კუმისის ტბა შედარებით თავთხელი ტბაა, რომელიც მდებარეობს საქართველოს ქვემო ქართლის მხარეში, თბილისის სამხრეთით, გარდაბნის ან თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტებში, სოფელ კუმისის მახლობლად. ბევრი მთის ტბისგან განსხვავებით, კუმისი მდებარეობს ქვემო ქართლის დაბლობზე, ზღვის დონიდან დაახლოებით 470 მეტრის სიმაღლეზე (დაახლ. 1542 ფუტი). ტბას უნიკალური ისტორია აქვს: გავრცელებული ინფორმაციით, წარსულში მნიშვნელოვნად ან სრულადაც კი დაშრა, სანამ ხელოვნურად შეავსებდნენ, ძირითადად სარწყავი და რეკრეაციული მიზნებისთვის.
ისტორიულად ცნობილია თავისი სამკურნალო ტალახით (პელოიდებით), რომელიც მდიდარია მინერალებით, როგორიცაა გოგირდწყალბადი, და გამოიყენება ბალნეოლოგიური მკურნალობისთვის. კუმისის ტბის წყალი ადრე აღწერილი იყო როგორც მლაშე ან მომლაშო. თუმცა, არხებით, განსაკუთრებით მდინარე ალგეთიდან წყლის გადმომყვანი არხით, შევსების შემდეგ, მისი წყალი ახლა უპირატესად მტკნარია, თუმცა სავარაუდოდ კვლავ მინერალიზებული. თავად ტბის ფსკერი შედგება თიხის ნალექებისგან, რომლებიც ამ სამკურნალო ტალახის საფუძველს ქმნის.
ფართობი, რომელიც ცვალებადი იყო, მაგრამ ხშირად დაახლოებით 5 კვადრატულ კილომეტრად მოიხსენიება, ტბა რჩება ძალიან თავთხელი, მაქსიმალური სიღრმე კი, სავარაუდოდ, მხოლოდ რამდენიმე მეტრია შევსების მცდელობების შემდეგაც კი (ისტორიული სიღრმე ხშირად ერთ მეტრზე ნაკლები იყო). ეს სითავთხლე ხელს უწყობს ზაფხულში წყლის მაღალ ტემპერატურას და სავარაუდოდ საკვები ნივთიერებებით მდიდარ (ევტროფულ) ეკოსისტემას. კუმისის ტბა ამჟამად ძალიან პოპულარული დანიშნულების ადგილია სამოყვარულო თევზაობისთვის, ხშირად იმართება როგორც ფასიანი ტბები, გამდიდრებული კობრის სხვადასხვა სახეობით, თეთრი ამურით, კარჩხანითა და პოტენციურად სხვებით. ის ასევე იზიდავს ადგილობრივებს პიკნიკებისა და მის ნაპირებთან დასვენებისთვის. დღევანდელი თარიღის (2025 წლის 26 აპრილი) გათვალისწინებით, კუმისის ტბა სრულად ხელმისაწვდომია, ყინულისგან თავისუფალია და სავარაუდოდ წყლის დონის მატებას განიცდის არხების სისტემით გაზაფხულის შემოდინების გამო.
იდენტიფიკაცია და ადგილმდებარეობა:
- სახელწოდება: კუმისის ტბა.
- ადგილმდებარეობა:
- ქვეყანა: საქართველო
- მხარე: ქვემო ქართლი
- მუნიციპალიტეტი: გარდაბნის / თეთრიწყაროს (საზღვართან ახლოს მდებარე). სოფლების კუმისის, წინწყაროს მახლობლად. თბილისის სამხრეთით.
- უახლოესი მნიშვნელოვანი ორიენტირი: თბილისის სამხრეთით, მდებარეობს ქვემო ქართლის ვაკეზე.
- კოორდინატები: დაახლოებით 41.61∘ ჩ.გ., 44.70∘ ა.გ. (მიახლოებითი).
- კავშირი სხვა წყლის ობიექტებთან: მნიშვნელოვნად საზრდოობს მდინარე ალგეთიდან გადმომყვანი ხელოვნური არხით. ასევე იღებს წყალს ატმოსფერული ნალექებიდან, გრუნტის წყლებიდან და პოტენციურად მცირე ადგილობრივი შემოდინებებიდან. გააჩნია კონტროლირებადი გადინება, სავარაუდოდ სარწყავი ქსელის ნაწილი.
ფიზიკური მახასიათებლები:
- ზედაპირის ფართობი: ისტორიულად ცვალებადი; ხშირად მოიხსენიება ≈5−6 კმ2 ფარგლებში, თუმცა მიმდინარე ფართობი შეიძლება განსხვავდებოდეს წყლის მართვის მიხედვით.
- მაქსიმალური სიღრმე: თავთხელი; კონკრეტული მიმდინარე მონაცემები საჭიროებს დაზუსტებას, მაგრამ ისტორიულად ძალიან თავთხელი იყო (<1მ). შევსების შემდეგ სავარაუდოდ მაქსიმუმ რამდენიმე მეტრია (ფიქსირდება 4მ-მდე).
- საშუალო სიღრმე: მონაცემები მიუწვდომელია; ისტორიულად უკიდურესად თავთხელი (ბოლო დროს ფიქსირდება დაახლოებით 2მ).
- მოცულობა: მონაცემები მიუწვდომელია; შედარებით მცირე სითავთხლის გამო, ძალიან ცვალებადი (ფიქსირდება დაახლ. 11-14 მლნ. მ³).
- სიმაღლე ზღვის დონიდან: ≈470 მ−475 მ (დაახლ. 1542 – 1558 ფუტი).
- სანაპირო ზოლის სიგრძე: მონაცემები მიუწვდომელია; დამოკიდებულია ფართობზე/ფორმასა და შედარებით ბრტყელ რელიეფზე.
- წყლის წყარო(ები): მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ალგეთი-კუმისის სარწყავი არხი, რომელიც წყალს მდინარე ალგეთიდან გადმოიყვანს. ასევე ატმოსფერული ნალექები, გრუნტის წყლები, მცირე ადგილობრივი შემოდინებები. ზოგი წყარო ახსენებს მდინარე მტკვრიდან არხებით მომარაგებასაც.
- გადინება: სავარაუდოდ კონტროლირებადი გადინება არხების სისტემით სარწყავად.
- წყლის ტიპი: ისტორიულად მლაშე/მომლაშო, ახლა უმეტესად მტკნარი მდინარე ალგეთის წყლის შემოდინების გამო, თუმცა სავარაუდოდ მინერალიზებული. განთქმულია სამკურნალო ტალახით.
- აუზის გეოლოგია: ტექტონიკური დეპრესია ქვემო ქართლის ვაკეზე. ტბის ფსკერი შედგება მინერალებით მდიდარი თიხის ნალექებისგან, რომლებიც ქმნიან სამკურნალო ტალახს (პელოიდებს), პოტენციურად ფსევდო-ვულკანური წარმოშობის.
ეკოლოგიური ინფორმაცია:
- ფლორა (მცენარეულობა): სანაპირო ზოლი სავარაუდოდ მოიცავს მარილის ამტანი სახეობების ნაშთებს, შერეულს ტიპურ დაბლობის ბალახებთან, ლერწამთან (Phragmites) და ისლთან, რომლებიც ადაპტირებულია წყლის დონის მერყეობასთან. წყლის მცენარეულობა გავრცელებულია თავთხელ ადგილებში.
- ფაუნა (ცხოველთა სამყარო): პოპულარული სათევზაო ადგილი შეიცავს მტკნარი წყლის თევზებს, როგორიცაა კობრი, თეთრი ამური, კარჩხანა, ლოქო, სარკისებრი კობრი, წვერა (ხშირად გამდიდრებულია თევზაობისთვის). ისტორიულად მნიშვნელოვანი იყო წყლის ფრინველებისთვის; რჩება მნიშვნელოვან ადგილად მოზამთრე და გადამფრენი ფრინველებისთვის. მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო მიწები და სტეპი მასპინძლობს დაკავშირებულ ადგილობრივ ფაუნას.
- ტროფიკული დონე: სავარაუდოდ ევტროფული, სითავთხლის, საკვები ნივთიერებების შემოდინებისა და თბილი ტემპერატურის გამო.
- წყლის გამჭვირვალობა: სავარაუდოდ დაბალიდან ზომიერამდე, რაზეც გავლენას ახდენს სითავთხლე, ნალექების აზვირთება და ევტროფულ ტბებში გავრცელებული წყალმცენარეების/პლანქტონის ზრდა.
- წყლის ტემპერატურა: მიჰყვება სეზონურ ჰაერის ტემპერატურას; მნიშვნელოვნად თბება ზაფხულში, რაც პოტენციურად გამოსადეგია ცურვისთვის. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ღრმად ან ხანგრძლივად გაიყინოს. ამჟამად (აპრილის ბოლოს), წყალი გრილია.
- pH დონეები: მონაცემები მიუწვდომელია; სავარაუდოდ ნეიტრალურიდან ოდნავ ტუტემდე.
- გახსნილი ჟანგბადის დონეები: მონაცემები მიუწვდომელია; სავარაუდოდ მერყეობს, პოტენციურად დაბალია ქვედა ფენებში ზაფხულში.
- უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: სამკურნალო (ბალნეოლოგიური) ტალახის არსებობა, მდიდარი სულფიდებითა და სხვა მინერალებით. ეკოსისტემა, რომელზეც ძლიერ გავლენას ახდენს და იმართება ადამიანის ჩარევით (ხელოვნური წყალმომარაგება). მნიშვნელოვანი შესაჩერებელი/გამოსაზამთრებელი ადგილი ფრინველებისთვის.
- კონსერვაციის სტატუსი: ძირითადი ფორმალური დაცული სტატუსი არ გააჩნია (როგორიცაა ეროვნული პარკი), მაგრამ აღიარებულია როგორც მნიშვნელოვანი ჭარბტენიანი ტერიტორია, განსაკუთრებით ფრინველებისთვის. ექვემდებარება წყლის მართვის რეგულაციებს. პოტენციური კანდიდატი დაცული ტერიტორიის სტატუსისთვის ბიომრავალფეროვნებისა და უნიკალური ტალახის რესურსის გამო.
- ინვაზიური სახეობები: მონაცემები მიუწვდომელია; არამშობლიური თევზის სახეობების ინტროდუქცია თევზაობისთვის გავრცელებული პრაქტიკაა ასეთ მართვად სათევზაო ადგილებში.
ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა:
- ისტორიული მნიშვნელობა: დიდი ხანია ცნობილია თავისი სამკურნალო ტალახით, რომელიც გამოიყენება ტრადიციულ მკურნალობასა და ბალნეოლოგიაში (გამოიყენება თბილისის ბალნეოლოგიურ კურორტზე). აქვს დოკუმენტირებული ისტორია სრულად ან ნაწილობრივ დაშრობისა და შემდგომი ხელოვნური შევსების პროექტებისა (ძირითადად დაკავშირებული საბჭოთა პერიოდის საირიგაციო სქემებთან, დაახლოებით 1960-იანი წლებიდან).
- მიმდინარე გამოყენება: ძირითადი გამოყენებაა სამოყვარულო თევზაობა (ხშირად კომერციულად მართული). სამკურნალო ტალახის წყარო. წყალი გამოიყენება ადგილობრივი ირიგაციისთვის. ზოგადი რეკრეაცია (პიკნიკები, ნაპირთან დასვენება). მნიშვნელოვანი ადგილი ფრინველებზე დაკვირვებისთვის.
- გარემოსდაცვითი საკითხები: წყლის დონის მკვეთრი მერყეობისა და დაშრობის ისტორია, რაც გავლენას ახდენს ბიომრავალფეროვნებაზე. წყლის ხარისხზე პოტენციურად მოქმედებს არხიდან შემოდინება და სასოფლო-სამეურნეო ჩამონადენი. ევტროფიკაციის რისკი. თევზჭერის წნეხის მდგრადობა. ტალახის მოპოვების მართვა და პოტენციური გარემოზე ზემოქმედება. რეკრეაციული ვიზიტორებისგან ნარჩენების მართვა.
- მართვა და კონსერვაციის მცდელობები: წყლის დონე აქტიურად იმართება ალგეთი-კუმისის არხების სისტემით (საქართველოს მელიორაცია). სათევზაო საქმიანობას ხშირად მართავენ კერძო მოიჯარეები ან ასოციაციები. შესაძლოა არსებობდეს რეგულაციები ტალახის მოპოვებასთან დაკავშირებით. ბოლო დროს განხორციელდა მცდელობები წყალმომარაგების გასაუმჯობესებლად დაშრობის თავიდან ასაცილებლად.
- ადგილობრივი თემები: წარმოადგენს მნიშვნელოვან რეკრეაციულ რესურსს (თევზაობა) და პოტენციურ ეკონომიკურ აქტივობას, რომელიც დაკავშირებულია თევზაობასთან და შესაძლოა სამკურნალო ტალახთან. ამარაგებს სარწყავი წყლით. მისი მერყევი მდგომარეობა გავლენას ახდენს ადგილობრივ აღქმასა და გამოყენებაზე.
საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები:
- განთქმულია თავისი სამკურნალო ტალახით, რომელიც გამოიყენება სახსრების, კანისა და სხვა დაავადებების სამკურნალოდ.
- ტბა წარსულში სრულად (ან თითქმის სრულად) დამშრალა და შემდგომში შეივსო მდინარე ალგეთიდან არხის საშუალებით გადმოყვანილი წყლით.
- მისი წყლის ხასიათი მნიშვნელოვნად შეიცვალა მლაშე/მომლაშოდან უპირატესად მტკნარ წყალზე ამ ჩარევის გამო.
- ძალიან პოპულარული და ხელმისაწვდომი სათევზაო ადგილია თბილისთან ახლოს.
- მნიშვნელოვანი ლოკაციაა ფრინველებზე დაკვირვებისთვის, განსაკუთრებით მიგრაციის სეზონებზე.
- მდებარეობს რეგიონში (ქვემო ქართლი), რომელიც ცნობილია თავისი მდიდარი არქეოლოგიური ისტორიით, თუმცა თავად ტბა არ წარმოადგენს პირველად ისტორიულ ძეგლს.
Leave a review