ერწოს ტბა

ერწოს ტბა (Ertsos Tba) აღიარებულია როგორც საქართველოს უდიდესი ცნობილი კარსტული ტბა. იგი მდებარეობს ჯავის მუნიციპალიტეტში (ცხინვალის რეგიონის/სამხრეთ ოსეთის სადავო/ოკუპირებულ ტერიტორიაზე, ისტორიულად შიდა ქართლის ნაწილი), სოფელ ერწოს მახლობლად. ზღვის დონიდან დაახლოებით 1710 მეტრ სიმაღლეზე, მდინარე ყვირილის აუზის ტერიტორიაზე მდებარე ამ მუდმივ ტბას უნიკალური ხასიათი აქვს, რაც მისი კარსტული წარმოშობიდან გამომდინარეობს. მისი აუზი ოთხ განსხვავებულ კარსტულ ძაბრს მოიცავს, რაც მის სანაპირო ზოლს რთულ ფორმას აძლევს. ერწოს ტბა საზრდოობს მუდმივი ნაკადულებით, წვიმით, თოვლის ნადნობითა და მიწისქვეშა კარსტული წყლებით; იგი თევზის საბინადროს წარმოადგენს და გარშემორტყმულია ტყიანი მთებითა და მდელოებით. მიუხედავად წყლის დონის მნიშვნელოვანი სეზონური მერყეობისა და ზამთარში თითქმის ხუთი თვით გაყინვისა, ტბა ნაწილობრივ მნიშვნელოვან სიღრმეს ინარჩუნებს. ტბას კონსერვაციული მნიშვნელობა აქვს და შეტანილია „საქართველოს წითელ ნუსხაში“.

იდენტიფიკაცია და მდებარეობა:

• ტბის სახელი: ერწოს ტბა (Ertsos Tba).
• მდებარეობა:
  • ქვეყანა/რეგიონი: საქართველო, ჯავის მუნიციპალიტეტი (ცხინვალის რეგიონი/სამხრეთ ოსეთი – ოკუპირებული/სადავო ტერიტორია), ისტორიულად შიდა ქართლის მხარე.
  • კონკრეტული მდებარეობა: სოფელ ერწოსთან ახლოს, ერწო-წონის ქვაბულის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში.
  • უახლოესი მთავარი ღირსშესანიშნაობა/არეალი: სოფელი ერწო, მდინარე ყვირილის აუზის ტერიტორია.
  • კოორდინატები: დაახლოებით 42.47∘ ჩ.გ., 43.75∘ ა.გ.
  • კავშირი სხვა წყლის ობიექტებთან: საზრდოობს სამი მუდმივი ნაკადულითა და მიწისქვეშა კარსტული წყლის სისტემებით. მიუხედავად იმისა, რომ ყვირილის აუზის ტერიტორიაზე მდებარეობს, მისი უშუალო გადინების მექანიზმი კარსტული არხებით შესაძლოა რთული იყოს.

ფიზიკური მახასიათებლები:

• ზედაპირის ფართობი: დაახლოებით 0.31 კმ².
• მაქსიმალური სიღრმე: აღწევს 19 მეტრს.
• საშუალო სიღრმე: დაახლოებით 2.1 მეტრი.
• მოცულობა: დაახლოებით 0.65 მილიონი კუბური მეტრი.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: დაახლოებით 1710 მეტრი.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: აქვს რთული, არასწორი ფორმის სანაპირო ზოლი, რაც მისი მრავალ ძაბრში ფორმირებითაა განპირობებული.
• წყლის წყარო(ები): წყალს იღებს სამი მუდმივი მდინარიდან/ნაკადულიდან, თოვლის ნადნობიდან, წვიმისა და მიწისქვეშა კარსტული წყლის წყაროებიდან.
• გამდინარე(ები) (ასეთის არსებობის შემთხვევაში): დრენაჟი ხდება კარსტული სისტემის მეშვეობით, სავარაუდოდ ტბის აუზის წარმომქმნელ ძაბრებთან დაკავშირებული მიწისქვეშა არხებით.
• წყლის ტიპი: მტკნარი.
• აუზის გეოლოგია: კარსტული ტბა. მისი აუზი ფორმირებულია ოთხი ურთიერთდაკავშირებული კარსტული ძაბრით, რომლებიც განვითარებულია ქვემდებარე ხსნად ქანებში (სავარაუდოდ კირქვებში).

ეკოლოგიური ინფორმაცია:

• ფლორა (მცენარეულობა): გარშემორტყმულია მთის ტყეებითა და მდელოებით. წყლის მცენარეულობის არსებობა დამოკიდებულია სიღრმეზე და სუბსტრატზე სხვადასხვა ძაბრის აუზებში.
• ფაუნა (ცხოველთა სამყარო): ტბაში ბინადრობს თევზის პოპულაციები, მათ შორის კობრის სახეობები. მიმდებარე ხმელეთის გარემო მასპინძლობს რეგიონის მთის ტყეებისა და მდელოებისთვის დამახასიათებელ ფაუნას.
• ტროფიკული დონე: სპეციფიკური ტროფიკული სტატუსის შესახებ ინფორმაცია შეზღუდულია, მაგრამ სავარაუდოდ მერყეობს ნაკადულებიდან შემოსული საკვები ნივთიერებებისა და შიდა პროცესების მიხედვით.
• წყლის გამჭვირვალობა: წყალი ზოგადად გამჭვირვალეა.
• წყლის ტემპერატურა: ზედაპირული წყლის ტემპერატურა ზაფხულში 23–25 °C-ს აღწევს. ტბა ზამთარში იყინება.
• pH დონე: სპეციფიკური ინფორმაცია მიუწვდომელია; სავარაუდოდ, გავლენას ახდენს კარსტული გეოლოგია.
• გახსნილი ჟანგბადის დონე: სპეციფიკური ინფორმაცია მიუწვდომელია; საკმარისია თევზის პოპულაციების არსებობისთვის.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: საქართველოს უდიდესი ცნობილი კარსტული ტბა. შედარებით მაღალ სიმაღლეზე თევზის პოპულაციების საბინადრო გარემო. შეტანილია „საქართველოს წითელ ნუსხაში“, რაც მის კონსერვაციულ ღირებულებაზე მიუთითებს.
• კონსერვაციული სტატუსი: შეტანილია „საქართველოს წითელ ნუსხაში“. მისი მდებარეობა სადავო ტერიტორიაზე გავლენას ახდენს მიმდინარე კონსერვაციული მართვის შესაძლებლობებზე.
• ინვაზიური სახეობები: ინფორმაცია მიუწვდომელია.

ადამიანის ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა:

• ისტორიული მნიშვნელობა: მდებარეობს სოფელ ერწოსთან ახლოს, ისტორიულად დასახლებული რეგიონის ნაწილი. კარსტულ ტბებს ხშირად ადგილობრივი კულტურული მნიშვნელობა აქვთ.
• მიმდინარე გამოყენება: ტბამდე მისვლა შესაძლებელია გრუნტის გზით და ადგილობრივები მას პიკნიკებისთვის იყენებენ. ტბაში თევზაობენ.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: კარსტული სისტემები არსებითად მგრძნობიარეა მიწისქვეშა მკვებავებში დამაბინძურებლების შეღწევის მიმართ. ტბის ეკოსისტემაზე შესაძლოა გავლენა იქონიოს მისი მკვებავი ნაკადულებიდან წყლის ხარისხის ან რაოდენობის ცვლილებამ. პოლიტიკური სიტუაცია გავლენას ახდენს გარემოს მონიტორინგსა და მართვაზე.
• მართვა და კონსერვაციული ძალისხმევა: მისი შეტანა წითელ ნუსხაში ხაზს უსვამს დაცვის აღიარებულ საჭიროებას, მაგრამ აქტიურ მართვას აფერხებს გეოპოლიტიკური მდგომარეობა.
• ადგილობრივი თემები: წარმოადგენს ადგილობრივი რეკრეაციულ ადგილს (პიკნიკები, პოტენციურად თევზაობა) ახლომდებარე ტერიტორიების მაცხოვრებლებისთვის, როდესაც ხელმისაწვდომია.

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები:

• ოფიციალურად აღიარებულია როგორც საქართველოს უდიდესი კარსტული ტბა.
• ტბის აუზი უნიკალურად ფორმირებულია ოთხი განსხვავებული, წყლით სავსე კარსტული ძაბრით.
• შეტანილია „საქართველოს წითელ ნუსხაში“, რაც მის ეროვნულ კონსერვაციულ მნიშვნელობას აღნიშნავს.
• განიცდის წყლის დონის მნიშვნელოვან სეზონურ მერყეობას, უმაღლეს დონეს მაის-ივნისში აღწევს, ხოლო უდაბლესს – აგვისტო-სექტემბერში.
• ზამთრის პერიოდში თითქმის ხუთი თვით იყინება.