ახ.წ. 363–365: სასანიანთა მარიონეტი და მორჩილების ეპოქა

ისტორიას ხშირად გამარჯვებულები წერენ, მაგრამ ზოგჯერ მას გადარჩენილები განსაზღვრავენ. მეფე ასფაგურ II (ქართულ წყაროებში ვარაზ-ბაკურ I) იბერიის ისტორიის ერთ-ერთ ყველაზე მძიმე პერიოდში მეფობდა. ის არ ყოფილა დამპყრობელი; ის იყო შედეგი.

მას შემდეგ, რაც 363 წელს რომმა სასანიან შაჰ შაპურ II-თან კატასტროფული მარცხი განიცადა, პრო-რომაული მეფე საურმაგ II ტახტიდან ჩამოაგდეს. შაპურს ქართულ ტახტზე გმირი არ სჭირდებოდა; მას მორჩილება სურდა. მან აირჩია ასფაგურ II, მირიან III-ის მეორე ვაჟი, და ის ტახტზე ვასალად დასვა.

გვირგვინის ფასი

ასფაგურ II ტრაგიკული ფიგურაა. ის იყო ხოსროიანი, ქრისტიანი და პირველი ქრისტიანი მეფის შვილი, თუმცა იძულებული გახდა, თავი დაეხარა ზოროასტრული ცეცხლის წინაშე. მისი მეფობა ხანმოკლე იყო — მხოლოდ ორი წელი — მაგრამ მან მტკივნეული პრეცედენტი შექმნა: საქართველოს მეფე როგორც სპარსეთის ნაცვალი.

მემატიანეები მას აღწერენ როგორც „ურწმუნო კაცს“, სავარაუდოდ იმ შეუძლებელი პოლიტიკური კომპრომისების გამო, რომელთა წასვლაც მას მოუწია. მას მოუწია დაეშვა სპარსი მოგვების დაბრუნება მცხეთაში და შეეგუა ცეცხლის ტაძრების მშენებლობას მამამისის აგებული ეკლესიების გვერდით. მისი მეფობა იყო გადარჩენისთვის ბრძოლა, მცდელობა შეენარჩუნებინა ხალხის ფიზიკური არსებობა, სანამ სპარსეთის „მეფეთ-მეფე“ სრულ მორჩილებას ითხოვდა.

მორჩილების მემკვიდრეობა

თუმცა მისი მმართველობა ხანმოკლე იყო, მან ათწლეულებით გაამყარა სპარსული გავლენა აღმოსავლეთ კავკასიაში. ასფაგურ II განასახიერებს გეოპოლიტიკის მკაცრ რეალობას: როცა იმპერიები ეჯახებიან, პატარა ერებს ხშირად უწევთ არჩევანის გაკეთება მოწამეობასა და მსახურებას შორის. ასფაგურმა მსახურება აირჩია, რათა ერს მომავალში ბრძოლის გაგრძელების შანსი ჰქონოდა.