კალალიშ ტობა

კალალიშ ტობა, რომელსაც ზოგჯერ ალერსით „ცისფერთვალა ტბასაც“ უწოდებენ, განსაცვიფრებელი მაღალმთიანი ტბაა, რომელიც საქართველოს სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონში, ეგრისის ქედზე მდებარეობს. ეს პატარა, ხშირად გულის ფორმის მქონედ აღწერილი ტბა, ხასხასა ალპურ მდელოებშია ჩაფლული მნიშვნელოვან სიმაღლეზე, რაც მას მაღალი კავკასიონის სამკაულად აქცევს. ის ძალიან ახლოს მდებარეობს უფრო დიდ და ცნობილ ტობავარჩხილის („ვერცხლის ტბა“) ტბასთან. კალალიშ ტობამდე მისასვლელად საჭიროა რთული მრავალდღიანი საფეხმავლო მარშრუტების გავლა, რომლებიც, როგორც წესი, სამეგრელოს დაბლობში მდებარე სოფლებიდან, მაგალითად მუხურიდან იწყება. ეს იზიდავს ლაშქრობის მოყვარულებს, რომლებიც ეძებენ შორეულ სილამაზესა და თავგადასავლებს. თავად მგზავრობა ხშირად მრავალფეროვან ლანდშაფტებზე გადის, მათ შორის ტყეებზე, მინერალურ წყაროებსა და მყინვარულ ფორმებზე, სანამ ალპურ ზონას მიაღწევთ, სადაც ტბა მდებარეობს. მისი ხელუხლებელი, ცივი, სუფთა წყლები გარემომცველ დრამატულ მწვერვალებს ირეკლავს. როგორც მაღალმთიანი მყინვარული ტბა, ის ხასიათდება საკვები ნივთიერებების დაბალი დონით (ოლიგოტროფული) და მყიფე ეკოსისტემით, რომელიც შეგუებულია ცივ ტემპერატურასა და ხანგრძლივ თოვლის საფარს. კალალიშ ტობა უპირველეს ყოვლისა ფასდება მისი განსაკუთრებული ბუნებრივი სილამაზით და როგორც საკვანძო წერტილი მომთხოვნი, მაგრამ საინტერესო ტობავარჩხილის სალაშქრო მარშრუტზე.

იდენტიფიკაცია და მდებარეობა

• სახელწოდება: კალალიშ ტობა (ასევე ცნობილი როგორც კალალის ტბა, კოლალიშის ტბა, ან ზოგჯერ „ცისფერთვალა ტბა“). „ტობა“ ადგილობრივ მეგრულ და სვანურ ენებზე „ტბას“ ნიშნავს.
• მდებარეობა:
  • ქვეყანა: საქართველო
  • რეგიონი: სამეგრელო-ზემო სვანეთი
  • მუნიციპალიტეტი: უპირატესად ასოცირდება ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტთან (სამეგრელოს მხარე), მდებარეობს ეგრისის ქედზე (ასევე ცნობილი როგორც სამეგრელოს ქედი).
  • უახლოესი ძირითადი ღირსშესანიშნაობა/არეალი: მდებარეობს ძალიან ახლოს უფრო დიდ ტობავარჩხილის ტბასთან, ეგრისის ქედზე. ხელმისაწვდომია სალაშქრო მარშრუტებით, რომლებიც, როგორც წესი, მუხურიდან ან სკურის კურორტიდან (ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტი) იწყება.
  • კოორდინატები: დაახლოებით 42∘47′44′′ ჩ.გ., 42∘15′04′′ ა.გ. (კოორდინატები შეიძლება ოდნავ განსხვავდებოდეს რუკის წყაროს მიხედვით).
• კავშირები: ძირითადად საზრდოობს თოვლის ნადნობითა და ნალექებით. ის ეგრისის ქედზე მდებარე ტობავარჩხილის ტბების სისტემის ნაწილია და სავარაუდოდ, მცირე ნაკადულებით იკვებება, რომლებიც საბოლოოდ ქედიდან გამომდინარე მდინარეებს, მაგალითად ხობისწყლის შენაკადებს უერთდება.

ფიზიკური მახასიათებლები

• ზედაპირის ფართობი: მცირე (ზუსტი მონაცემები განსხვავებულია, მაგრამ მნიშვნელოვნად მცირეა მთავარ ტობავარჩხილის ტბასთან შედარებით).
• მაქსიმალური სიღრმე: უცნობია.
• საშუალო სიღრმე: უცნობია.
• მოცულობა: უცნობია, სავარაუდოდ მცირე.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: დაახლოებით 2490 მეტრი.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: შედარებით მოკლე.
• წყლის წყარო(ებ)ი: უპირატესად სეზონური თოვლის ნადნობი და ნალექები.
• გამომდინარე ნაკადული(ებ)ი: სავარაუდოა მცირე გამომდინარე ნაკადული, რომელიც მას ჰიდროლოგიურად აკავშირებს ტობავარჩხილის ტბების ჯგუფთან.
• წყლის ტიპი: მტკნარი.
• აუზის გეოლოგია: მყინვარული წარმოშობის, სავარაუდოდ მდებარეობს ცირკში ან დეპრესიაში, რომელიც ეგრისის ქედზე წარსული გამყინვარების აქტივობით ჩამოყალიბდა.

ეკოლოგიური ინფორმაცია

• ფლორა: უშუალო გარემო ხასიათდება ალპური მდელოებით, ხასხასა ველური ყვავილებით ხანმოკლე ზაფხულის სეზონზე. მისასვლელი მარშრუტების ქვედა კალთებზე ხშირი ტყეებია (წიფელი, რცხილა, სოჭი, ნაძვი). თავად ტბაში წყლის მცენარეულობა სავარაუდოდ მწირია ცივი, საკვები ნივთიერებებით ღარიბი პირობების გამო.
• ფაუნა: თევზი ზოგადად არ ბინადრობს ეგრისის ამ მაღალმთიან ტბებში, თუ ხელოვნურად არ არის შეყვანილი. მიმდებარე მთები მასპინძლობს კავკასიონისთვის დამახასიათებელ ველურ ბუნებას, მათ შორის არჩვს, შესაძლოა ჯიხვს, მურა დათვს, მგელს, სხვადასხვა ფრინველს (მტაცებლები, ალპური სახეობები), ქვეწარმავლებსა და ამფიბიებს შესაფერის მიკროჰაბიტატებში. თავად ტბაში სიცივესთან ადაპტირებული უხერხემლოები ბინადრობენ.
• ტროფული დონე: ოლიგოტროფული (ძალიან ღარიბი საკვები ნივთიერებებით), რაც დამახასიათებელია მაღალმთიანი მყინვარული ტბებისთვის.
• წყლის გამჭვირვალობა: სავარაუდოდ ძალიან მაღალი (სუფთა).
• წყლის ტემპერატურა: ცივია მთელი წლის განმავლობაში, ზამთარში იყინება და ზაფხულშიც კი ცივი რჩება.
• pH დონე: სავარაუდოდ ნეიტრალურთან ან ოდნავ მჟავესთან ახლოს.
• გახსნილი ჟანგბადის დონე: სავარაუდოდ მაღალია დაბალი ტემპერატურის გამო.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: ხელუხლებელი მაღალმთიანი ტბის ეკოსისტემა, ეგრისის ქედზე მდებარე უნიკალური ტობავარჩხილის ტბების ჯგუფის ნაწილი. სპეციალიზებული ალპური ფლორის ჰაბიტატი.
• კონსერვაციული სტატუსი: მდებარეობს შორეულ მთიან რაიონში, დაცულია უპირველეს ყოვლისა მისი მიუწვდომლობით. მიუხედავად იმისა, რომ არ შედის ოფიციალური დაცული ტერიტორიის (მაგ. ეროვნული პარკის) საზღვრებში, ეგრისის ქედი მნიშვნელოვანი ბუნებრივი არეალია.
• ინვაზიური სახეობები: ნაკლებად სავარაუდოა სიშორისა და გარემო პირობების გამო.

ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა

• ისტორიული მნიშვნელობა: სავარაუდოდ აქვს ადგილობრივი მნიშვნელობა მეგრულ ფოლკლორსა და ტრადიციულ მიწათსარგებლობაში (საძოვრები), შესაძლოა დაკავშირებული იყოს ახლომდებარე ტობავარჩხილის ტბის გარშემო არსებულ ლეგენდებთან.
• მიმდინარე გამოყენება: უპირატესად მრავალდღიანი სათავგადასავლო ლაშქრობის დანიშნულების ადგილია, როგორც ტობავარჩხილის ტბების მარშრუტის ნაწილი. მიმდებარე ალპური მდელოები შესაძლოა გამოყენებული იყოს სეზონური ძოვებისთვის. არ გამოიყენება წყალმომარაგებისთვის, ენერგეტიკისთვის და ა.შ.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: პოტენციური ზემოქმედება მზარდი სალაშქრო ტურიზმისგან (ნაგავი, ბილიკების ეროზია, საბანაკე ადგილების ზემოქმედება). ძოვებამ ასევე შეიძლება გავლენა მოახდინოს მყიფე ალპურ მცენარეულობასა და წყლის ხარისხზე. მოწყვლადია კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების მიმართ, რომელიც გავლენას ახდენს თოვლის საფარზე, დნობის რეჟიმებსა და ტემპერატურაზე.
• მართვისა და კონსერვაციის ძალისხმევა: ეფუძნება პასუხისმგებლიანი ტურიზმის პრაქტიკებს (Leave No Trace – კვალის დატოვების გარეშე), რომელსაც ხელს უწყობენ ტუროპერატორები და გიდები. მისი სიშორე ამჟამად მთავარ დაცვას უზრუნველყოფს. ბოლო პერიოდში გატარდა ღონისძიებები ტობავარჩხილის მიდამოებისკენ მიმავალი სალაშქრო მარშრუტის ნაწილზე საავტომობილო გზის მისასვლელის გასაუმჯობესებლად, რამაც შეიძლება გაზარდოს ვიზიტორთა წნეხი.
• ადგილობრივი თემები: მნიშვნელოვანი ბუნებრივი მემკვიდრეობის ძეგლია ჩხოროწყუსა და წალენჯიხის მუნიციპალიტეტების თემებისთვის. სთავაზობს პოტენციურ შემოსავალს ადგილობრივი გიდებისთვის, ცხენების გამქირავებლებისთვის და საოჯახო სასტუმროებისთვის ისეთ სოფლებში, როგორიცაა მუხური, რომლებიც ლაშქრობების საწყის წერტილებს წარმოადგენს.

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები

• ხშირად აღწერენ, როგორც გულის ფორმის მქონეს.
• მისი სიახლოვე უფრო დიდ ტობავარჩხილის ტბასთან მას მაღალმთიანი ტბების შთამბეჭდავი ჯგუფის ნაწილად აქცევს.
• კალალიშ ტობასა და სხვა ტობავარჩხილის ტბებამდე ლაშქრობა საქართველოში ერთ-ერთ ულამაზეს, თუმცა რთულ მარშრუტად ითვლება.
• სახელწოდება „ტობა“ ასახავს ადგილობრივ მეგრულ/სვანურ ტერმინს „ტბა“.