საბჭოთა პერიოდში დახურული და გაუქმებული ტაძარი XX საუკუნის ბოლოს დაუბრუნდა საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას, აღდგა და აგარაკ-წალკის ეპარქიის საკათედრო ტაძრის სტატუსი მიენიჭა. დღეს იგი არა მხოლოდ წალკის მუნიციპალიტეტის მთავარი სულიერი ცენტრი, არამედ რეგიონის მრავალფეროვანი ისტორიული და კულტურული მემკვიდრეობის მნიშვნელოვანი სიმბოლოა.

ფუნდამენტური იდენტიფიკაცია

• ოფიციალური სახელი: წალკის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის საკათედრო ტაძარი
• ტიპი: ქართული მართლმადიდებლური საკათედრო ტაძარი
• მდებარეობა: ქალაქი წალკა, წალკის მუნიციპალიტეტი, ქვემო ქართლის მხარე, საქართველო.
• სტატუსი: მოქმედი საკათედრო ტაძარი, კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლი.

ისტორიული კონტექსტი

• მშენებლობა: ტაძარი აშენდა 1870-1880-იან წლებში, წალკაში XIX საუკუნის პირველ ნახევარში ოსმალეთის იმპერიიდან გადმოსახლებული ბერძენი მოსახლეობის მიერ.
• საბჭოთა პერიოდი: XX საუკუნის 30-იან წლებში, სხვა მრავალი ეკლესიის მსგავსად, ტაძარი დაიხურა და მისი შენობა ათწლეულების განმავლობაში არარელიგიური მიზნებისთვის, მათ შორის სასაწყობე მეურნეობისთვის გამოიყენებოდა, რამაც მნიშვნელოვნად დააზიანა მისი ინტერიერი.
• უახლესი ისტორია: 1990-იან წლებში ტაძარი დაუბრუნდა საქართველოს საპატრიარქოს. ჩატარდა აღდგენითი სამუშაოები, რის შემდეგაც იგი აკურთხეს და მიენიჭა ახლად დაარსებული აგარაკ-წალკის ეპარქიის კათედრის სტატუსი.

მნიშვნელობა და დანიშნულება

• რელიგიური მნიშვნელობა: არის აგარაკ-წალკის ეპარქიის ცენტრი და ადგილობრივი მართლმადიდებელი მრევლის მთავარი სალოცავი.
• ისტორიულ-კულტურული მნიშვნელობა: ტაძარი წარმოადგენს წალკის XIX საუკუნის ისტორიის, კერძოდ, რეგიონის ბერძნული მემკვიდრეობის უმნიშვნელოვანეს მატერიალურ ძეგლს. მისი ისტორია ასახავს რეგიონის დრამატულ დემოგრაფიულ და პოლიტიკურ ცვლილებებს.
• არქიტექტურული მნიშვნელობა: წარმოადგენს საქართველოში XIX საუკუნის საეკლესიო ხუროთმოძღვრების ნიმუშს, რომელიც რუსულ-ბიზანტიური სტილის გავლენითაა შექმნილი და განსხვავდება კლასიკური ქართული არქიტექტურისგან.

არქიტექტურისა და ხელოვნების აღწერა

• გეგმარება: ტაძარი წარმოადგენს დიდ, ჯვარ-გუმბათოვან ბაზილიკას, რომელსაც დასავლეთიდან მიდგმული აქვს მაღალი სამრეკლო. ნაგებობა მონუმენტურია და გათვლილია მრავალრიცხოვან მრევლზე.
• მასალა და ფასადი: აშენებულია სუფთად გათლილი ქვის კვადრებით. ფასადების მორთულობა სადაა, გამოყენებულია კლასიცისტური არქიტექტურისთვის დამახასიათებელი ელემენტები, როგორიცაა თაღოვანი სარკმლები და პილასტრები.
• ინტერიერი: შიდა სივრცე მაღალი და ვრცელია. თავდაპირველი, XIX საუკუნის მოხატულობა საბჭოთა პერიოდში განადგურდა. ამჟამინდელი ინტერიერი ასახავს პოსტსაბჭოთა პერიოდში ჩატარებულ რესტავრაციას და მოხატულია თანამედროვე ხატწერის ნიმუშებით.

სასარგებლო ინფორმაცია ვიზიტორთათვის

• მდებარეობა და მისასვლელი გზა: ტაძარი მდებარეობს ქალაქ წალკის ცენტრალურ ნაწილში, მასთან მისვლა ძალიან მარტივია ნებისმიერი ტიპის ავტომობილით.
• რას უნდა ელოდოთ: ეს არის დიდი, მოქმედი და კარგად მოვლილი საკათედრო ტაძარი. იგი არ არის უძველესი ნანგრევი, არამედ ცოცხალი და ფუნქციური რელიგიური ცენტრი.
• ხელმისაწვდომობა: როგორც ქალაქის მთავარი ტაძარი, იგი სრულად ხელმისაწვდომია. შესასვლელში შესაძლოა იყოს რამდენიმე საფეხური.
• დაშვება და სამუშაო საათები: ტაძარში შესვლა უფასოა. ღიაა, როგორც წესი, დღის საათებში და წირვა-ლოცვის დროს.
• წესები და რეკომენდაციები: მოქმედ ტაძარში შესვლისას დაიცავით შესაბამისი წესები: მოკრძალებული ჩაცმულობა, სიჩუმე და პატივისცემა. წირვის დროს ფოტოების გადაღებამდე სასურველია ნებართვის აღება.