ორეთის ტბა

ორეთის ტბა თვალწარმტაცი მაღალმთიანი ტბაა, რომელიც მდებარეობს საქართველოს ჩრდილო-აღმოსავლეთით, შორეულ და მკაცრად დაცულ თუშეთის რეგიონში. დიდი კავკასიონის მთებში, ტყის ზონის საგრძნობლად ზემოთ მოქცეული ეს ხელუხლებელი ტბა, სავარაუდოდ, მყინვარული წარმოშობისაა და ცირკს იკავებს ვრცელ, ხალისიან ალპურ მდელოებს შორის. ორეთის ტბამდე მისვლა თავისთავად თავგადასავალია და, როგორც წესი, მოითხოვს მრავალდღიან ლაშქრობას ან ცხენებით მგზავრობას თუშეთის სოფლებიდან, მაგალითად, ომალოდან. ის ცნობილია მოლაშქრეებსა და მხედრებს შორის თავისი განსაცვიფრებელი ბუნებრივი სილამაზითა და შთამბეჭდავი პანორამული ხედებით, რომლებიც იშლება გარემომცველ თოვლიან მწვერვალებსა და დრამატულ ლანდშაფტებზე. თავად ტბა შედარებით მცირე ზომისაა, ხასიათდება კრისტალურად სუფთა, უკიდურესად ცივი მტკნარი წყლით, რომელიც თოვლის ნადნობი წყლებითა და ნალექებით საზრდოობს. მისი ეკოსისტემა მყიფეა და ადაპტირებულია მკაცრ ალპურ პირობებთან, მათ შორის ზამთრის ხანგრძლივ ყინულოვან საფართან. როგორც თუშეთის დაცული ტერიტორიების (რომელიც მოიცავს ეროვნულ პარკსა და დაცულ ლანდშაფტს) გამორჩეული ნაწილი, ორეთის ტბა წარმოადგენს არა მხოლოდ პეიზაჟურ ღირსშესანიშნაობას, არამედ რეგიონის უნიკალური ბუნებრივი მემკვიდრეობის მნიშვნელოვან ნაწილს, რომელიც იზიდავს მათ, ვინც ეძებს ველურ ბუნებას, რთულ ლაშქრობებსა და ევროპის ერთ-ერთ ყველაზე შორეულ და კარგად შემონახულ მთიან გარემოში ჩაძირვას.

იდენტიფიკაცია და მდებარეობა

• სახელწოდება: ორეთის ტბა
• მდებარეობა:
  • ქვეყანა: საქართველო
  • რეგიონი: კახეთი
  • მუნიციპალიტეტი: ახმეტა (კონკრეტულად თუშეთის ისტორიულ-გეოგრაფიულ მხარეში).
  • უახლოესი ძირითადი ღირსშესანიშნაობა/არეალი: მდებარეობს თუშეთის მაღალ მთებში, მისადგომია ბილიკებით, რომლებიც ხშირად იწყება ომალოს მიდამოებიდან ან თუშეთის ეროვნული პარკის/დაცული ლანდშაფტის სხვა წერტილებიდან.
  • კოორდინატები: დაახლოებით 42∘24′ ჩ.გ., 45∘33′ ა.გ.
• კავშირები: საზრდოობს თოვლის ნადნობი წყლებითა და ნალექებით მის უშუალო მაღალმთიან წყალშემკრებ აუზში. სავარაუდოდ, წარმოადგენს სათავეს მცირე მთის ნაკადულისა, რომელიც საბოლოოდ თუშეთის ერთ-ერთ მთავარ სამდინარო სისტემას, მაგალითად, პირიქითი ალაზნის ან თუშეთის ალაზნის აუზს უერთდება.

ფიზიკური მახასიათებლები

• ზედაპირის ფართობი: მცირე, დამახასიათებელი მყინვარული ტბისთვის (ტარნი), შეფასებულია დაახლოებით 0.03-0.05 კვადრატულ კილომეტრად.
• მაქსიმალური სიღრმე: უცნობია, მაგრამ სავარაუდოდ ზომიერად ღრმაა მის ზომასთან შედარებით, როგორც ხშირად ხდება ცირკის ტბების შემთხვევაში.
• საშუალო სიღრმე: უცნობია.
• მოცულობა: მცირე.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: მაღალი, ზოგადად მოხსენიებულია დაახლოებით 2650-2800 მეტრის ფარგლებში.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: შედარებით მოკლე.
• წყლის წყარო(ებ)ი: უპირატესად თოვლის ნადნობი, ნალექები.
• გამომდინარე ნაკადული(ებ)ი: სავარაუდოა მცირე გამომდინარე ნაკადული.
• წყლის ტიპი: მტკნარი.
• აუზის გეოლოგია: მყინვარული წარმოშობის; სავარაუდოდ იკავებს ცირკის აუზს, რომელიც წარსული გამყინვარების შედეგად არის გამოკვეთილი.

ეკოლოგიური ინფორმაცია

• ფლორა: მდებარეობს ტყის ზონის საგრძნობლად ზემოთ, ტბა გარშემორტყმულია ალპური მდელოებით, სადაც დომინირებს ბალახები, ისლები და მრავალფეროვანი ფერადი ალპური ველური ყვავილები ხანმოკლე ზაფხულის სავეგეტაციო პერიოდში. ცივ, საკვები ნივთიერებებით ღარიბ ტბაში წყლის მცენარეულობა სავარაუდოდ ძალიან მწირია.
• ფაუნა: ორეთის მსგავსი მაღალმთიანი, იზოლირებული მყინვარული ტბები ხშირად ბუნებრივად უთევზოა. მიმდებარე ალპური ზონა წარმოადგენს სპეციალიზებული მთის ფაუნის ჰაბიტატს, როგორიცაა აღმოსავლეთკავკასიური ჯიხვი, არჩვი და სხვადასხვა მაღალმთიანი ფრინველები (მაგ., კავკასიური შურთხი, კავკასიური როჭო, მტაცებელი ფრინველები). აქ ბინადრობენ ალპურ პირობებთან ადაპტირებული მცირე ძუძუმწოვრები და უხერხემლოები. ტერიტორიაზე შესაძლოა გადაადგილდებოდნენ უფრო დიდი ძუძუმწოვრები, როგორიცაა დათვი ან მგელი. შესაძლოა, ამფიბიებიც გვხვდებოდნენ გაჟონვის ადგილებთან ახლოს.
• ტროფული დონე: ძლიერ ოლიგოტროფული (ძალიან ღარიბი საკვები ნივთიერებებით) მაღალი სიმაღლის, გეოლოგიისა და შეზღუდული ორგანული შემოდინების გამო.
• წყლის გამჭვირვალობა: ძალიან მაღალი (კრისტალურად სუფთა) ნალექებისა და საკვები ნივთიერებების დაბალი დონის გამო.
• წყლის ტემპერატურა: ძალიან ცივია მთელი წლის განმავლობაში. გაყინულია წლის მნიშვნელოვანი ნაწილის განმავლობაში (გვიანი შემოდგომიდან/ადრეული ზამთრიდან გვიან გაზაფხულამდე/ადრეულ ზაფხულამდე). ზედაპირული წყალი მხოლოდ მინიმალურად თბება შუა ზაფხულში.
• pH დონე: სავარაუდოდ ნეიტრალურთან ან ოდნავ მჟავესთან ახლოს.
• გახსნილი ჟანგბადის დონე: სავარაუდოდ მაღალია, რაც დამახასიათებელია ცივი, ოლიგოტროფული წყლებისთვის.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: მაღალი კავკასიონის ალპური ტბის ეკოსისტემის ხელუხლებელი მაგალითი თუშეთის უნიკალური ბიოგეოგრაფიული კონტექსტის ფარგლებში.
• კონსერვაციული სტატუსი: მდებარეობს მაღალი დაცვის სტატუსის მქონე თუშეთის დაცულ ტერიტორიებზე (თუშეთის ეროვნული პარკი და/ან თუშეთის დაცული ლანდშაფტი), რაც უზრუნველყოფს ტბისა და მისი შემოგარენის სამართლებრივ დაცვას.
• ინვაზიური სახეობები: უკიდურესად ნაკლებად სავარაუდოა მისი იზოლაციისა და მკაცრი გარემო პირობების გამო.

ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა

• ისტორიული მნიშვნელობა: მდებარეობს თუშეთში, რეგიონში, რომელსაც აქვს გამორჩეული კულტურული იდენტობა და ისტორია, მჭიდროდ დაკავშირებული მეცხვარეობასა და ტრანსჰუმანსთან (სეზონურ გადაადგილებასთან). ტბასა და მიმდებარე საძოვრებს სავარაუდოდ ტრადიციული მნიშვნელობა აქვს ადგილობრივი თუშური მწყემსებისა და თემებისთვის.
• მიმდინარე გამოყენება: უპირატესად ეკოტურიზმის საკვანძო დანიშნულების ადგილია, რომელიც იზიდავს მრავალდღიანი ლაშქრობისა და ცხენოსნობის მოყვარულებს, რომლებიც ეძებენ ველური ბუნების გამოცდილებასა და პეიზაჟურ სილამაზეს. მიმდებარე ალპური საძოვრები ტრადიციულად გამოიყენება სეზონური ცხვრის ძოვებისთვის.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: ტურიზმის პოტენციური ზემოქმედება მოიცავს ნიადაგის ეროზიას ბილიკებზე (განსაკუთრებით ცხენების მოძრაობისგან), საბანაკე ადგილების ზემოქმედებას (მცენარეულობის გათელვა, ნარჩენების მართვის გამოწვევები) და ველური ბუნების შეწუხებას. ჭარბმა ძოვებამ შესაძლოა გავლენა მოახდინოს მდელოს ეკოსისტემებზე. მაღალმთიანი გარემო განსაკუთრებით მგრძნობიარეა კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების მიმართ თოვლის საფარის ხანგრძლივობაზე, დნობის დროზე და ტემპერატურულ რეჟიმებზე.
• მართვისა და კონსერვაციის ძალისხმევა: იმართება საქართველოს დაცული ტერიტორიების სააგენტოს მიერ თუშეთის დაცული ტერიტორიების რეგულაციების შესაბამისად. მართვა სავარაუდოდ მოიცავს ბილიკების მოვლას, საბანაკე ადგილების განსაზღვრას, ვიზიტორთა განათლებას (Leave No Trace პრინციპები – კვალის დატოვების გარეშე) და ეკოსისტემებისა და ვიზიტორთა ზემოქმედების მონიტორინგს. თავად თუშეთში შესვლა სეზონურად შეზღუდულია მაღალმთიან უღელტეხილზე ამინდის პირობების გამო.
• ადგილობრივი თემები: ტბა მნიშვნელოვანი ბუნებრივი აქტივია, რომელიც მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს ადგილობრივ ტურიზმის ეკონომიკაში თუშეთის სოფლებში (ომალო, დართლო და ა.შ.) გიდების მომსახურებით, ცხენების გაქირავებით, განთავსებითა და კვებით. ტრადიციული ძოვების პრაქტიკა ასევე მნიშვნელოვანია ზოგიერთი ოჯახისთვის.

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები

• გთავაზობთ თუშეთის რეგიონში არსებულ ერთ-ერთ ყველაზე განსაცვიფრებელ და ვრცელ პანორამულ ხედებს.
• ტბამდე მისასვლელად საჭიროა მნიშვნელოვანი ფიზიკური ძალისხმევა და დრო (ჩვეულებრივ 2-3 დღე ერთი მიმართულებით ფეხით ან ცხენით), რაც აძლიერებს მის შორეულ და ველურ მიმზიდველობას.
• მდებარეობს ევროპის ერთ-ერთ ყველაზე ეკოლოგიურად დაცულ და კულტურულად უნიკალურ მთიან რეგიონში.
• მაღალი სიმაღლის გამო წლის უმეტესი ნაწილი გაყინულია.