ნარეკვავის წყალსაცავი

ნარეკვავის წყალსაცავი არის ხელოვნური წყლის ობიექტი, რომელიც მდებარეობს საქართველოს მცხეთა-მთიანეთის რეგიონში, მცხეთის მუნიციპალიტეტში, დედაქალაქ თბილისთან შედარებით ახლოს. სახელი ეწოდა ახლომდებარე სოფელ ნარეკვავის მიხედვით და სავარაუდოდ საზრდოობს ამავე სახელწოდების მდინარით (ნარეკვავის ხევი). ეს წყალსაცავი უპირველესად აშენდა სარწყავი მიზნებისთვის, მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო მიწების მოსარწყავად. მიუხედავად იმისა, რომ ის არ არის საქართველოს ერთ-ერთი უდიდესი ან ყველაზე ცნობილი წყალსაცავი, მას ადგილობრივი მნიშვნელობა აქვს, როგორც ფერმერული მეურნეობებისთვის წყლის წყაროს, და ასევე ცნობილია, როგორც ადგილობრივ მოყვარულ მეთევზეებს შორის რეკრეაციული თევზჭერის დანიშნულების ადგილი. ის მდებარეობს გორაკებისა და მინდვრების ლანდშაფტში, რაც დამახასიათებელია მცხეთის ჩრდილოეთით, მდინარე არაგვის ხეობის სიახლოვეს მდებარე ტერიტორიისთვის. მისი ძირითადი ფუნქციიდან (ირიგაცია) გამომდინარე, წყლის დონე შეიძლება მნიშვნელოვნად მერყეობდეს სეზონისა და სოფლის მეურნეობის მოთხოვნების მიხედვით.

იდენტიფიკაცია და მდებარეობა

• ტბის სახელი: ნარეკვავის წყალსაცავი. ზოგჯერ მოიხსენიება როგორც გრემისხევის წყალსაცავი, ახლომდებარე სოფლის გამო.
• მდებარეობა:
  • ქვეყანა: საქართველო
  • რეგიონი: მცხეთა-მთიანეთი
  • მუნიციპალიტეტი: მცხეთა (თუმცა ზოგჯერ ასოცირდება ახლომდებარე დუშეთის მუნიციპალიტეტთან, რადგან მდინარე ნარეკვავი იქ იღებს სათავეს).
  • უახლოესი მნიშვნელოვანი ქალაქი ან ღირსშესანიშნაობა: მდებარეობს ქალაქ მცხეთის ჩრდილოეთით და შედარებით ახლოს თბილისთან. ახლომდებარე სოფლებია ნარეკვავი, გრემისხევი, წიწამური და საგურამო.
  • კოორდინატები (განედი და გრძედი): დაახლოებით 41°53′ ჩ.გ., 44°44′ ა.გ. (OpenStreetMap-ის მონაცემებით).
  • კავშირი სხვა წყლის ობიექტებთან: ხელოვნური წყალსაცავი, სავარაუდოდ შექმნილი მდინარე ნარეკვავის (ნარეკვავის ხევი) ან მსგავსი ადგილობრივი წყლის ნაკადის დაგუბებით. შესაძლოა წყალს იღებდეს არხებით, პოტენციურად ირიბად დაკავშირებული არაგვის სისტემასთან წყალმომარაგებისთვის.

ფიზიკური მახასიათებლები

• ზედაპირის ფართობი: როგორც ჩანს, მცირე ან საშუალო ზომის წყალსაცავია. ერთი წყარო ახსენებს 0.6 კვ.კმ-ს, მაგრამ კონკრეტული, სანდო მონაცემები ზოგად წყაროებში მუდმივად ხელმისაწვდომი არ არის.
• მაქსიმალური სიღრმე: მონაცემები ზოგად წყაროებში ადვილად ხელმისაწვდომი არ არის. სავარაუდოდ ზომიერი სიღრმისაა, რაც დამახასიათებელია სარწყავი წყალსაცავებისთვის.
• საშუალო სიღრმე: უცნობია.
• მოცულობა: უცნობია.
• სიმაღლე ზღვის დონიდან: ზომიერი სიმაღლე, მცხეთა/დუშეთის მთისწინეთის ტერიტორიისთვის დამახასიათებელი, სავარაუდოდ 500-700 მეტრის ფარგლებში. კონკრეტული მაჩვენებლები ადვილად ხელმისაწვდომი არ არის.
• სანაპირო ზოლის სიგრძე: ზომიერი სიგრძის, კონტურები განსაზღვრულია კაშხლითა და მიმდებარე ტოპოგრაფიით.
• წყლის წყარო(ები): საზრდოობს ადგილობრივი მდინარეებით (როგორიცაა ნარეკვავის ხევი), პოტენციურად სარწყავი არხებით და ატმოსფერული ნალექებით.
• გადინება (ასეთის არსებობის შემთხვევაში): კონტროლირებადი გასასვლელები (წყალგამშვებები, მილები) შექმნილი სარწყავად წყლის გასაშვებად. გადინებული წყალი სავარაუდოდ უბრუნდება ნარეკვავის კალაპოტს ან ადგილობრივ სადრენაჟო სისტემებს.
• წყლის ტიპი: მტკნარი წყალი.
• აუზის გეოლოგია: ხელოვნური წყალსაცავის აუზი, რომელიც ჩამოყალიბდა ხეობაში ან მდინარის კალაპოტზე მიწის ან ბეტონის კაშხლის აგებით.

ეკოლოგიური ინფორმაცია

• ფლორა (მცენარეულობა): სანაპირო ზოლის მცენარეულობა სავარაუდოდ შედგება ბალახების, ბუჩქების და მცენარეებისგან, რომლებიც ადაპტირებულია წყლის დონის ცვალებადობასა და მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო ლანდშაფტთან. შესაძლოა არსებობდეს გარკვეული წყალზედა ან წყალში ჩაძირული მცენარეულობა.
• ფაუნა (ცხოველთა სამყარო): ცნობილია როგორც რეკრეაციული თევზჭერის ადგილი. თევზის სახეობები სავარაუდოდ მოიცავს კობრს, კარჩხანას (კარასს), ხრამულს და პოტენციურად სხვებს, შესაძლოა გაშვების ან ბუნებრივი დამკვიდრების გზით. ადგილობრივ ფრინველებს (მათ შორის წყლის ფრინველებს) და მცირე ძუძუმწოვრებს, რომლებიც დამახასიათებელია სასოფლო-სამეურნეო და მთისწინეთის ჰაბიტატებისთვის, შეუძლიათ გამოიყენონ წყალსაცავის გარემო.
• ტროფიკული დონე: სავარაუდოდ მეზოტროფული ან ევტროფული, პოტენციური საკვები ნივთიერებების შემოდინების გათვალისწინებით მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო მიწებიდან და მისი, როგორც წყალსაცავის ფუნქციიდან გამომდინარე.
• წყლის გამჭვირვალობა: ცვალებადი, სავარაუდოდ დამოკიდებულია სეზონზე, წვიმის ჩამონადენზე, სასოფლო-სამეურნეო აქტივობაზე და წყალმცენარეების ზრდაზე. შესაძლოა აიმღვრეს ძლიერი წვიმების შემდეგ.
• წყლის ტემპერატურა (სეზონური ცვალებადობა): განიცდის მნიშვნელოვან სეზონურ ტემპერატურულ ცვლილებებს. ზაფხულში მნიშვნელოვნად თბება, სავარაუდოდ არ იყინება ღრმად ან ძალიან ხანგრძლივი პერიოდით მაღალმთიან ტბებთან შედარებით.
• pH დონეები: უცნობია.
• გახსნილი ჟანგბადის დონეები: უცნობია, სავარაუდოდ ცვალებადი.
• უნიკალური ეკოლოგიური მახასიათებლები: უპირატესად ხასიათდება თავისი ხელოვნური ბუნებით, როგორც სარწყავი წყალსაცავი.
• კონსერვაციის სტატუსი: უპირატესად იმართება როგორც სარწყავი ობიექტი, სავარაუდოდ “საქართველოს მელიორაციის” ან მსგავსი სახელმწიფო უწყების დაქვემდებარებაში. კონკრეტული ბუნებისდაცვითი სტატუსი, როგორც წესი, არ არის ნახსენები.
• ინვაზიური სახეობები: შესაძლებელია თევზჭერისთვის შემოყვანილი არამშობლიური თევზის სახეობების არსებობა. სხვა ინვაზიური სახეობების შესახებ ინფორმაცია არ არის ხელმისაწვდომი.

ადამიანთან ურთიერთქმედება და მნიშვნელობა

• ისტორიული მნიშვნელობა: შედარებით თანამედროვე ინფრასტრუქტურული პროექტი (სავარაუდოდ საბჭოთა პერიოდის ან პოსტ-საბჭოთა), რომელიც შექმნილია ადგილობრივი სოფლის მეურნეობის მხარდასაჭერად. მიმდებარე რეგიონი, განსაკუთრებით მცხეთა, უდიდესი ისტორიული მნიშვნელობისაა.
• ამჟამინდელი გამოყენება: ძირითადი დანიშნულებაა მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო მიწების ირიგაცია (სარეაბილიტაციო პროექტის ინფორმაციით, დაახლოებით 1600 ჰა 7 სოფელში, რაც სარგებელს აძლევს დაახლოებით 3000 ოჯახს). ის ასევე პოპულარული ადგილია ადგილობრივი რეკრეაციული თევზჭერისთვის. შესაძლოა არაფორმალურად გამოიყენებოდეს ადგილობრივების მიერ პიკნიკებისთვის.
• გარემოსდაცვითი საკითხები: წყლის ხარისხის პოტენციური გაუარესება სასოფლო-სამეურნეო ჩამონადენისგან (სასუქები, პესტიციდები). დროთა განმავლობაში დანალექების დაგროვებამ შეიძლება შეამციროს წყალსაცავის მოცულობა. წყლის დონის მნიშვნელოვანი რყევები გავლენას ახდენს სანაპირო ეკოსისტემებზე. კაშხლის ფიზიკურ მდგომარეობასა და უსაფრთხოებასთან დაკავშირებულმა შეშფოთებამ გამოიწვია სარეაბილიტაციო პროექტების განხორციელება (მაგ., ნახსენებია 2015 წელს).
• მართვისა და კონსერვაციის ძალისხმევა: იმართება საირიგაციო ორგანოების მიერ (“საქართველოს მელიორაცია”). მართვა ფოკუსირებულია სოფლის მეურნეობისთვის წყლის შენახვასა და მიწოდებაზე, კაშხლის უსაფრთხოებასა და მოვლა-პატრონობაზე. კონკრეტული ეკოლოგიური კონსერვაციის პროგრამები ამ წყალსაცავისთვის ფართოდ დოკუმენტირებული არ არის. სარეაბილიტაციო პროექტები მიზნად ისახავს უსაფრთხოებისა და ეფექტურობის გაუმჯობესებას.
• ადგილობრივი თემები: უზრუნველყოფს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან წყალს სოფლის მეურნეობისთვის, რითაც მხარს უჭერს ადგილობრივი ფერმერების საარსებო წყაროს. სთავაზობს ადვილად ხელმისაწვდომ ადგილს რეკრეაციული თევზჭერისთვის ახლომდებარე მაცხოვრებლებისთვის (მცხეთის, დუშეთის რაიონები).

საინტერესო ან უნიკალური ფაქტები

• მისი ძირითადი ფუნქციაა საქართველოს უძველესი დედაქალაქის, მცხეთის მიმდებარედ სოფლის მეურნეობის მხარდაჭერა ირიგაციის გზით.
• მიუხედავად იმისა, რომ არ არის მთავარი ტურისტული ტბა, მას მნიშვნელობა აქვს ადგილობრივი მეთევზეებისთვის.
• წყალსაცავმა და მისმა კაშხალმა გაიარა სარეაბილიტაციო სამუშაოები სტრუქტურული სიმტკიცისა და ირიგაციისთვის ოპერაციული ეფექტურობის უზრუნველსაყოფად.