ნარიყალა

ნარიყალა: თბილისის სული და ისტორია ერთ კადრში

თუ გსურთ, ერთი შეხედვით შეიგრძნოთ თბილისის მთელი ისტორია, ხასიათი და სილამაზე, ადგილი, სადაც უნდა ახვიდეთ, ნარიყალას ციხეა. ეს არ არის უბრალოდ ძველი სიმაგრე; ეს არის ქალაქის გული, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში უცვლელად ფეთქავს სოლოლაკის მაღალ ქედზე და გადმოჰყურებს ფერად აივნებს, გოგირდის აბანოების გუმბათებსა და მტკვრის მარადიულ დინებას. ნარიყალაზე დგომა ნიშნავს, რომ თქვენ დგახართ იქ, სადაც ყველაფერი დაიწყო.

ციხის პირველი ქვები აქ IV საუკუნეში დაიდო, როდესაც მას „შურის ციხეს“ უწოდებდნენ. წარმოიდგინეთ, ეს კედლები priveli qarTvelebis, სპარსელების, არაბი ამირების, დავით აღმაშენებლის მეომრებისა და მონღოლი დამპყრობლების ნაბიჯებს ინახავს. სწორედ მონღოლებმა შეარქვეს მას „ნარინ ყალა“, ანუ „პატარა ციხე“, სახელი, რომელიც დღემდე შემორჩა. ეს სახელი თითქოს ირონიულად ჟღერს, როცა მის სიდიადესა და უდიდეს ისტორიულ მნიშვნელობას აცნობიერებ.

ნარიყალა ყოველთვის იყო ბრძოლის ეპიცენტრში. მისი დაუფლება თბილისზე ბატონობას ნიშნავდა. ის იყო ქალაქის უკანასკნელი თავშესაფარი და მისი თავისუფლების სიმბოლო. თუმცა, მისი ყველაზე დიდი მტერი არა უცხოელი დამპყრობელი, არამედ დრო და უბედური შემთხვევა აღმოჩნდა. 1827 წელს, რუსული გარნიზონის დენთის საწყობის აფეთქებამ ციხე თითქმის მთლიანად დაანგრია და იმ მდუმარე, რომანტიკულ ნანგრევებად აქცია, რომელსაც დღეს ვხედავთ.

მაგრამ ნარიყალა არასდროს დაცემულა საბოლოოდ. მისი კედლები, თუნდაც დაზიანებული, დღესაც ამაყად დგას. მათ შორის მოქცეული, ახლად აღდგენილი წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია კი ციხის სულიერი აღორძინების სიმბოლოა. აქ ამოსვლა ნიშნავს, რომ თქვენ არა მხოლოდ ისტორიულ ძეგლს ათვალიერებთ, არამედ ეხებით ქალაქის ცოცხალ მეხსიერებას.

ხედი, რომელიც ნარიყალადან იშლება, თავად არის ისტორია. აქედან ხედავთ, როგორ ერწყმის ერთმანეთს ძველი და ახალი თბილისი, როგორ თანაარსებობს სხვადასხვა კულტურა და ეპოქა. ეს არის კადრი, რომელიც ყველაზე კარგად აღწერს თბილისს — ქალაქს, რომელიც თავისი ციხესიმაგრის მსგავსად, მრავალჯერ დანგრეულა, მაგრამ ყოველთვის შეძლო ფერფლიდან აღდგომა, კიდევ უფრო ლამაზი და ძლიერი.

🗺️ გეოგრაფია და მდებარეობა

ზუსტი მდებარეობა:

ნარიყალას ციხესიმაგრე მდებარეობს ძველი თბილისის თავზე, სოლოლაკის ქედზე, თბილისის ბოტანიკურ ბაღსა და გოგირდის აბანოებს შორის.

სტრატეგიული მნიშვნელობა:

ციხე იდეალურად აკონტროლებდა ქალაქის ისტორიულ ცენტრს და მთავარ სავაჭრო-სატრანზიტო გზებს, რომლებიც მტკვრის ხეობაში გადიოდა.

კოორდინატები:

დაახლოებით 41.6879° N, 44.8075° E.

📖 ისტორია და წარსული

მშენებლობის თარიღი და წარმოშობა:

ციხის თავდაპირველი ვერსია, „შურის ციხე“, აშენდა IV საუკუნეში. ის მნიშვნელოვნად გააფართოვეს VII-VIII საუკუნეებში არაბმა ამირებმა, ხოლო მოგვიანებით – დავით აღმაშენებელმა.

ისტორიული როლი:

ნარიყალა იყო თბილისის მთავარი თავდაცვითი ნაგებობა, სამეფო ციტადელი და ქალაქის მმართველების რეზიდენცია.

მნიშვნელოვანი მოვლენები:

გადაიტანა არაერთი ალყა და ბრძოლა. XIII საუკუნიდან ცნობილია, როგორც „ნარიყალა“. 1827 წლის აფეთქებამ სერიოზულად დააზიანა. 1990-იან წლებში მის ტერიტორიაზე აღადგინეს XII საუკუნის წმინდა ნიკოლოზის ტაძარი.

სტატუსი:

წარმოადგენს საქართველოს ეროვნული მნიშვნელობის კულტურის ძეგლს და თბილისის სავიზიტო ბარათს.

🏗️ არქიტექტურა და დიზაინი

გამოყენებული მასალები:

ნაგებია ადგილობრივი ქვით. კედლებზე ნათლად ჩანს სხვადასხვა პერიოდის სამშენებლო ფენები.

ძირითადი მახასიათებლები:

შედგება ზედა და ქვედა ციხისგან. შემორჩენილია გალავნის კედლები, კოშკები, ციტადელის ნანგრევები და წმ. ნიკოლოზის ეკლესია. ციხის ქვედა ეზოში აღმოჩენილია XII საუკუნის აბანოს ნაშთები.

უნიკალური ასპექტები:

მისი არქიტექტურული ხიბლი მის მრავალფეროვან ისტორიაშია. ყოველი ეპოქის მმართველმა მას საკუთარი კვალი დაამჩნია, რის გამოც ის ერთგვარი არქიტექტურული ქრონიკაა.

🌟 კულტურული და ტურისტული მნიშვნელობა

ლეგენდები და ისტორიები:

ნარიყალა თბილისის დაარსების ლეგენდის განუყოფელი ნაწილია. ის ქალაქის უძლეველობისა და მუდმივი განახლების სიმბოლოა.

რელიგიური მნიშვნელობა:

აღდგენილი წმინდა ნიკოლოზის ტაძარი მოქმედია და ადგილს მნიშვნელოვან სულიერ ცენტრად აქცევს.

ამჟამინდელი გამოყენება:

ეს არის თბილისის ერთ-ერთი ყველაზე მონახულებადი ადგილი. იდეალურია ისტორიის მოყვარულთათვის, ფოტოგრაფებისთვის და უბრალოდ მათთვის, ვისაც ქალაქის საუკეთესო ხედებით დატკბობა სურს.

🚶 როგორ მოვინახულოთ

საუკეთესო დრო მოსანახულებლად:

ნებისმიერ სეზონზე ლამაზია, თუმცა განსაკუთრებით შთამბეჭდავია მზის ამოსვლისას ან ჩასვლისას, როდესაც ქალაქი ოქროსფერ ფერებში ეხვევა.

ხელმისაწვდომობა:

ციხემდე ასვლა შესაძლებელია რიყის პარკიდან საბაგირო გზით, რაც ყველაზე მარტივი და სანახაობრივი გზაა. ასევე შესაძლებელია ფეხით ასვლა ბეთლემის ქუჩიდან ან ბოტანიკური ბაღის მხრიდან.