მრავალძალის ტბა

მრავალძალის ტბა არის მაღალმთიანი ტბა, რომელიც მდებარეობს რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარეში, საქართველოში. ონის მუნიციპალიტეტში, ის მდებარეობს ისტორიულად მნიშვნელოვან და მაღალმთიან სოფელ მრავალძალთან ახლოს, რომელიც განთქმულია თავისი უძველესი წმინდა გიორგის ეკლესიითა და იმით, რომ ქვეყანაში ერთ-ერთი ყველაზე მაღლა მდებარე მუდმივად დასახლებული პუნქტია (დაახლოებით 1840 მეტრი). თავად ტბა მოქცეულია ლეჩხუმის ქედზე, სავარაუდოდ სოფლის სიმაღლეზე ან ოდნავ უფრო მაღლა, და რაჭის რეგიონისთვის დამახასიათებელ განსაცვიფრებელ მთის პეიზაჟებს წარმოგვიდგენს. ზოგიერთი წყარო ასევე ახსენებს ახლომდებარე გულის ფორმის ტბას, რომელსაც „სიყვარულის ტბას“ ან ჩოლევის ტბას უწოდებენ, რომელიც შესაძლოა იგივე იყოს, ან განსხვავდებოდეს მრავალძალის ტბისგან.

სავარაუდოდ წარმოქმნილია მყინვარული აქტივობის ან პოტენციურად მეწყერის შედეგად მთიან რელიეფზე, მრავალძალის ტბა შედარებით მცირე ზომისაა. ის მდებარეობს მაღალ სიმაღლეზე, სავარაუდოდ 2000 მეტრს აღემატება (დაახლ. 6560 ფუტი), რის გამოც მისი წყალი ძალიან ცივია მთელი წლის განმავლობაში და გაყინულია წლის მნიშვნელოვანი ნაწილის განმავლობაში, მათ შორის გვიან გაზაფხულამდე. ტბა საზრდოობს თოვლის ნადნობი წყლებით, ატმოსფერული ნალექებითა და მთის წყაროებით და სავარაუდოდ სათავეს აძლევს მცირე ნაკადულს, რომელიც რაჭის ძირითად სამდინარო სისტემებს, როგორიცაა რიონის ან ცხენისწყლის აუზები, უერთდება.

გარშემორტყმულია სუბალპური ან ალპური მდელოებით, ტერიტორია წარმოადგენს ჰაბიტატს მაღალ სიმაღლესთან ადაპტირებული ფლორისა და ფაუნისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ თევზის პოპულაციების შესახებ კონკრეტული დეტალები მწირია, ასეთი მცირე მთის ტბები ზოგჯერ კალმახის საბინადროა, შესაძლოა ინტროდუცირებულის. მრავალძალის ტბამდე მისასვლელად, როგორც წესი, საჭიროა პირველ რიგში სოფელ მრავალძალში ჩასვლა, რაც თავისთავად რთული სამთო გზების გავლას მოიცავს (ხშირად საჭიროა 4×4 ავტომობილი), რასაც ლაშქრობა მოსდევს. ტბა ძირითადად წარმოადგენს პეიზაჟურ დანიშნულების ადგილს მოლაშქრეებისა და მრავალძალის ტერიტორიის მკვლევარი ვიზიტორებისთვის, სთავაზობს ბუნების ფოტოგრაფირების, პიკნიკისა და რაჭის შორეული სილამაზის განცდის შესაძლებლობებს.

იდენტიფიკაცია და ადგილმდებარეობა:

• სახელწოდება: მრავალძალის ტბა. შესაძლოა ასევე ასოცირებული იყოს ახლომდებარე „სიყვარულის ტბასთან“ ან ჩოლევის ტბასთან.
• ადგილმდებარეობა:
  • ქვეყანა: საქართველო
  • მხარე: რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი
  • მუნიციპალიტეტი: ონი
  • უახლოესი მნიშვნელოვანი ორიენტირი: მდებარეობს მაღალმთიან სოფელ მრავალძალთან და ისტორიულ მრავალძალის წმინდა გიორგის ეკლესიასთან ახლოს, ლეჩხუმის ქედზე (ან რაჭის ქედის ჩრდილოეთ კალთაზე, წყაროს დეფინიციის მიხედვით).
  • კოორდინატები: ზუსტი კოორდინატები ხელმისაწვდომი არ არის, მაგრამ მდებარეობს მაღალ მთებში სოფელ მრავალძალის მახლობლად (დაახლ. 42.6° ჩ.გ., 43.3° ა.გ. მიდამოები).
• კავშირი სხვა წყლის ობიექტებთან: მაღალმთიანი ტბა, სავარაუდოდ კვებავს სათავე ნაკადულს, რომელიც რიონის ან ცხენისწყლის აუზებს უერთდება.

ფიზიკური მახასიათებლები:

• ზედაპირის ფართობი: მონაცემები მიუწვდომელია; სავარაუდოდ მცირე ალპური ტბა (სავარაუდოდ < 0.1 კმ²).
• მაქსიმალური სიღრმე: მონაცემები მიუწვდომელია.
• საშუალო სიღრმე: მონაცემები მიუწვდომელია.
• მოცულობა: მონაცემები მიუწვდომელია; სავარაუდოდ მცირე.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: მაღალი, სავარაუდოდ $\approx 2000-2300\text{ მ}$ (დაახლ. 6560 – 7550 ფუტი) ან პოტენციურად უფრო მაღლა. კონკრეტული მონაცემები საჭიროებს დაზუსტებას.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: მოკლე; აღწერილია როგორც ნაწილობრივ დაჭაობებული და ესაზღვრება მდელოები და ტყე.
• წყლის წყარო(ები): თოვლის ნადნობი წყლები, ატმოსფერული ნალექები, მიწისქვეშა წყლები/წყაროები.
• გადინება: სავარაუდოდ მცირე გამომდინარე ნაკადული.
• წყლის ტიპი: მტკნარი.
• აუზის გეოლოგია: სავარაუდოდ მყინვარული წარმოშობის (მაგ., ცირკული ტბა, მორენით შეგუბებული) ან შესაძლოა მეწყრული დაგუბების შედეგი, რაც დამახასიათებელია ლეჩხუმის/რაჭის ქედებისთვის.

ეკოლოგიური ინფორმაცია:

• ფლორა (მცენარეულობა): გარშემორტყმულია სუბალპური ან ალპური მდელოებით, შესაძლოა როდოდენდრონის ლაქებით ან მეჩხერი მაღალმთის მცენარეულობით. სანაპირო ზოლი აღნიშნულია წყლის მცენარეულობით, რაც ხელს უწყობს დაჭაობებას.
• ფაუნა (ცხოველთა სამყარო): თევზის არსებობა გაურკვეველია (შესაძლოა კალმახი, თუ არსებობს, თუმცა დაჭაობებული ხასიათი შეიძლება გავლენას ახდენდეს ჰაბიტატზე). შეიცავს მაღალმთიან უხერხემლოებსა და ამფიბიებს. უფრო ფართო არეალი მოიცავს რაჭის მთებისთვის დამახასიათებელ ფაუნას (მტაცებელი ფრინველები, არჩვი, დათვი და ა.შ.).
• ტროფიკული დონე: სავარაუდოდ ოლიგოტროფული ან მეზოტროფული (საკვები ნივთიერებებით ღარიბიდან ზომიერამდე).
• წყლის გამჭვირვალობა: მონაცემები მიუწვდომელია; შესაძლოა გავლენას ახდენდეს გარემომცველი მცენარეულობა და დაჭაობებული უბნები.
• წყლის ტემპერატურა: ძალიან ცივი მთელი წლის განმავლობაში. გაყინულია მრავალი თვის განმავლობაში (გვიანი შემოდგომიდან გვიან გაზაფხულამდე/ადრეულ ზაფხულამდე).
• pH დონეები: მონაცემები მიუწვდომელია.
• გახსნილი ჟანგბადის დონეები: მონაცემები მიუწვდომელია; სავარაუდოდ მაღალი ცივი ტემპერატურის გამო.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: მაღალმთიანი ტბის ეკოსისტემა რაჭის რეგიონში, ისტორიულად მნიშვნელოვან სოფელთან ახლოს.
• კონსერვაციის სტატუსი: კონკრეტული ძირითადი სტატუსი უცნობია, მაგრამ მდებარეობს რაჭის მგრძნობიარე მთის ეკოსისტემაში.
• ინვაზიური სახეობები: ნაკლებად სავარაუდოა ასეთ შორეულ, მაღალმთიან გარემოში.

ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა:

• ისტორიული მნიშვნელობა: მდებარეობს სოფელ მრავალძალთან, რომელსაც ხანგრძლივი ისტორია აქვს და მოიცავს მნიშვნელოვან წმინდა გიორგის ეკლესიას (პოტენციურად XI საუკუნით დათარიღებული), რომელიც ადგილობრივ ლეგენდებთანაა დაკავშირებული. თავად ტბას სავარაუდოდ ჰქონდა ადგილობრივი მნიშვნელობა.
• მიმდინარე გამოყენება: უპირატესად პეიზაჟური დანიშნულების ადგილია მოლაშქრეების, ტრეკერებისა და მრავალძალის ტერიტორიის ვიზიტორებისთვის. გთავაზობთ ბუნებაზე დაკვირვების, ფოტოგრაფიის, პოტენციურად პიკნიკის ან ახლომახლო დაბანაკების შესაძლებლობებს (ამინდის ნებართვის შემთხვევაში). არ არის შესაფერისი ცურვისთვის დაჭაობებული ნაპირებისა და ცივი წყლის გამო. თევზაობის სტატუსი/რეგულაცია გაურკვეველია.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: მთავარი გამოწვევები დაკავშირებულია რთულ მისადგომობასთან და მაღალმთიანი გარემოს მგრძნობელობასთან შეშფოთების მიმართ. მზარდი ტურიზმის პოტენციური ზეგავლენა (თუ ასეთი მოხდა) საჭიროებს გათვალისწინებას (ნარჩენები, ეროზია).
• მართვა და კონსერვაციის მცდელობები: სავარაუდოდ ექვემდებარება ონის მუნიციპალიტეტისა და რეგიონული გარემოსდაცვითი ორგანოების ზოგად ზედამხედველობას. კონკრეტული მართვის გეგმა ფართოდ ცნობილი არ არის. წვდომა ბუნებრივად შეზღუდულია რელიეფითა და ამინდით.
• ადგილობრივი თემები: ტბა წარმოადგენს სოფელ მრავალძალთან (რომელსაც ძალიან ცოტა მუდმივი მცხოვრები ჰყავს) ასოცირებული ბუნებრივი ლანდშაფტის ნაწილს. სოფელზე, ეკლესიასა და მიმდებარე ბუნებაზე (ტბის ჩათვლით) ფოკუსირებული ტურიზმი პოტენციურ ეკონომიკურ სარგებელს სთავაზობს ამ შორეულ თემს.

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები:

• მდებარეობს მრავალძალთან, საქართველოს ერთ-ერთ ყველაზე მაღალ მუდმივად დასახლებულ სოფელთან.
• ახლოსაა ისტორიულად და არქიტექტურულად მნიშვნელოვან მრავალძალის წმინდა გიორგის ეკლესიასთან, რომელიც ადგილობრივი ლეგენდების თემაა.
• მდებარეობს პეიზაჟურ, მაგრამ ნაკლებად მონახულებად (სვანეთთან ან ყაზბეგთან შედარებით) რაჭის მაღალ მთებში.
• მისასვლელად საჭიროა რთული სამთო გზების გავლა (ხშირად აუცილებელია 4×4) და პოტენციურად ლაშქრობა.
• გაყინულია და თოვლით დაფარულია წლის დიდი ნაწილის განმავლობაში, რაც მას მიუწვდომელს ხდის ზაფხულის/ადრეული შემოდგომის სეზონის გარეთ.
• ზოგჯერ ასოცირდება ან მდებარეობს „სიყვარულის ტბასთან“ (ჩოლევის ტბა), რომელიც ცნობილია გულის ფორმით.