ახ.წ. 888–923: უმეფობის დასასრული და ქართული მონარქიის დაბრუნება

სამასი წლის განმავლობაში საქართველოს მეფე არ ჰყოლია. მას შემდეგ, რაც სპარსელებმა 580 წელს მონარქია გააუქმეს, ქვეყანას „ერისმთავრები“ მართავდნენ — უბრალო მმართველები, რომლებიც არაბთა ხალიფატის ჩრდილში გადარჩენისთვის იბრძოდნენ. ეს ყველაფერი 888 წელს შეიცვალა.

ადარნასე IV-მ, ბაგრატიონთა ტაო-კლარჯეთის შტოს უფლისწულმა, წარმოუდგენელი რამ გააკეთა. მან თავი „ქართველთა მეფედ“ გამოაცხადა. ეს არ იყო მხოლოდ ტიტული; ეს იყო რევოლუცია. ამით მან განაცხადა, რომ საქართველო აღარ იყო არაბთა ან ბიზანტიელთა პროვინციების კრებული, არამედ კვლავ სუვერენული სახელმწიფო გახდა.

სუვერენიტეტის არქიტექტორი

ადარნასეს სამეფო მემკვიდრეობით არ მიუღია; მან ის ააშენა. მისი ძალაუფლების ბაზა მკაცრ სამხრეთ-დასავლეთში — ტაო-კლარჯეთში (ისტორიული საქართველო, ამჟამად თურქეთის ტერიტორია) იყო. ამ მთის სიმაგრეებიდან, სომეხთა მეფე აშოტ I-ის დახმარებით, მან დაუნდობელი ომი გააჩაღა არაბი ამირებისა და კონკურენტი აფხაზთა მეფეების წინააღმდეგ, რომლებსაც ქართლზე ბატონობა სურდათ.

მისი კურთხევა 888 წელს გეოპოლიტიკური მიწისძვრა იყო. ბიზანტიის იმპერატორმა, რომელიც ადარნასეში არაბების წინააღმდეგ ბარიერს ხედავდა, მას კურაპალატის ტიტული მიანიჭა. თუმცა, ადარნასემ ნათლად განაცხადა: მისი მეფობა მოდიოდა ღმერთისა და ბაგრატიონთა სისხლისგან და არა იმპერატორის წყალობისგან.

ბრძოლა გულისთვის

ადარნასემ მთელი ცხოვრება საქართველოს გულის — შიდა ქართლის — დასაბრუნებლად ბრძოლაში გაატარა. მას ძლიერი მტერი ჰყავდა კონსტანტინე III აფხაზთა მეფის სახით, რომელიც დასავლეთიდან უტევდა. თუმცა ადარნასე თავდაპირველად სომხებს დაუკავშირდა აფხაზთა ექსპანსიის შესაჩერებლად, მან მარცხი განიცადა და იძულებული გახდა ტაოში დაეხია. მიუხედავად ამისა, მას სამეფო ტიტული არასდროს დაუკარგავს.

923 წელს, სიკვდილის დროისთვის, ადარნასემ მიაღწია იმას, რაც სამი საუკუნის მანძილზე ვერავინ შეძლო: მან აღადგინა ქართული მონარქიის ინსტიტუტი. ის არის შუა საუკუნეების საქართველოს სამეფოს ჭეშმარიტი მამა.

ტურისტული გზამკვლევი: ტაოს მიწა

ადარნასეს მემკვიდრეობის სანახავად „ქართულ სინას“ (ტაო-კლარჯეთს) უნდა ეწვიოთ:

  1. ბანას ტაძარი (თურქეთი): თუმცა ახლა ნანგრევებია, ეს მასიური მრგვალი ტაძარი ბაგრატიონთა კურთხევის ადგილი იყო. მის უზარმაზარ წრიულ ნავში დგომისას შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ მომენტი, როცა ადარნასემ გვირგვინი დაიდგა.
  2. ოშკი და იშხანი: თუმცა მოგვიანებით გაფართოვდა, ეს სამონასტრო ცენტრები ადარნასეს მიერ მოტანილი სტაბილურობის დროს აყვავდა. ისინი შუა საუკუნეების საქართველოს უნივერსიტეტებად იქცა.