ძვ.წ. 237–159: ღალატის, გაქცევისა და ჩრდილო კავკასიური ალიანსის ისტორია, რომელმაც საქართველო შეცვალა
ხშირად ამბობენ, რომ მეორე თაობას ყველაზე რთული საქმე აქვს: შეინარჩუნოს ის, რაც დამფუძნებელმა ააშენა. საურმაგ I, ლეგენდარული ფარნავაზის ძე, იბერიის ტახტზე ავიდა და მალევე აღმოაჩინა, რომ დიდებულების ერთგულება მამამისთან ერთად გარდაიცვალა. მისი მეფობა არის სახელმწიფო გადატრიალების, ველურ მთებში სასოწარკვეთილი გაქცევისა და ტრიუმფალური დაბრუნების საგა, რომელმაც ძირეულად შეცვალა საქართველოს დემოგრაფია და პოლიტიკა.
საურმაგის ისტორია გვასწავლის საქართველოს ისტორიის უმნიშვნელოვანეს გაკვეთილს: როდესაც ბარში სიმუხთლეა, ხსნა მთებშია.
ერისთავთა აჯანყება
როდესაც ფარნავაზი გარდაიცვალა, ძლევამოსილმა ერისთავებმა, რომლებიც მან დანიშნა, შანსი დაინახეს. ისინი ახალგაზრდა საურმაგს სუსტ და გამოუცდელ მმართველად მიიჩნევდნენ. რატომ უნდა ემსახურათ მეფისთვის, როცა თავად შეეძლოთ მეფეები ყოფილიყვნენ? მცხეთის ბნელ დერეფნებში შეთქმულება მომწიფდა. დიდებულებმა საურმაგის მოკვლა და სამეფოს ერთმანეთში გაყოფა განიზრახეს.
საურმაგმა შეთქმულების შესახებ ბოლო მომენტში შეიტყო. გააცნობიერა რა, რომ დედაქალაქში არც ჯარი ჰყავდა და არც მოკავშირეები, მან საბედისწერო გადაწყვეტილება მიიღო. ის არ დანებდა. მან ხელი მოჰკიდა ოჯახს და გაიქცა.
დევნილობა ძურძუკეთში
საურმაგმა მზერა ჩრდილოეთისკენ მიაპყრო. დედამისი წარმოშობით ძურძუკი იყო (თანამედროვე ვაინახების — ჩეჩნებისა და ინგუშების წინაპრები). მან გადაიარა კავკასიონის სახიფათო უღელტეხილები და გადავიდა მკაცრ მხარეში, რომელსაც დღეს ჩრდილოეთ კავკასიას ვუწოდებთ.
ეს არ იყო ლაჩრული უკანდახევა; ეს სტრატეგიული სვლა იყო. საურმაგი მათთან მივიდა არა როგორც მათხოვარი, არამედ როგორც ძურძუკთა დისწული. მან შეახსენა მათ მამამისის მიერ დადებული ძველი კავშირები. მთიელები, რომლებიც აფასებდნენ სისხლის ყივილსა და დიდების პერსპექტივას, მის დროშასთან დაირაზმნენ. საურმაგმა წლები გაატარა მთებში, მაგრამ არ იმალებოდა — ის არმიას აშენებდა. მან შეკრიბა ძურძუკებისა და სარმატების უზარმაზარი ძალა, გამოცდილი მეომრები, რომლებმაც შიში არ იცოდნენ.
მეფის დაბრუნება
როდესაც საურმაგი დაბრუნდა, მიწა შეიძრა. ის ზვავივით დაეშვა დარიალის ხეობიდან. აჯანყებული ქართველი ერისთავები, რომლებიც დროს ტერიტორიების გაყოფაში ატარებდნენ, მოუმზადებლები აღმოჩნდნენ მთიელთა არმიის სისასტიკისთვის.
კამპანია სწრაფი იყო. საურმაგმა დაიბრუნა მცხეთა და გაანადგურა აჯანყება. თუმცა, მისი გამარჯვება უფრო მნიშვნელოვანია იმით, რაც ბრძოლის შემდეგ მოხდა. საურმაგმა გააცნობიერა, რომ ძველ დიდებულებს ბოლომდე ვერასდროს ენდობოდა. მას ლოიალისტების ახალი კლასი სჭირდებოდა.
„აზნაურთა“ შექმნა და დემოგრაფიული ცვლილება
საურმაგს მთიელი მოკავშირეები სახლში არ გაუშვია. მან ბევრი მათგანი საცხოვრებლად დატოვა. მან დაასახლა გავლენიანი ძურძუკული ოჯახები საქართველოს ჩრდილოეთ პროვინციებში — დარიალის ხეობიდან მთიანეთამდე და თიანეთამდე. ეს მოსახლეები ჩრდილოეთის კარიბჭის მცველებად იქცნენ, რომლებიც მხოლოდ იმ მეფის ერთგულები იყვნენ, რომელმაც მიწა მისცა.
უფრო მეტიც, საურმაგმა გარდაქმნა თავადაზნაურობა. მან შეიწყალა ზოგიერთი მეამბოხე, მაგრამ ჩამოართვა ავტონომია. მან დააწინაურა თავისი ერთგული მიმდევრები და მიანიჭა წოდება აზნაური (ტერმინი სავარაუდოდ უკავშირდება „აზონის ძეს“ ანუ თავისუფალ დიდებულს, თუმცა ისტორიკოსები დაობენ, საბოლოოდ მან მცირე თავადის მნიშვნელობა შეიძინა). ამით შეიქმნა მომსახურე არისტოკრატია, რომლის სტატუსიც მეფეზე იყო დამოკიდებული, რამაც მონარქია საუკუნეების მანძილზე გაამყარა.
რელიგიური დამატებები
მამის მსგავსად, საურმაგსაც ესმოდა რელიგიის ძალა. მან შეინარჩუნა უზენაესი ღმერთის, არმაზის კულტი, მაგრამ პანთეონს ორი ახალი კერპი შემატა: აინინა და დანინა. ეს ღვთაებები მცხეთის გზაზე აღიმართა, რითაც დედაქალაქის რელიგიური ლანდშაფტი კიდევ უფრო განვითარდა.
ტურისტული გზამკვლევი: საურმაგის მარშრუტი
საურმაგის მოგზაურობის გასაზიარებლად მთებს უნდა მიაშუროთ:
- საქართველოს სამხედრო გზა: ეს ცნობილი გზა მიუყვება იმ უძველეს მარშრუტს, რომელიც საურმაგმა გასაქცევად და დასაბრუნებლად გამოიყენა. თბილისიდან ყაზბეგისკენ მგზავრობისას თქვენ მისი არმიის გზაზე მიდიხართ.
- დარიალის ხეობა: ეწვიეთ ამ დრამატულ, ვიწრო კანიონს რუსეთის საზღვარზე. ეს იყო კარიბჭე საურმაგის ჩრდილოელი მოკავშირეებისთვის. ციცაბო კლდეები და მდინარე თერგი გაგრძნობინებთ იმ ბარიერის სიძლიერეს, რომელსაც ის აკონტროლებდა.
- ანანურის კომპლექსი: თუმცა ანანურის ციხე გვიანდელია (მე-17 საუკუნე), ადგილი არაგვის ხეობას გადმოჰყურებს — იმ საკვანძო რეგიონს, სადაც საურმაგმა მთიელები დაასახლა.
- სნოს ხეობა და ჯუთა: მთიელთა შთამომავლებისა და იმ მკაცრი რელიეფის სანახავად, რომელმაც მეფე შეიფარა, გაისეირნეთ სნოს ხეობაში სტეფანწმინდასთან ახლოს. კულტურა აქ ჯერ კიდევ მჭიდრო კავშირშია ჩრდილოეთ კავკასიის მთის ტრადიციებთან.
საურმაგ I-მა შთამბეჭდავი დროით, 78 წელი იმეფა (ტრადიციის მიხედვით). მან კრახის პირას მყოფი ქვეყანა სტაბილურ სახელმწიფოდ აქცია და დაამტკიცა, რომ კავკასიის ერთიანობა — ჩრდილოეთისა და სამხრეთის კავშირი — საქართველოს გადარჩენის გასაღები იყო.
0 Comment