ყარაგოლის ტბა, „შავი ტბა“, არის მაღალმთიანი ვულკანური ტბა, რომელიც მდებარეობს სამხრეთ საქართველოს ვრცელ ჯავახეთის პლატოზე. სამცხე-ჯავახეთის მხარეში, ქვემო ქართლთან (დმანისის მუნიციპალიტეტი) საზღვართან ახლოს და სავარაუდოდ ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის ფარგლებში მდებარე ეს ტბა წარმოადგენს უნიკალური ლანდშაფტის ნაწილს, რომელიც ხასიათდება ვულკანური კონუსებით, ვრცელი ბალახოვანი ვაკეებითა და მრავალი სხვა ტბით. მისი სახელწოდება სავარაუდოდ მომდინარეობს მისი წყლის მუქი შეფერილობიდან, რაც დამახასიათებელია ზოგიერთი ვულკანური ტბისთვის ან უბრალოდ ასახავს მაღალი პლატოს ხშირად მოღრუბლულ ცას.
მდებარეობს მნიშვნელოვან სიმაღლეზე, სავარაუდოდ 2000 მეტრზე ბევრად მაღლა, ყარაგოლი შედარებით მცირე ტბაა, სავარაუდოდ წარმოქმნილი ვულკანურ დეპრესიაში ან კრატერში. ის ძირითადად საზრდოობს თოვლის ნადნობი და ატმოსფერული ნალექების წყლებით, რაც დამახასიათებელია პლატოს ტბებისთვის. გეოლოგიიდან გამომდინარე, ის შეიძლება იყოს გაუდინარი (ზედაპირული გადინების გარეშე), წყლის დანაკარგი კი აორთქლებითა და გაჟონვით ხდებოდეს.
გარემომცველი გარემო შედგება ალპური და სუბალპური მდელოებისგან, ფართო ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების სისტემის ნაწილი, რომელიც ცნობილია თავისი მნიშვნელობით, განსაკუთრებით გადამფრენი ფრინველებისთვის, რომლებიც პლატოს ჭარბტენიანი ტერიტორიების ქსელს იყენებენ. თავად ტბა, ცივი და სავარაუდოდ საკვები ნივთიერებებით ღარიბი (ოლიგოტროფული), სავარაუდოდ შეიცავს შეზღუდულ წყლის ცხოვრებას. ყარაგოლამდე მისვლა, როგორც წესი, მოიცავს ლაშქრობას ან პოტენციურად მაღალი გამავლობის ავტომობილით მგზავრობას პლატოს რელიეფზე და ხშირად სტუმრობენ ჯავახეთის უნიკალური ვულკანური გეოლოგიისა და ტბების სისტემების შესწავლისას. ჯავახეთის პლატოს მაღალი სიმაღლისა და მკაცრი კონტინენტური კლიმატის გამო, ტბა მყარად გაყინულია მრავალი თვის განმავლობაში, როგორც წესი, გვიანი შემოდგომიდან გვიან გაზაფხულამდე ან ადრეულ ზაფხულამდეც კი.
იდენტიფიკაცია და ადგილმდებარეობა:
- სახელწოდება: ყარაგოლის ტბა (შავი ტბა). შენიშვნა: ეს სახელი გამოიყენება მრავალი ტბისთვის; ეს აღწერა ეფუძნება ჯავახეთის პლატოზე მდებარე ტბას.
- ადგილმდებარეობა:
- ქვეყანა: საქართველო
- მხარე: სამცხე-ჯავახეთი (ქვემო ქართლთან საზღვართან ახლოს).
- მუნიციპალიტეტი: სავარაუდოდ ნინოწმინდის ან დმანისის.
- უახლოესი მნიშვნელოვანი ორიენტირი: მდებარეობს ჯავახეთის ვულკანურ პლატოზე, პოტენციურად მთა სამსართან ან სხვა ვულკანურ მახასიათებლებთან ახლოს. ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების ფართო ლანდშაფტის ნაწილი.
- კოორდინატები: ზუსტი კოორდინატები საჭიროებს გადამოწმებას, მაგრამ სავარაუდოდ მდებარეობს მაღალ პლატოზე (მაგ., 41.3° ჩ.გ., 43.8° ა.გ. მიდამოები).
- კავშირი სხვა წყლის ობიექტებთან: მაღალმთიანი ვულკანური ტბა. სავარაუდოდ გაუდინარია ან დრენირდება გაჟონვით. ჯავახეთის პლატოზე არსებული ტბების ხშირი ქსელის ნაწილი.
ფიზიკური მახასიათებლები:
- ზედაპირის ფართობი: მონაცემები მიუწვდომელია; სავარაუდოდ მცირე (სავარაუდოდ < 0.1 კმ²).
- მაქსიმალური სიღრმე: მონაცემები მიუწვდომელია; სავარაუდოდ შედარებით თავთხელიდან ზომიერ სიღრმემდე.
- საშუალო სიღრმე: მონაცემები მიუწვდომელია.
- მოცულობა: მონაცემები მიუწვდომელია; სავარაუდოდ მცირე.
- სიმაღლე ზღვის დონიდან: მაღალი, დამახასიათებელი ჯავახეთის პლატოსთვის, შესაძლოა ≈2500−3000 მ. კონკრეტული მონაცემები საჭიროებს დაზუსტებას.
- სანაპირო ზოლის სიგრძე: მოკლე; სავარაუდოდ გარშემორტყმულია მდელოთი ან ვულკანური ქანით.
- წყლის წყარო(ები): უპირატესად თოვლის ნადნობი წყლები და ატმოსფერული ნალექები; შესაძლოა მიწისქვეშა წყაროები.
- გადინება: სავარაუდოდ არ გააჩნია (გაუდინარია) ან დრენირდება მიწისქვეშა გაჟონვით.
- წყლის ტიპი: მტკნარი. შესაძლოა მუქი შეფერილობის ჩანდეს.
- აუზის გეოლოგია: ვულკანური წარმოშობის (სავარაუდოდ კრატერული ტბა ან დეპრესია) ჯავახეთის პლატოზე.
ეკოლოგიური ინფორმაცია:
- ფლორა (მცენარეულობა): გარშემორტყმულია მაღალმთიანი ალპური და სუბალპური ბალახოვნებით/მდელოებით, რაც დამახასიათებელია ჯავახეთის პლატოსთვის. მოსალოდნელია მინიმალური წყლის მცენარეულობა ცივი ტემპერატურისა და ყინულის საფარის ხანგრძლივობის გამო.
- ფაუნა (ცხოველთა სამყარო): თევზის არსებობა გაურკვეველია; შესაძლოა მცირე პოპულაციები, თუ ინტროდუცირებულია ან ბუნებრივად გვხვდება მიწისქვეშა კავშირებით (ნაკლებად სავარაუდო). ჯავახეთის პლატო კრიტიკულად მნიშვნელოვანია როგორც მრავალი სახეობის ფრინველის, განსაკუთრებით წყალმცურავების, გამრავლებისა და შეჩერების ადგილი; ყარაგოლი სავარაუდოდ ხელს უწყობს ამ ჰაბიტატების ქსელს. პლატოს ფაუნა მოიცავს მღრღნელებს, მელებს, მგლებს და პირობებთან ადაპტირებულ კონკრეტულ რეპტილიებს/ამფიბიებს.
- ტროფიკული დონე: მოსალოდნელია ოლიგოტროფული ან მეზოტროფული (საკვები ნივთიერებებით ღარიბიდან ზომიერამდე).
- წყლის გამჭვირვალობა: სავარაუდოდ მაღალი გამჭვირვალობის, თუმცა წყალი შეიძლება მუქი ჩანდეს.
- წყლის ტემპერატურა: ძალიან ცივი მთელი წლის განმავლობაში. მყარად გაყინულია ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში (გვიანი შემოდგომიდან გვიან გაზაფხულამდე/ადრეულ ზაფხულამდე).
- pH დონეები: მონაცემები მიუწვდომელია.
- გახსნილი ჟანგბადის დონეები: მონაცემები მიუწვდომელია.
- უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: მაღალმთიანი ვულკანური ტბის ეკოსისტემა. საერთაშორისო მნიშვნელობის ჯავახეთის ჭარბტენიანი სისტემის ნაწილი, მნიშვნელოვანი ფრინველთა სამყაროსთვის.
- კონსერვაციის სტატუსი: შესაძლოა მდებარეობდეს ჯავახეთის ეროვნული პარკის ან მასთან დაკავშირებული აღკვეთილების საზღვრებში ან მათ მახლობლად, რაც მას დაცვას ანიჭებს. პლატოს ეკოსისტემა მგრძნობიარედ ითვლება.
- ინვაზიური სახეობები: მონაცემები მიუწვდომელია; ნაკლებად სავარაუდოა ასეთ შორეულ, მკაცრ გარემოში, თუ თევზით გამდიდრებასთან არ არის დაკავშირებული.
ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა:
- ისტორიული მნიშვნელობა: ჯავახეთის პლატო შეიცავს მრავალ პრეისტორიულ არქეოლოგიურ ძეგლს (მეგალითები, ყორღნები), რაც მიუთითებს რეგიონში უძველესი ადამიანის არსებობაზე. თავად ტბა სავარაუდოდ წარმოადგენდა ორიენტირს ან რესურსს სეზონური მეჯოგეებისთვის.
- მიმდინარე გამოყენება: უპირატესად სტუმრობენ ლაშქრობის, ფრინველებზე დაკვირვების ან გეოლოგიური ტურიზმის ფარგლებში ჯავახეთის პლატოს შესასწავლად. უფრო იშვიათად მონახულებადი, ვიდრე რეგიონის უფრო დიდი, მისადგომი ტბები. შესაძლოა გამოიყენებოდეს შეზღუდული ადგილობრივი ძოვებისთვის ახლომახლო.
- გარემოსდაცვითი საკითხები: სიშორე და მკაცრი კლიმატი ბუნებრივ დაცვას უზრუნველყოფს. პოტენციური ზეგავლენა მოიცავს არარეგულირებული ძოვების ეფექტებს მიმდებარე მდელოებზე, ფრინველთა სამყაროს შეწუხებას და კლიმატის ცვლილების გრძელვადიან გავლენას მგრძნობიარე მაღალმთიან ჭარბტენიან ეკოსისტემაზე (წყლის დონეები, გაყინვის ხანგრძლივობა).
- მართვა და კონსერვაციის მცდელობები: თუ ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების ნაწილია, იმართება დაცული ტერიტორიების სააგენტოს მიერ. სავარაუდოდ მოქმედებს რეგულაციები მიწათსარგებლობასთან, კემპინგთან და პოტენციურად წვდომასთან დაკავშირებით.
- ადგილობრივი თემები: შეზღუდული პირდაპირი ეკონომიკური დამოკიდებულება სიშორის გამო. ჯავახეთის ადგილობრივი სომხური და ქართული თემების მიერ დაფასებული ფართო ბუნებრივი და კულტურული ლანდშაფტის ნაწილი.
საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები:
- სახელწოდება „ყარაგოლი“ თურქულ ენებზე „შავ ტბას“ ნიშნავს, რაც სავარაუდოდ წყლის შეფერილობაზე მიუთითებს.
- მდებარეობს მაღალმთიან ჯავახეთის ვულკანურ პლატოზე, საქართველოს ერთ-ერთ ყველაზე უნიკალურ ლანდშაფტზე.
- რეგიონის ნაწილი ტბების მაღალი სიმჭიდროვით, რაც გადამწყვეტია გადამფრენი ფრინველებისთვის.
- ახასიათებს მკაცრი კონტინენტური კლიმატი გრძელი, ცივი, თოვლიანი ზამთრით.
- სრულიად მიუწვდომელია ზამთრისა და გაზაფხულის თვეებში თოვლის საფარის გამო.
Leave a review