ძვ.წ. 159–109: როგორ გახდა სპარსი უფლისწული საქართველოს დიდი დამცველი ჩრდილოეთისგან
ისტორიას უყვარს პარადოქსები. მეფე საურმაგ I-მა ტახტი ჩრდილო კავკასიელი მთიელების დახმარებით შეინარჩუნა. მაგრამ ერთი თაობის შემდეგ, სწორედ ეს მთიელები იქცნენ სამეფოს უდიდეს საფრთხედ. ვინ აღუდგა მათ წინ? არა დაბადებით ქართველი, არამედ შვილობილი სპარსი უფლისწული, რომელიც ქართველებზე მეტად ქართველი გახდა. ეს არის მირიან I-ის ისტორია.
მირიანის მეფობა არის გარდამტეხი მომენტი, როცა ქართულმა მონარქიამ დაამტკიცა, რომ სახელმწიფოს ერთგულება სისხლზე უფრო მტკიცეა. ის იყო სტაბილიზატორი, აღმშენებელი და სასტიკი მეომარი, რომელმაც ნახევარი საუკუნით გაამაგრა ჩრდილოეთის საზღვრები.
მემკვიდრეობის კრიზისი: შვილობილი მემკვიდრე
მეფე საურმაგ I-მა დიდხანს იცოცხლა, მაგრამ მონარქებისთვის დამახასიათებელი ტრაგედიის წინაშე დადგა: მას ვაჟი არ ჰყავდა. ჰყავდა ორი ქალიშვილი. ფარნავაზიანთა სისხლისა და სამეფოს სტაბილურობის გადასარჩენად მან მემკვიდრე უცხოეთში ეძება.
მან აირჩია მირიანი, უფლისწული ნებროთიანთა დინასტიიდან (სავარაუდოდ სპარსული/ირანული სამეფო გვარი). საურმაგმა მირიანს უფროსი ქალიშვილი მიათხოვა ერთი პირობით: მირიანს საქართველო საკუთარ სამშობლოდ უნდა მიეღო და უარი ეთქვა უცხოურ კავშირებზე. მირიანი დათანხმდა. საურმაგმა ის შვილად და მემკვიდრედ გამოაცხადა.
საურმაგის გარდაცვალების შემდეგ მირიანი ტახტზე ავიდა. გადასვლა მშვიდობიანი იყო, მაგრამ მშვიდობა დიდხანს არ გაგრძელებულა. მთები აბობოქრდა.
მთიელთა ღალატი
საურმაგის მეფობისას ძურძუკები (ჩრდილო კავკასიელები) მოკავშირეები იყვნენ. მაგრამ როცა ტახტზე „უცხოელი“ დაინახეს და ალბათ ქართლის მდიდარი ველების გაძარცვის შანსიც იგრძნეს, მთიელი ტომები მირიანის წინააღმდეგ გაერთიანდნენ. მათ დაივიწყეს საურმაგთან დადებული ფიცი.
უზარმაზარი დამპყრობელი ძალა გადმოვიდა კავკასიის უღელტეხილებიდან. მათ ააოხრეს კახეთი და ბაზალეთის პლატო. მათ მხოლოდ ნადავლი არ სურდათ; მათ მიწა და ბატონობა უნდოდათ. ხალხი, რომელიც დინასტიის დაარსებას დაეხმარა, ახლა მის განადგურებას ლამობდა.
ომი ხეობებში
მირიანმა დაამტკიცა, რომ ის მარიონეტი არ იყო. მან შეკრიბა ქართული ჯარი, რომელიც მისი სიმამრის მიერ შექმნილი ერთგული აზნაურებისგან შედგებოდა. ის არ დაელოდა მტრის მცხეთამდე მოსვლას. ის ჩრდილოეთით დაიძრა, რათა ვიწრო, სახიფათო ხეობებში დახვედროდა მათ.
კამპანია სასტიკი იყო. მირიანმა რელიეფი თავის სასარგებლოდ გამოიყენა და რიცხობრივად ჭარბი მთიელები ხეობებში მოიმწყვდია, სადაც მათ რაოდენობას მნიშვნელობა აღარ ჰქონდა. გადამწყვეტ ბრძოლებში მან გაანადგურა ძურძუკები და დარიალის ხეობამდე სდია.
მაგრამ მირიანმა იცოდა, რომ ერთხელ დამარცხება საკმარისი არ იყო. მას უნდა ეზრუნა, რომ ისინი ვეღარ დაბრუნებულიყვნენ.
დარიალის გამაგრება
მირიან I ისტორიაში დარჩა როგორც კარიბჭის მცველი. გამარჯვების შემდეგ ის სახლში არ დაბრუნებულა. მან წლები დაუთმო დარიალის ხეობის (ისტორიულად ცნობილი როგორც ალანთა კარი ან იბერიის კარი) გამაგრებას. მან აღადგინა ფარნავაზის დროინდელი სიმაგრეები და დაამატა ახალი, მასიური ქვის ბარიერები.
მან ხეობაში ერთგული ჯარის მუდმივი გარნიზონები ჩააყენა, რითაც ფაქტობრივად ჩაკეტა კარი ჩრდილოეთისკენ. მომდევნო საუკუნეებში ამ ხეობის კონტროლი ქართველ მეფეებს უზარმაზარ გეოპოლიტიკურ უპირატესობას აძლევდა რომისა და სპარსეთის იმპერიებთან ურთიერთობაში, რადგან მათ შეეძლოთ ჩრდილოელი ბარბაროსებისთვის კარის გაღება ან დაკეტვა სურვილისამებრ.
სტაბილურობა და აყვავება
დაცული საზღვრებით, მირიანის მეფობა (რომელიც 50 წელს გაგრძელდა!) სტაბილურობის ხანად იქცა. მას არ დაუმკვიდრებია უცხოური სპარსული წეს-ჩვეულებები; პირიქით, ის ერთგულად იცავდა ფარნავაზის მიერ დადგენილ ქართულ ტრადიციებს. ის აგრძელებდა არმაზის, აინინასა და დანინას თაყვანისცემას. მან დაამტკიცა, რომ შვილობილი მეფე შეიძლება ყოფილიყო ნამდვილი პატრიოტი.
საბოლოოდ მან ტახტი თავის ვაჟს, ფარნაჯომს გადასცა, რითაც უზრუნველყო ფარნავაზიანთა სისხლის (მეუღლის, საურმაგის ასულის ხაზით) გაგრძელება.
ტურისტული გზამკვლევი: მირიანის კარიბჭე
მირიან I-ის მემკვიდრეობის სანახავად ჩრდილოეთ საზღვარს უნდა ეწვიოთ:
- დარიალის ხეობა: გაემგზავრეთ სტეფანწმინდიდან ჩრდილოეთით, რუსეთის საზღვრისკენ. კანიონის კედლები აქ თითქმის ვერტიკალურად, ათასობით მეტრზეა აღმართული. ეს არის ის ვიწრო ყელი, რომელიც მირიანმა გაამაგრა. ბუნების მასშტაბები აქ თავბრუდამხვევია.
- გველეთის ჩანჩქერები: დარიალის გვერდითა ხეობაში მდებარე ეს ჩანჩქერები შესანიშნავ გადმოსახედს ქმნის იმ სტრატეგიულ უღელტეხილზე, რომელსაც მირიანი იცავდა.
- თამარის ციხე (დარიალის ციხე): თუმცა დღეს არსებული ნანგრევები ძირითადად შუა საუკუნეებისაა, ისინი დგას იმ უძველეს საძირკველზე, რომელიც მირიანმა გააუმჯობესა. შეგიძლიათ ახვიდეთ ნანგრევებზე და გადმოხედოთ „კარიბჭეს“, რომელიც მან ჩაკეტა.
- ბაზალეთის ტბა: მთების სამხრეთით მდებარე ეს ულამაზესი ტბა ერთ-ერთი რეგიონი იყო, რომელიც მირიანმა დამპყრობლებისგან გაათავისუფლა. დღეს ეს მშვიდი ადგილია, იდეალური ნავით გასეირნებისთვის, და მალავს თავის ბობოქარ ისტორიას.
მირიან I არის მაგალითი იმისა, რომ მეფეს განსაზღვრავს მისი ქმედებები და არა მხოლოდ წარმომავლობა. მან გადაარჩინა საქართველო იმ ძალებისგან, რომლებიც მის აშენებაში მონაწილეობდნენ.
0 Comment