა დაბალი რაოდენობის გამო. პოტენციური ზემოქმედება მოიცავს მოლაშქრეების მიერ დატოვებულ ნარჩენებს და ლოკალურ ეროზიას ბილიკებთან/ბანაკებთან ახლოს. ძალიან მგრძნობიარეა კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების მიმართ თოვლის საფარსა და დნობის რეჟიმებზე.
• მართვისა და კონსერვაციის ძალისხმევა: დაცულია იმპლიციტურად მისი სიშორით და პოტენციურად ყაზბეგის ეროვნულ პარკთან ან მიმდებარე დაცულ ტერიტორიებთან დაკავშირებული რეგულაციებით.
• ადგილობრივი თემები: ძირითადად ეხება ჯუთის ან როშკის თემებს, რომლებიც ჩართულნი არიან ტურისტულ მომსახურებაში (გიდები, საოჯახო სასტუმროები), რომლებიც მხარს უჭერენ ამ ტერიტორიაზე ლაშქრობებს.

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები

• მისი გავრცელებული სახელი, “ყინულის ტბა”, ზუსტად ასახავს მის მდგომარეობას, ხშირად რჩება გაყინული ან ნაწილობრივ ყინულით დაფარული ზაფხულის ბოლომდე.
• მდებარეობს თვალწარმტაც, დრამატულ ლანდშაფტში, პირდაპირ ჭაუხის მასივის მაღალი, დაკბილული მწვერვალების ქვემოთ, რომელსაც ხშირად “ქართულ დოლომიტებს” უწოდებენ.
• ტბამდე მისვლა მოითხოვს მომთხოვნ, მაღალმთიან ლაშქრობას, რომელიც, როგორც წესი, მოიცავს მნიშვნელოვან სიმაღლეზე ასვლას.