წეროს ტბა

წეროს ტბა წყალსატევია, რომელიც მდებარეობს სამხრეთ-აღმოსავლეთ საქართველოში, ქვემო ქართლის რეგიონში, გარდაბნის მუნიციპალიტეტში, აზერბაიჯანთან საზღვრის მახლობლად. ის ხშირად განიხილება, როგორც უფრო დიდი ჯანდარის ტბის ჭარბტენიანი კომპლექსის ნაწილი ან მის უშუალო სიახლოვეს მდებარე ტერიტორია, რომელიც მნიშვნელოვან ტრანსსასაზღვრო ეკოსისტემას წარმოადგენს. ტბის სახელწოდება („წეროს ტბა“) ნათლად მიუთითებს მის მნიშვნელობაზე, როგორც ფრინველთა, განსაკუთრებით წეროებისა და სხვა წყალმცურავების ჰაბიტატზე, რაც მას რეგიონში ორნითოლოგიური ინტერესის საკვანძო ადგილად აქცევს. ქვემო ქართლისთვის დამახასიათებელ დაბლობ ვაკეზე მდებარე ტბა გამოირჩევა თავისი სი płytობით (სიმცირით) და ვრცელი მიმდებარე ჭარბტენიანი მცენარეულობით, უპირატესად ლერწმოვნებით. ის სავარაუდოდ საზრდოობს ნალექებით, ადგილობრივი ჩამონადენით და შესაძლოა დაკავშირებული იყოს ჯანდარის ტბის სისტემასა და სარწყავ ქსელებთან. მისი სი płytობისა და მიმდებარე ლანდშაფტიდან საკვები ნივთიერებების სავარაუდო შემოდინების გამო, წეროს ტბა, სავარაუდოდ, ევტროფულია (საკვები ნივთიერებებით მდიდარი). მისი უპირველესი მნიშვნელობა მის ეკოლოგიურ ღირებულებაშია, როგორც ფრინველთა ჰაბიტატი, რაც აღიარებულია მისი სავარაუდო მოქცევით ჯანდარის აღკვეთილის ფარგლებში. ის უფრო მეტად ფრინველებზე დაკვირვების მოყვარულთათვის მნიშვნელოვან დანიშნულების ადგილს წარმოადგენს, ვიდრე ტბის ტიპური რეკრეაციისთვის, როგორიცაა ცურვა ან ნაოსნობა.

იდენტიფიკაცია და მდებარეობა

• სახელწოდება: წეროს ტბა. ხშირად განიხილება ჯანდარის ტბის სისტემასთან ერთად ან მის ნაწილად.
• მდებარეობა:
  • ქვეყანა: საქართველო
  • რეგიონი: ქვემო ქართლი
  • მუნიციპალიტეტი: გარდაბანი
  • უახლოესი ძირითადი ღირსშესანიშნაობა/არეალი: მდებარეობს საქართველოსა და აზერბაიჯანის საზღვართან, ჯანდარის ტბის კომპლექსის მიმდებარედ ან მის ფარგლებში.
  • კოორდინატები: მიახლოებითი კოორდინატებია 41∘24′ ჩ.გ., 45∘15′ ა.გ. (ზუსტი მდებარეობა შეიძლება დამოკიდებული იყოს ჯანდარის ტბასთან მიმართებაში მის განსაზღვრებაზე).
• კავშირები: ჰიდროლოგიურად დაკავშირებულია ჯანდარის ტბის სისტემასთან. საზრდოობს ადგილობრივი ჩამონადენით, ნალექებით, შესაძლოა სარწყავი არხებით. წყალი სავარაუდოდ მიედინება ჯანდარის სისტემის ფარგლებში და საბოლოოდ უკავშირდება მდინარე მტკვრის აუზს.

ფიზიკური მახასიათებლები

• ზედაპირის ფართობი: ცვალებადი და ხშირად განიხილება უფრო დიდი ჯანდარის ჭარბტენიანი ტერიტორიის კონტექსტში. კონკრეტულად წეროს ტბის ფართობის ზუსტად განსაზღვრა რთულია, მაგრამ ის უფრო მცირეა, ვიდრე ჯანდარის ძირითადი აუზი. მისი ფართობი ძლიერ დამოკიდებულია წყლის სეზონურ დონეებზე.
• მაქსიმალური სიღრმე: płytი, სავარაუდოდ მხოლოდ 1-3 მეტრი.
• საშუალო სიღრმე: ძალიან płytი.
• მოცულობა: შედარებით მცირე და ძლიერ ცვალებადი წყლის დონეების მიხედვით.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: დაბალი, დამახასიათებელი ქვემო ქართლის ვაკისთვის მდინარე მტკვართან ახლოს, შეფასებულია დაახლოებით 250-300 მეტრზე.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: ცვალებადი და გაურკვეველი დაჭაობებული ნაპირებისა და მერყევი წყლის დონის გამო.
• წყლის წყარო(ებ)ი: ნალექები, ზედაპირული ჩამონადენი, შესაძლოა გრუნტის წყლები და პოტენციურად შემოდინება სარწყავი სისტემებიდან ან ჯანდარის ტბიდან.
• გამომდინარე ნაკადული(ებ)ი: სავარაუდოდ დაკავშირებულია ჯანდარის ტბის სისტემასთან ან ჩაედინება მტკვრისკენ მიმავალ არხებში.
• წყლის ტიპი: მტკნარი.
• აუზის გეოლოგია: მდებარეობს ალუვიურ ვაკეზე ან დეპრესიაში, სავარაუდოდ დაკავშირებულია მდინარე მტკვრის ისტორიული ჭალის დინამიკასთან და შესაძლოა გავლენა ჰქონდეს ტექტონიკურ ფაქტორებს ან ადამიანის მიერ მოდიფიკაციას (მაგ., სარწყავი სამუშაოები).

ეკოლოგიური ინფორმაცია

• ფლორა: დომინირებს ვრცელი ჭარბტენიანი მცენარეულობა, განსაკუთრებით ხშირი ლერწმოვნები (Phragmites australis), ისლები, ლაქაში და სხვადასხვა წყალში ჩაძირული ან მცურავი წყლის მცენარეები, რომლებიც დამახასიათებელია płytი, საკვები ნივთიერებებით მდიდარი გარემოსთვის.
• ფაუნა: უაღრესად მნიშვნელოვანია ორნითოფაუნისთვის (ფრინველთა სამყარო). წარმოადგენს გადამწყვეტ საბუდარ, საკვებ და გასაჩერებელ ადგილს მრავალი წყლის ფრინველისთვის, მათ შორის იხვები, ბატები, მელოტები, ყანჩები, ოყარები, ჩვამები, სხვადასხვა მექვიშიები და პოტენციურად წეროები (აქედან სახელწოდება). თევზის პოპულაციები სავარაუდოდ მოიცავს płyt, თბილ, ევტროფულ პირობებთან შეგუებულ სახეობებს (მაგ., კობრი, კარჩხანა). მოსალოდნელია ჭარბტენიან ტერიტორიებთან დაკავშირებული ამფიბიები (ბაყაყები) და რეპტილიები (ანკარა, წყლის კუ). მიმდებარე ტერიტორიებზე შესაძლოა ბინადრობდნენ მცირე მღრღნელები.
• ტროფული დონე: სავარაუდოდ ევტროფული (საკვები ნივთიერებებით მდიდარი) სი płytობისა და მიმდებარე ტერიტორიებიდან საკვები ნივთიერებების შემოდინების გამო.
• წყლის გამჭვირვალობა: ზოგადად დაბალი, შეტივტივებული ნალექებისა და წყალმცენარეების მაღალი პროდუქტიულობის გამო.
• წყლის ტემპერატურა: განიცდის მნიშვნელოვან სეზონურ გათბობას ზაფხულში სი płytობის გამო. ყინულის საფარი შეიძლება წარმოიქმნას ცივ ზამთარში, მაგრამ სავარაუდოდ ნაკლებად ვრცელი ან ხანგრძლივია, ვიდრე მთის ტბებზე.
• pH დონე: სავარაუდოდ ნეიტრალურთან ან ოდნავ ტუტესთან ახლოს.
• გახსნილი ჟანგბადის დონე: შეიძლება მნიშვნელოვნად მერყეობდეს, პოტენციურად დაბალი გახდეს ცხელ პერიოდებში ან მჭიდრო მცენარეულობით დაფარულ ადგილებში, განსაკუთრებით ღამით ან ყინულის ქვეშ.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: ჯანდარის ტბის ჭარბტენიანი ეკოსისტემის მნიშვნელოვანი კომპონენტი, აღიარებულია როგორც საკვანძო ფრინველთა ჰაბიტატი საქართველოში.
• კონსერვაციული სტატუსი: მდებარეობს ჯანდარის აღკვეთილის ფარგლებში ან მის უშუალო სიახლოვეს, რაც უზრუნველყოფს სამართლებრივ დაცვას, რომელიც უპირველეს ყოვლისა მიმართულია ფრინველთა პოპულაციებისა და ჭარბტენიანი ჰაბიტატების კონსერვაციაზე. თავად ჯანდარის ტბა ტრანსსასაზღვრო ეკოსისტემაა.
• ინვაზიური სახეობები: შესაძლებელია არამშობლიური თევზის სახეობების ან ჭარბტენიან გარემოსთან ადაპტირებული ინვაზიური წყლის მცენარეების არსებობა.

ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა

• ისტორიული მნიშვნელობა: ჯანდარის/წეროს ტბის მიმდებარე ტერიტორიას აქვს ისტორიული მნიშვნელობა, დაკავშირებული სავაჭრო გზებთან, საზღვრებთან და ტრადიციულ მიწათსარგებლობასთან, როგორიცაა თევზაობა და ძოვება.
• მიმდინარე გამოყენება: უპირველესად ფასობს ბიომრავალფეროვნების კონსერვაციისა და ეკოტურიზმისთვის, კონკრეტულად კი ფრინველებზე დაკვირვებისთვის. ადგილობრივი მოსახლეობა სავარაუდოდ ეწევა სარეკრეაციო ან საარსებო თევზჭერას. ჭარბტენიანი ტერიტორია შესაძლოა როლს თამაშობდეს ადგილობრივ წყლის მართვის სისტემებში ან დაკავშირებული იყოს ახლომდებარე სასოფლო-სამეურნეო ირიგაციასთან.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: მოწყვლადია სასოფლო-სამეურნეო ჩამონადენით დაბინძურების მიმართ (პესტიციდები, სასუქები). წყლის დონის მერყეობა კლიმატის ცვალებადობისა და წყლის მართვის (სარწყავი მოთხოვნები, მდინარე მტკვრის დონეები) გამო შეშფოთების საგანია. ჰაბიტატის დეგრადაცია (ლერწმის წვა, ჭარბი ძოვება, დაშრობა) საფრთხეს წარმოადგენს. ფრინველთა პოპულაციების შეწუხება და პოტენციური ბრაკონიერობა ასევე პრობლემაა.
• მართვისა და კონსერვაციის ძალისხმევა: იმართება საქართველოს დაცული ტერიტორიების სააგენტოს მიერ, როგორც ჯანდარის აღკვეთილის ნაწილი. ძალისხმევა ფოკუსირებულია ფრინველებისთვის ჰაბიტატის ხარისხის შენარჩუნებაზე, პოპულაციების მონიტორინგზე და ადამიანის საქმიანობის, როგორიცაა თევზაობა და მიწათსარგებლობა, პოტენციურ რეგულირებაზე. ეფექტური მართვა მოითხოვს უფრო დიდი ჯანდარის სისტემის ტრანსსასაზღვრო ხასიათის გათვალისწინებას აზერბაიჯანთან თანამშრომლობით.
• ადგილობრივი თემები: უზრუნველყოფს რესურსებს (როგორიცაა თევზაობა) გარდაბნის მუნიციპალიტეტის თემებისთვის. სთავაზობს შემოსავლის პოტენციალს ეკოტურიზმიდან (ფრინველებზე დაკვირვების გიდები). წყლის მართვა შესაძლოა გავლენას ახდენდეს ადგილობრივ სოფლის მეურნეობაზე.

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები

• მისი სახელწოდება „წეროს ტბა“ პირდაპირ მიუთითებს მის ისტორიულ ან ამჟამინდელ მნიშვნელობაზე ამ ფრინველებისთვის.
• წარმოადგენს უფრო დიდი, ჯანდარის ტბის ჭარბტენიანი კომპლექსის ნაწილს, რომელიც საქართველოსა და აზერბაიჯანის საერთაშორისო საზღვარზე მდებარეობს.
• ითვლება სამხრეთ-აღმოსავლეთ საქართველოში ფრინველებზე დაკვირვების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ადგილად.
• მისი ეკოსისტემა დამახასიათებელია płytი, ევტროფული ჭარბტენიანი ტერიტორიისთვის შედარებით დაბლობ ვაკე გარემოში.