ბატეთის ტბა

ბატეთის ტბა პატარა, მომხიბლავი წყალსატევია, რომელიც საქართველოს შიდა ქართლის რეგიონის ტყეებშია ჩაფლული. ცნობილია თავისი განსაცვიფრებელი ბუნებრივი სილამაზითა და წყნარი ატმოსფეროთი, ის პოპულარულ დანიშნულების ადგილად იქცა ლაშქრობის მოყვარულთათვის, ბუნების ენთუზიასტებისა და ფოტოგრაფებისთვის. ტბა გეოლოგიურად შედარებით ცოტა ხნის წინ, მეწყერის შედეგად წარმოიქმნა, რომელმაც პატარა ნაკადული დააგუბა და ტბის ქვაბული შექმნა. მისი ყველაზე უნიკალური და მიმზიდველი მახასიათებელია ზედაპირული მცენარეული საფარის, ხშირად „მცურავ კუნძულებად“ წოდებული, არსებობა, რომელიც ძირითადად სფაგნუმის ხავსისა და სხვა წყლის მცენარეებისგან შედგება. ეს საფარი, მართალია ფესვებითაა დაკავშირებული, ტბას გამორჩეულ იერს სძენს, განსაკუთრებით მის ნაპირებზე არსებული ხშირი, შერეული ტყის ფონზე. ზღვის დონიდან საშუალო სიმაღლეზე მდებარე ტბა გრილ თავშესაფარს წარმოადგენს, რომელიც განსაკუთრებით შთამბეჭდავია შემოდგომაზე, როდესაც ფოთლები წითელ და ოქროსფერ ფერებში იმოსება. მცირე ზომის მიუხედავად, მისი ხელმისაწვდომობა საფეხმავლო ბილიკით და მისი თვალწარმტაცი გარემო ბატეთის ტბას ქარელის მუნიციპალიტეტის საყვარელ ბუნებრივ ღირსშესანიშნაობად აქცევს. ის ძირითადად რეკრეაციისა და ხელუხლებელი მთის გარემოთი ტკბობის ადგილს წარმოადგენს.

იდენტიფიკაცია და მდებარეობა

• სახელწოდება: ბატეთის ტბა
• მდებარეობა:
  • ქვეყანა: საქართველო
  • რეგიონი: შიდა ქართლი
  • მუნიციპალიტეტი: ქარელი
  • უახლოესი სოფელი: კოდმანი
  • უახლოესი ქალაქი: ქარელი
  • კოორდინატები: დაახლოებით 41∘54′ ჩ.გ., 43∘49′ ა.გ.
• კავშირები: ის ძირითადად საზრდოობს მიწისქვეშა წყლებითა და მცირე მთის ნაკადულებით/წყაროებით, სავარაუდოდ მცირე გამომდინარე ნაკადულით. ის არ არის უფრო დიდი მდინარის ან ტბათა სისტემის ნაწილი.

ფიზიკური მახასიათებლები

• ზედაპირის ფართობი: ძალიან მცირე, დაახლოებით 0.02 კვადრატული კილომეტრი (2 ჰექტარი ან დაახლოებით 4.9 აკრი).
• მაქსიმალური სიღრმე: დაახლოებით 12 მეტრი.
• საშუალო სიღრმე: სავარაუდოდ დაახლოებით 7 მეტრი.
• მოცულობა: შედარებით მცირე მისი შეზღუდული ფართობისა და სიღრმის გამო.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: დაახლოებით 1313 მეტრი.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: მოკლე, რაც მის მცირე ზედაპირის ფართობს ასახავს.
• წყლის წყარო(ებ)ი: მიწისქვეშა წყლები, ნალექები, მცირე შემოდინებული ნაკადულები.
• გამომდინარე ნაკადული(ებ)ი: სავარაუდოდ მცირე ნაკადული, განსაკუთრებით აქტიური წყალდიდობის პერიოდში.
• წყლის ტიპი: მტკნარი.
• აუზის გეოლოგია: მეწყრული წარმოშობის ტბა; წარმოიქმნა, როდესაც მეწყერმა მცირე ხეობა ან ნაკადული გადაკეტა.

ეკოლოგიური ინფორმაცია

• ფლორა: ტბა გარშემორტყმულია ხშირი შერეული ტყით, სადაც დომინირებს წიფელი, რცხილა და ნეკერჩხალი. წყლის მცენარეულობა მოიცავს ლერწამსა და დუმფარას. გამორჩეული მახასიათებელია ზედაპირული საფარი, რომელიც ძირითადად სფაგნუმის ხავსისა და სხვა ფესვგადგმული წყლის მცენარეებისგან შედგება. ტბის სამხრეთი ნაწილი დაჭაობებულია და მდიდარია წყლის მცენარეულობით.
• ფაუნა: ტბა და მიმდებარე ტყე მრავალფეროვან ველურ ბუნებას მასპინძლობს. თევზის სახეობები სავარაუდოდ მოიცავს მცირე ზომის ადგილობრივ თევზებს; ზოგჯერ ნახსენებია კალმახის არსებობა. გავრცელებულია ამფიბიები, მათ შორის ბაყაყები და საფრთხესთან ახლოს მყოფი მცირეაზიური ტრიტონი (Ommatotriton ophryticus), რომელიც შეტანილია საქართველოს წითელ წიგნში და ტბის სიახლოვეს გვხვდება. ტყის ფრინველები, მცირე ძუძუმწოვრები (მღრღნელები, მელიები), რეპტილიები (ხვლიკები, ანკარები) ბინადრობენ მიმდებარე ტერიტორიაზე.
• ტროფული დონე: სავარაუდოდ მერყეობს ოლიგოტროფულიდან (საკვები ნივთიერებებით ღარიბი) მეზოტროფულამდე (ზომიერი საკვები ნივთიერებებით), რაზეც გავლენას ახდენს ტყის გარემო და მცენარეული საფარის ორგანული ნივთიერებები.
• წყლის გამჭვირვალობა: ზოგადად სუფთა და გამჭვირვალე, თუმცა ხილვადობა შეიძლება შემცირდეს მცენარეულ საფართან ახლოს ან წვიმის შემდეგ.
• წყლის ტემპერატურა: სეზონურად ცვალებადი; ზამთარში იყინება (ჩვეულებრივ დეკემბრიდან მარტამდე) და ზაფხულშიც კი გრილი რჩება სიმაღლისა და ტყის ჩრდილის გამო.
• pH დონე: სავარაუდოდ ნეიტრალურთან ან ოდნავ მჟავესთან ახლოს.
• გახსნილი ჟანგბადის დონე: ზოგადად საკმარისია წყლის სიცოცხლის შესანარჩუნებლად, ცვალებადია სიღრმისა და სეზონის მიხედვით.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: გამორჩეული სფაგნუმის ხავსის საფარი („მცურავი კუნძულები“) და მის მიერ შექმნილი ჰაბიტატი. მცირეაზიური ტრიტონის არსებობა.
• კონსერვაციული სტატუსი: თავად ტბას არ გააჩნია სპეციფიკური მაღალი დონის დაცული სტატუსი, როგორიცაა ეროვნული პარკი, მაგრამ ფასდება როგორც ბუნების ძეგლი უფრო ფართო ლანდშაფტის ფარგლებში. კონსერვაცია ეფუძნება ზოგად გარემოსდაცვით პრინციპებსა და პასუხისმგებლიან ტურიზმს. აქ ნაპოვნი მცირეაზიური ტრიტონი კონსერვაციული მნიშვნელობის სახეობაა.
• ინვაზიური სახეობები: ფართოდ დოკუმენტირებული არ არის მნიშვნელოვანი ინვაზიური სახეობების პრობლემები.

ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა

• ისტორიული მნიშვნელობა: უპირატესად მნიშვნელოვანია როგორც ბუნების ძეგლი; თავად ტბასთან უშუალოდ დაკავშირებული მნიშვნელოვანი არქეოლოგიური ან ისტორიული მოვლენები ცნობილი არ არის. მიმდებარე ძამის ხეობაში მრავალი ისტორიული მონასტერია.
• მიმდინარე გამოყენება: დომინირებს რეკრეაცია – ლაშქრობა, პიკნიკი, ბუნებაზე დაკვირვება, ფოტოგრაფია და კემპინგი ახლომდებარე გამოყოფილ ადგილებში. თევზაობა და ცურვა ზოგადად არ არის რეკომენდებული ან აკრძალულია. ის არ გამოიყენება სასმელი წყლის მომარაგებისთვის, ირიგაციისთვის ან ენერგიის გენერირებისთვის. ტურიზმი არის ძირითადი გამოყენება, რომელიც იზიდავს როგორც ადგილობრივ, ისე საერთაშორისო ვიზიტორებს.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: პოტენციური ზემოქმედება მოიცავს ნაგვით დაბინძურებასა და ბილიკების ეროზიას ვიზიტორთა მზარდი რაოდენობის გამო. ბუნებრივი დანალექება მიმდინარე პროცესია მეწყრული წარმოშობის ტბებში. კლიმატის ცვლილების პოტენციური გრძელვადიანი ზემოქმედება წყლის დონესა და ტემპერატურულ რეჟიმებზე. იყო დისკუსიები ან ცნობები ტერიტორიაზე კერძო მესაკუთრეების მიერ შესვლის საფასურის შესაძლო შემოღების შესახებ.
• მართვისა და კონსერვაციის ძალისხმევა: ადგილობრივი ხელისუფლება და ვიზიტორთა ცნობიერების ამაღლების კამპანიები ხელს უწყობს პასუხისმგებლიან ტურიზმს (ნარჩენების გატანის პოლიტიკა). მართვა ფოკუსირებულია ბილიკების შენარჩუნებასა და ტურიზმის ზემოქმედების შერბილებაზე. საინფორმაციო ნიშნები ხშირად სთხოვენ ვიზიტორებს, არ დაანაგვიანონ.
• ადგილობრივი თემები: ტბა სიამაყისა და რეკრეაციული რესურსის წყაროა ახლომდებარე სოფლებისა და ქარელის მაცხოვრებლებისთვის. ის მხარს უჭერს ზოგიერთ ადგილობრივ ტურიზმთან დაკავშირებულ საქმიანობას (გიდები, ტრანსპორტი, საოჯახო სასტუმროები უფრო ფართო ძამის ხეობის ტერიტორიაზე).

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები

• ტბის ყველაზე ცნობილი მახასიათებელია „მცურავი კუნძულები“, რომლებიც სინამდვილეში ფესვგადგმული მცენარეულობის (ძირითადად სფაგნუმის ხავსის) სქელი საფარია, რომელიც ნაპირებიდან ან წყალმარჩხი ადგილებიდან იზრდება.
• ის ბუნებრივი მეწყერის შედეგად წარმოიქმნა, რაც მას შედარებით ახალგაზრდა გეოლოგიურ წარმონაქმნად აქცევს.
• მის სანახავად საჭიროა ტყეში ლაშქრობა (ჩვეულებრივ დაახლოებით 3-5 კმ ორივე მიმართულებით, დამოკიდებულია ზუსტ საწყის წერტილზე), რაც ზრდის მის მიმზიდველობას, როგორც გზებისგან მოშორებულ ბუნებრივ დანიშნულების ადგილს. მაღალი გამავლობის მანქანით უფრო ახლოს მისვლა შესაძლებელია, მაგრამ უშუალოდ ტბის ნაპირამდე ვერ მიდის.
• ტბა განსაკუთრებით ცნობილია თავისი სილამაზით შემოდგომის სეზონზე, როდესაც მიმდებარე ფოთლოვანი ტყე ნათელ ფერებს იძენს.
• მცირეაზიური ტრიტონის არსებობა ტბას ეკოლოგიურ მნიშვნელობას მატებს.