დმანისის წყალსაცავი არის ხელოვნური ტბა, რომელიც მდებარეობს სამხრეთ საქართველოს ქვემო ქართლის მხარეში. დმანისის მუნიციპალიტეტში, ის მდებარეობს ქალაქ დმანისის მახლობლად, ტერიტორიაზე, რომელიც მსოფლიოში ცნობილია დმანისის არქეოლოგიური ძეგლით, სადაც აფრიკის გარეთ აღმოჩენილი უძველესი ჰომინინის ნამარხებია ნაპოვნი. თავად წყალსაცავი სავარაუდოდ საბჭოთა პერიოდში აშენდა, ძირითადად სოფლის მეურნეობის მიზნებისთვის.
შეიქმნა ერთ-ერთი ადგილობრივი მდინარის – სავარაუდოდ მდინარე მაშავერას ან მისი მნიშვნელოვანი შენაკადის, როგორიცაა შახმარლო (ფინეზაური) – დაგუბებით. წყალსაცავის მთავარი ფუნქცია მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო მიწების სარწყავად წყლის დაგროვებაა, რაც გადამწყვეტია საქართველოს ამ შედარებით მშრალ ნაწილში. მისი ზომა და სიღრმე ზომიერია საქართველოს უფრო დიდ წყალსაცავებთან შედარებით; სავარაუდოდ, რამდენიმე კვადრატულ კილომეტრს მოიცავს, წყლის შესანახად საკმარისი, მაგრამ არა განსაკუთრებულად დიდი სიღრმით. სიმაღლე ზღვის დონიდან, სავარაუდოდ, 1000-1200 მეტრის დიაპაზონშია, რაც შეესაბამება დმანისის პლატოს სიმაღლეს.
ირიგაციის გარდა, წყალსაცავი წარმოადგენს ადგილობრივ ადგილს სამოყვარულო თევზაობისთვის და სავარაუდოდ ბინადრობს მდინარე მაშავერას აუზში გავრცელებული თევზის ჩვეული სახეობებით, როგორიცაა კობრი და წვერა. მიუხედავად იმისა, რომ თავისთავად არ წარმოადგენს მთავარ ტურისტულ ცენტრს, მისი სიახლოვე მნიშვნელოვან დმანისის არქეოლოგიურ ძეგლთან მას ისტორიული და სამეცნიერო ინტერესის რეგიონში აქცევს. წყალსაცავის ეკოსისტემა დამახასიათებელია სასოფლო-სამეურნეო ზონებში მდებარე ხელოვნური ტბებისთვის, სავარაუდოდ მეზოტროფულიდან ევტროფულამდე, წყლის დონე კი მერყეობს სეზონური ნალექებისა და სარწყავი მოთხოვნების მიხედვით. დღევანდელი თარიღის (2025 წლის 26 აპრილი) გათვალისწინებით, წყალსაცავი ყინულისგან თავისუფალია და წყლის დონე, სავარაუდოდ, იმატებს გაზაფხულის თოვლის დნობისა და მდინარის სისტემის მკვებავი ჩამონადენის გამო.
იდენტიფიკაცია და ადგილმდებარეობა:
- სახელწოდება: დმანისის წყალსაცავი. ზოგჯერ შეიძლება არაფორმალურად დმანისის ტბადაც მოიხსენიონ.
- ადგილმდებარეობა:
- ქვეყანა: საქართველო
- მხარე: ქვემო ქართლი
- მუნიციპალიტეტი: დმანისი
- უახლოესი მნიშვნელოვანი ორიენტირი: ქალაქ დმანისთან და დმანისის არქეოლოგიურ ძეგლთან ახლოს.
- კოორდინატები: ზუსტი კოორდინატები ხელმისაწვდომი არ არის, მაგრამ მდებარეობს ქალაქ დმანისის მახლობლად (დაახლ. 41.3° ჩ.გ., 44.2° ა.გ. მიდამოები).
- კავშირი სხვა წყლის ობიექტებთან: ხელოვნური წყალსაცავი, შექმნილი მდინარის დაგუბებით, სავარაუდოდ მდინარე მაშავერას ან მისი ერთ-ერთი შენაკადის (მაგ., შახმარლო/ფინეზაური). არეგულირებს მდინარის დინებას ქვემო წელში.
ფიზიკური მახასიათებლები:
- ზედაპირის ფართობი: კონკრეტული მონაცემები საჭიროებს დადასტურებას, მაგრამ სავარაუდოდ რამდენიმე კვადრატული კილომეტრია.
- მაქსიმალური სიღრმე: მონაცემები ხელმისაწვდომი არ არის; სავარაუდოდ ზომიერია მისი ზომის წყალსაცავისთვის.
- საშუალო სიღრმე: მონაცემები ხელმისაწვდომი არ არის.
- მოცულობა: მონაცემები ხელმისაწვდომი არ არის.
- სიმაღლე ზღვის დონიდან: შეფასებული ≈1000−1200 მ, დმანისის მსგავსი (დაახლ. 1170მ).
- სანაპირო ზოლის სიგრძე: მონაცემები ხელმისაწვდომი არ არის; დამოკიდებულია წყალსაცავის ფორმასა და ზომაზე.
- წყლის წყარო(ები): ძირითადად დაგუბებული მდინარე (მაშავერა ან შენაკადი), ატმოსფერული ნალექები, ადგილობრივი ჩამონადენი.
- გადინება: კონტროლირებადი გაშვება მდინარეში კაშხლის მეშვეობით, ძირითადად სარწყავად.
- წყლის ტიპი: მტკნარი.
- აუზის გეოლოგია: ხელოვნური აუზი, შექმნილი მდინარის ხეობაში. მიმდებარე გეოლოგია ქვემო ქართლის რეგიონის ლანდშაფტის ნაწილია, რომელიც მოიცავს ვულკანურ და დანალექ მახასიათებლებს.
ეკოლოგიური ინფორმაცია:
- ფლორა (მცენარეულობა): სანაპირო მცენარეულობა სავარაუდოდ მოიცავს ბალახებს, ბუჩქებს და შესაძლოა ზოგიერთ ხეს წყლის დონის მერყეობისა და მიმდებარე მიწათსარგებლობის მიხედვით. წყლის მცენარეულობა (ლერწამი, წყალში ჩაძირული მცენარეები) სავარაუდოდ გვხვდება უფრო თავთხელ ლიტორალურ ზონებში.
- ფაუნა (ცხოველთა სამყარო): შეიცავს თევზის პოპულაციებს, სავარაუდოდ მაშავერას სამდინარო სისტემაში ნაპოვნი სახეობების ჩათვლით (მაგ., კობრი, წვერა), პოპულარულია ადგილობრივი თევზაობისთვის. იზიდავს წყლის ფრინველებს. მიმდებარე ტერიტორიები მხარს უჭერს ადგილობრივ ხმელეთის ფაუნას.
- ტროფიკული დონე: სავარაუდოდ მეზოტროფულიდან ევტროფულამდე, რაზეც გავლენას ახდენს მდინარის შემონატანი და პოტენციური ჩამონადენი სასოფლო-სამეურნეო ტერიტორიებიდან.
- წყლის გამჭვირვალობა: ცვალებადი; სავარაუდოდ გავლენას ახდენს მდინარის ნატანის შემოდინება, პლანქტონის აყვავება და ჩამონადენი.
- წყლის ტემპერატურა: სეზონური; მნიშვნელოვნად თბება ზაფხულში, შეიძლება განიცადოს ნაწილობრივი ზედაპირული გაყინვა ცივ ზამთარში, მაგრამ ზოგადად ყინულისგან თავისუფალი რჩება უფრო დიდხანს, ვიდრე მაღალმთიანი ტბები. ამჟამად (აპრილის ბოლოს), წყალი გრილია.
- pH დონეები: მონაცემები ხელმისაწვდომი არ არის; სავარაუდოდ ნეიტრალურთან ახლოს ან ოდნავ ტუტე.
- გახსნილი ჟანგბადის დონეები: მონაცემები ხელმისაწვდომი არ არის; ცვალებადი სიღრმის, ტემპერატურისა და ბიოლოგიური აქტივობის მიხედვით.
- უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: თავად წყალსაცავისთვის ფართოდ ცნობილი ძირითადი უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები არ არსებობს. მისი მთავარი კონტექსტი დმანისის ძეგლთან სიახლოვეა.
- კონსერვაციის სტატუსი: წყალსაცავისთვის ცნობილი კონკრეტული კონსერვაციის სტატუსი არ არსებობს. ვრცელდება ზოგადი გარემოსდაცვითი რეგულაციები.
- ინვაზიური სახეობები: მონაცემები ხელმისაწვდომი არ არის, მაგრამ მართვად წყალსაცავებში შესაძლებელია გარკვეული თევზის სახეობების ინტროდუქცია.
ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა:
- ისტორიული მნიშვნელობა: თავად წყალსაცავი შედარებით თანამედროვეა (სავარაუდოდ საბჭოთა პერიოდის მშენებლობა). მიმდებარე ტერიტორიას კი უდიდესი გლობალური ისტორიული მნიშვნელობა აქვს ადრეული ჰომინინების დმანისის არქეოლოგიური აღმოჩენების გამო.
- მიმდინარე გამოყენება: უპირატესად ირიგაცია სოფლის მეურნეობისთვის დმანისის რეგიონში. სამოყვარულო თევზაობა ასევე გავრცელებული გამოყენებაა. შეიძლება გამოიყენებოდეს ადგილობრივი პიკნიკისთვის ან დასვენებისთვის. როგორც წესი, არ გამოიყენება ცურვის, ნაოსნობის ან ჰიდროენერგეტიკისთვის.
- გარემოსდაცვითი საკითხები: დანალექებით წყალსაცავის დროთა განმავლობაში შევსების პოტენციალი. წყლის დონის მერყეობა, რომელიც გავლენას ახდენს სანაპირო ჰაბიტატებზე. სასოფლო-სამეურნეო ჩამონადენი, რომელმაც შეიძლება შეიტანოს დამაბინძურებლები (სასუქები, პესტიციდები), გამოიწვიოს ევტროფიკაცია და იმოქმედოს წყლის ხარისხზე.
- მართვა და კონსერვაციის მცდელობები: იმართება საქართველოს მელიორაციის ან შესაბამისი სახელმწიფო უწყების მიერ, რომელიც პასუხისმგებელია საირიგაციო ინფრასტრუქტურაზე. თევზაობა სავარაუდოდ ექვემდებარება სტანდარტულ რეგულაციებს. შესაძლოა ხორციელდებოდეს წყლის ხარისხის მონიტორინგი.
- ადგილობრივი თემები: გადამწყვეტი რესურსი ადგილობრივი სოფლის მეურნეობისთვის სარწყავი წყლის მიწოდების გზით. წარმოადგენს ადგილს ადგილობრივი სამოყვარულო თევზაობისთვის.
საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები:
- მდებარეობს დმანისის არქეოლოგიურ ძეგლთან ახლოს, რომელიც ცნობილია 1.8 მილიონი წლის ჰომინინის ნამარხებით.
- უპირატესად სარწყავი წყალსაცავი, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი დმანისის მუნიციპალიტეტის სოფლის მეურნეობისთვის.
- ხელოვნური ტბა, შექმნილი ადგილობრივი მდინარის (სავარაუდოდ მაშავერას ან შენაკადის) დაგუბებით.
Leave a review